Voorafgaande aan de Navo-top in Wales brengt Barack Obama vandaag (woensdag) een bezoek aan Tallinn. In de hoofdstad van Estland, een voormalige Sovjet-repubiek, moet de Amerikaanse president de zorgen voor de agressieve Russische politiek in de regio zien te kalmeren. Eerder reisde bondskanselier Angela Merkel, de facto de leider van de Europese Unie, naar Riga, met hetzelfde doel.
Steun
Merkel benadrukte tijdens haar bezoek dat de Baltische landen, die lid zijn van de Navo, kunnen rekenen op westerse steun omdat zij vallen onder artikel 5 van de verdragsorganisatie. Dit houdt in dat een aanval op een van de leden wordt beschouwd als een aanval op allen. Oekraïne is geen Navo-lid, hoewel de huidige pro-westerse regering wel op lidmaatschap aanstuurt. Ook Navo-chef Anders Fogh Rasmussen vindt dat het bondgenootschap de deur naar Oekraïne moet openen. Ruslands president Vladimir Poetin, die Oekraïne beschouwt als deel van de Russische invloedssfeer is hier fel op tegen.
Bases
De Balten dringen samen met de Polen – die de slechte historische ervaringen met Moskou delen – aan op de stationering van Navo-troepen en de inrichting van permanente bases in hun gebieden, om Rusland af te schrikken. Dat Duitsland hier tegen is – om Moskou niet te provoceren – wordt Angela Merkel niet in dank afgenomen. Weliswaar stemde Berlijn in met een regelmatige aanwezigheid van roulerende Navo-troepen in de regio, toch houden de Duitsers er rekening mee dat Merkel op de top in Wales veel kritiek uit Oost-Europa zal moeten slikken.
De Balten en Polen willen Navo-troepen op hun grondgebied.
Die harde, Oost-Europese toon jegens Rusland dringt in de Europese Unie steeds nadrukkelijker op de voorgrond. Critici beweren zelfs dat Polen en Balten de Rusland-politiek 'gijzelen'. De recente benoeming van de Poolse premier Donald Tusk (57) tot nieuwe 'president van Europa' is uitdrukking van de toenemende invloed van Polen in de EU.
IJzeren Gordijn
Commentatoren gaan ervan uit dat Tusk, die een vertrouweling is van de Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU), in het conflict met Rusland over Oekraïne een belangrijke rol zal spelen. Net als Merkel, die uit de DDR afkomstig is, groeide Tusk, een conservatief, op achter het IJzeren Gordijn. Hij begrijpt de Russische mentaliteit en spreekt de taal.
Als gevolg van de gebeurtenissen in Oekraïne is de Poolse relatie met Rusland – die altijd precair is – zeer verslechterd. De Poolse president Bronislaw Komorowski maakte in een Duits radio-interview geen geheim van diens antipathie jegens Poetin. Volgens Komorowski, die een bondgenoot is van Tusk, bouwt de Russische leider aan een nieuw Sovjet-rijk. 'De keuze is tussen een Europa van de kozakken en een democratisch Europa,' zei de president.
Oorlog
Daarmee echoot Komorowski de Poolse minister van Buitenlandse Zaken, Radoslaw 'Radek' Sikorski (51). Die pleit voor een hardere opstelling van het Westen tegenover het Kremlin. Sikorski is een luidruchtig pleitbezorger van Navo-troepen in Polen en in de Baltische landen. Ook Sikorski's echtgenote, de Amerikaanse publiciste Anne Applebaum (50), die een belangrijke opiniërende stem heeft in internationale media, roept het Westen op om zich 'voor te bereiden op een totale oorlog met Rusland.'
'Het Westen moet zich voorbereiden op een totale oorlog', waarschuwt Sikorski's echtgenote
Hardliners
Volgens analisten liep Sikorski – mede wegens zijn door gematigde westerse politici als 'opruiend' ervaren – teksten een topfunctie als buitenlandvertegenwoordiger van de Europese Unie mis. Die baan ging naar de onervaren Italiaanse Federica Mogherini, die in het verleden begrip toonde voor Poetin.
De Poolse 'hardliners' in de EU vinden, zoals was te verwachten, gehoor bij hun Baltische buren. De president van Litouwen, Dalia Grybauskaite (58), waarschuwt dat Rusland in Oekraïne 'een oorlog voert tegen Europa'. 'Genoeg is genoeg,' aldus Grybauskaite.
Partnerschap
Het is ironisch dat Grybauskaite en Sikorski een belangrijke rol spelen in de ontstaansgeschiedenis van het conflict met Rusland. In november 2013 werd in de Litouwse hoofdstad Vilnius een top gehouden van het Oostelijk Partnerschap van de Europese Unie. Hier zou met Oekraïne een associatieverdrag worden getekend.
De toenmalige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj, die gold als Poetins zetbaas in Kiev, trok zich op het laatste moment terug uit die overeenkomst, onder zware druk van Moskou. De bijeenkomst, onder leiding van Gybauskaite, werd een mislukking en in Kiev brak de volksopstand tegen Janoekovitsj uit.
Neus
Het Oostelijk Partnerschap, waar de Duitsers vanaf het begin weinig in zagen, wordt weliswaar gecontinueerd maar is sindsdien feitelijk een wassen neus. Het project werd ooit opgezet door dezelfde Sikorski met de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken – en verklaard Poetin-tegenstander – Carl Bildt, om voormalige Sovjet-republieken aan de EU te binden. In de ogen van Poetin is dit een bewuste provocatie.
Woedend
Sikorski is woedend over Poetins pogingen om zijn paradeproject te ondermijnen. Poetin voelt zich door de Polen en de Balten geschoffeerd – net als door de anti-Russische machthebbers in Kiev – en ziet achter EU-president Donald Tusk havikken als Sikorski en president Komorowski opduiken.
De emoties lopen hoog op. Het is aan het 'oude Europa' – maar vooral aan Duitsland, het machtigste land in de EU – om ervoor te zorgen dat die historische vijandschappen in het Oosten niet uitmonden in nieuwe bloedbaden.
