Bent u klaar voor een weekje vermakelijk gekibbel? De EO gooit een jood, twee christenen, een moslim en twee atheïsten bij elkaar in een soort religieus Big Brother-huis. Vanaf deze week te zien: ‘Rot op met je religie’. Alle hete hangijzers komen langs: besnijdenis, bekeringsdrang, de indoctrinatie van kinderen, seksuele moraal – noem maar op. Samen moeten ze kosher-halal-veganistisch (!) met elkaar aan tafel, en wij mogen meegenieten.
Het kan ook heel anders lopen…
Hoe anders kan het gaan tussen leden van verschillende religies. Vorige week kwam de minst gezellige lijst van het jaar weer online: de Open Doors Ranglijst Christenvervolging. Wereldwijd worden er 215 miljoen christenen vervolgd. Op de ranglijst zien we welke vijftig landen het ergst zijn, en de dubieuze eer van goud, zilver en brons gaat naar respectievelijk Noord-Korea, Somalië en Afghanistan.
In het afgelopen jaar werden door Open Doors 1329 aanvallen op of vernielingen van kerkgebouwen geregistreerd. Wat er in het verborgene gebeurt kunnen we natuurlijk niet weten, maar in Pakistan waren 600 kerken een doelwit (voornamelijk van islamitisch extremisme) en in China 300 (voornamelijk van de absoluut-communistische overheid). Zorgwekkende nieuwkomer was Frankrijk, met 45 aanvallen op kerken.
Als broers en zussen
Als je dat beseft wordt het ineens een prachtig programma. Rot op met je religie. Leden van minstens vier verschillende levensovertuigingen die de confrontatie aangaan en zich samen laten opsluiten en filmen. Natuurlijk zal het gaan botsen, maar over die botsingen praten we morgen met onze collega’s op kantoor. Waarna we de onderlinge verschillen en de overeenkomsten ontdekken. Maar de grootste winst is dan al geboekt: je bent met elkaar in gesprek.
‘Ziet toch hoe goed en lieflijk het is, als broeders tezamen wonen’, leer je als christelijk kindje zingen. Het is een oude joodse psalm, prima voorbeeld van de vermaarde ‘joods-christelijke cultuur’, zo u wilt. Broederlijke relaties bestaan er in alle soorten en maten. Soms kun je elkaar niet luchten of zien, soms snap je niet hoe het mogelijk is dat je elkaars genen deelt en soms ben je de beste vrienden. Maar deze twee dingen erkennen de meeste jonge broers en zussen: je komt uit hetzelfde nest én je woont en eet in hetzelfde huis. Dat is de essentie van ‘Rot op met je religie’: twee weken als broers en zussen leven.
Je slaat elkaar soms de hersens in
Als ik nog even mag voortborduren op onze rijke joods-christelijke traditie… Die draait uiteindelijk om het volkje Israël. Een volk waarvan de bijbel zelf vertelt dat er constant een veelvoud aan goden werd aanbeden. Een volk dat bestaat uit twaalf stammen. Het verhaal gaat dat die twaalf allemaal afstammen van een gemeenschappelijke voorvader met twaalf zonen. Jakob. Wetenschappers hebben hun twijfels. Het kan net zo goed een samengeraapt zooitje zijn dat op een bepaald moment in de geschiedenis besloot: wij zijn één volk.
Een volk, twaalf stammen, dus. Twaalf met verschillen in beleid, taal en geloofsuiting. De een zei ‘sjibbolet’, de ander sprak het uit als ‘sibbolet’. De een aanbad God in Jeruzalem, de ander in Bethel. De stammen sloegen elkaar soms de hersens in. Dat staat allemaal in de bijbel zelf gedocumenteerd. Maar ergens hield het op, met die verschillen – ergens bleef het verhaal altijd een verhaal van verbondenheid. Die twaalf stammen zijn toevallig wel twaalf broers van dezelfde vader. In hetzelfde land. ‘Ziet toch hoe goed en lieflijk het is…’
De grootste dreiging is religieus nationalisme
Even terug naar Open Doors, de waakhond voor vervolgde christenen. Wat is volgens hen de grootste aanjager van christenvervolging? Dat is religieus nationalisme. Het is de kalief, sjeik of sultan die roept: jongens, we zijn een islamitisch land en niets anders. Het is de regeringspartij van India (en in haar kielzog ook die van omringende Aziatische landen) die christenen als tweederangs burgers gaat behandelen ‘want we zijn per slot van rekening een land van hindoes’.
Precies om deze reden ben ik bang voor nationalistische populisten die hun land koppelen aan een religie. Donald Trump als hun godfather. Hij is niet eens in staat om een geschikte bijbeltekst te citeren als voorbeeld van zijn liefde voor het christelijk geloof, maar werpt zich wel herhaaldelijk op als de Verdediger van het Christelijke Westen. Halbe Zijlstra schermt met de joods-christelijke cultuur en Thierry Baudet flirt ermee. Geert Wilders noemt de voorman van de ChristenUnie een ‘nepchristen‘ en promoot zo zichzelf als de te kiezen man voor alle Jezus-volgers.
Ons land is niet christelijk
Wat is de rode draad in al dit christen-nationalisme? De overeenkomst is het koude feit dat al deze populisten weinig interesse hebben in de inhoud van het christelijk geloof zelf. Ze zijn des te meer geïnteresseerd in de tweedeling die radicale religie graag maakt: die tussen ‘wij’ ware gelovigen en ‘zij’ ongelovigen. Hetzelfde schema als dat van IS, die alle niet-moslims in het westen ‘christelijk’ noemt en haat. Precies hetzelfde mechanisme als het religieuze nationalisme dat volgens Open Doors leidt tot de vervolging van 215 miljoen christenen.
Ons land is niet christelijk. Ons land is het land van Willem van Oranje, die zelf schipperde tussen katholicisme en protestantisme en wiens land later wereldwijd geroemd werd om het relatief warme welkom aan joden. Onze wortels wijzen naar diversiteit. Leiden tot het programma Rot op met je religie, dat twee atheïsten met een jood, een moslim en twee christenen in een huis gooit om te zien of het vermakelijke ofwel heilzame televisie oplevert.
De enige weg naar wereldvrede
Als broers en zussen: je kunt elkaar verrot schelden, elkaar niet aankijken tijdens het doen van afwas en boodschappen en elkaars levenskeuzen verachten – maar aan het eind van de dag zit je samen aan tafel, slaap je samen onder hetzelfde dak. Dat is de sleutel tot wereldvrede, en wie vervolging wil tegengaan moet zeggen: ons land bestaat niet uit een communistische, islamitische, hindoeïstische, boeddhistische of christelijke monocultuur. Nee, nee! Ons land bestaat uit minstens twaalf religies – en die zijn stuk voor stuk verschillend en verwant als broers en zussen.
Laten we Rot op met je religie koesteren als een document van diversiteit, verlangen naar verbondenheid in diepgaande verschillen en vooral en in alles; vrede en geweldloosheid. Alleen zo komen we deze gepolariseerde jaren verantwoord door.
Meer stukken van Alain Verheij:
Een brief van God aan Arjen Lubach
Pas op, Geert Wilders, deze christen radicaliseert!
Waarom haat IS ons, en wat kunnen we eraan doen?
