Dat het Braziliaanse nieuws deze week volledig in het teken stond van het bezoek van Paus Franciscus zal weinigen verbazen; zelden zal een Argentijn door de noorderburen met zoveel enthousiasme ontvangen zijn. Een miljoen gelovigen trotseerde donderdagmiddag op het strand van Copacabana kou en regen om hem te zien. De paus blijft nog tot zondag in Brazilië voor de Wereldjongerendagen.
Favela
Donderdag bracht de paus ook een bezoek aan Varginha, één van de favela’s die door de autoriteiten met het oog op het WK van 2014 en de Olympische Spelen van 2016 de afgelopen jaren gepacificeerd werden. Daar deed hij zijn tot nog toe meest politieke uitlating van zijn bezoek: “Ik zou diegenen die het breder hebben en de autoriteiten willen oproepen om zich in te zetten voor meer solidariteit.”
Uiteraard was de paus zelf ook in de favela om politiek te bedrijven: nergens in Brazilië verliest de katholieke kerk namelijk harder terrein aan de evangelisch-christelijke kerken dan in de sloppenwijken. Wil de katholieke kerk dit tij nog keren, dan zal zij in navolging van haar nieuwe leider de periferie in moeten trekken. En dan niet alleen voor een ochtendje, onder het wakend oog van duizenden politieagenten, maar in de vorm van nieuwe, tastbare kerken en jonge, toegewijde pastoors die net zo opzwepend kunnen preken als hun evangelisch-christelijke collega’s.
Reality check
Afgaande op de niet-aflatende beeldenstroom uit Rio de Janeiro en het bedevaartsoord Aparecida in de deelstaat São Paulo, waar Paus Franciscus woensdag beloofde in 2017 opnieuw naar Brazilië te zullen komen, zou je kunnen denken dat het hele land een week lang in extase verkeerde vanwege het hoge bezoek uit Rome. Dat is echter verre van waar. Brazilië is een groot land, en buiten de as São Paulo-Rio speelde het pausbezoek niet of nauwelijks. Nergens werd mij dat in mijn standplaats Salvador duidelijker dan in de sportschool, mijn dagelijkse barometer voor wat er onder de gewone Brazilianen speelt. In de pakweg tien uur die ik daar deze week doorbracht viel het woord ‘paus’ welgeteld nul keer.
Protesten
Ook werd er deze week uitgebreid geprotesteerd, soms zelfs op luttele honderden meters afstand van de paus. Vooral op maandag, de eerste dag van zijn bezoek, leidde dat tot hevige confrontaties met de politie, die er door demonstranten van werd beschuldigd agenten-provocateur te hebben ingezet.
In São Paulo werd vrijdagavond bij verscheidene bankagentschappen en een metrostation schade aangericht tijdens een protest. De demonstranten betuigden hun steun aan demonstranten in Rio de Janeiro, die daar het aftreden van deelstaatgouverneur Sérgio Cabral (zie onder) eisen.
Winter der ontevredenheid
Niet alleen kelderden de temperaturen deze week in grote delen van het land (in Rio Grande do Sul sneeuwde het en vielen door de kou twee doden); ook de populariteit van vele politici daalde flink. Die van Sérgio Cabral, de gouverneur van de deelstaat Rio de Janeiro, nadert zelfs het vriespunt: slechts twaalf procent van de ondervraagden in een opiniepeiling van CNI-Ibope zeiden zijn beleid te steunen. Cabral is onder andere in opspraak door zijn hardhandige aanpak van de recente protestgolf.
Ook de populariteit van de federale regering van president Dilma Rousseff daalde aanzienlijk: van 55% vóór de protestgolf tot 31% daarna.
