In 2004 kon Oekraïne een gasrekening van ruim 1,5 miljard dollar aan Turkmenistan niet in geld voldoen. De oplossing was toen even slim als ludiek: 6000 kerstbomen werden naar Turkmenistan gestuurd. Het grootste deel van het geïmporteerde gas kon overigens worden geruild voor agrarische en industriële producten. Oekraïne blij, Turkmenistan blij.
'President Janoekovitsj en zijn twee zoons zuigen het land leeg'
Schulden zijn Oekraïne niet vreemd. In de tweeëntwintig jaar dat het grootste land van Europa nu onafhankelijk is, heeft het altijd financiële problemen gekend. Het graaien van de oligarchen en het niet kunnen tegengaan van corruptie heeft ervoor gezorgd dat enkele mensen het goed hebben. En dat zijn vaak ook de beleidsmakers.
Leegzuigen
"President Janoekovitsj en zijn twee zoons zuigen het land leeg", zei Pieter Waterdrinker gisteren nog bij Pauw & Witteman. Onafhankelijke weekbladen in Oekraïne (ja, die bestaan nog) hebben daar de afgelopen jaren al meermaals over gepubliceerd. Het is de zogeheten 'familiekring', oftewel vrienden en familie van de president – waar we ook enkele oligarchen onder kunnen scharen – die zich bij vele deals hebben kunnen verrijken. Een bid voor het aanleggen van een nieuwe snelweg of een hypermodern voetbalstadion? De winnaar van de tender is vaak al bekend. (Lees dit artikel op de BBC-website voor gedetailleerde uitleg over de beruchte familiecirkel)
Nu is het land in staat van ontbinding en verwarring. Gaat Oekraïne richting Rusland of richting de Europese Unie? Demonstranten lijken Europa te zien als een heilige graal dat hen betere levensomstandigheden en minder corruptie gaat brengen. De vraag is of Brussel dat kan. Tegelijkertijd is toenadering tot Rusland niet de verandering van het systeem waar de demonstranten op hopen. Natuurlijk, een gasdeal zal gunstiger uitvallen. Op de korte termijn is er dus meer stabiliteit en kunnen mogelijk salarissen en pensioenen ietwat worden verhoogd. Of in ieder geval uitbetaald. Maar de manier van deals sluiten, met het wegsluizen van geld, dat zal niet anders worden. Mensen zullen bekocht blijven.
Compensatie
Gisteren en vandaag is nog eens extra duidelijk geworden dat Oekraïne ook niet zelfstandig verder kan. De economie ligt op zijn gat. En premier Mikolay Azarov deed maar weer eens van zich horen. Of Poetin komt met 15 miljard dollar over de brug (terwijl Rusland / Gazprom juist nog een boel centjes van Oekraine krijgt voor de gasrekening) óf de Europese Unie met 20 miljard euro. Compensatie, zo stelt hij. Maar in feite is dat bedrag gewoon nodig om het land niet failliet te laten gaan en om het hachje van zijn kabinet en zijn president te redden. Dat is ook een manier van beleidmaken.
Oekraïne is dus te koop. Voor de hoogste bieder. Met een beetje mazzel krijg je er nog een kerstboom gratis bij.
