Zo ziet basisdemocratie er uit op z’n Duits. In de hardverlichte, ongezellige bedrijfskantine van koperverwerker KME in Osnabrück wacht rond half zeven ‘s avonds een gezelschap sociaal-democraten op partijleider Sigmar Gabriel (54). Gabriel is op toernee door de Bondsrepubliek. Hij werft onder de 470.000 SPD-leden voor zijn coalitieakkoord met de christen-democratische CDU/CSU.
Doodmoe
De ledenraadpleging over de ‘grosse Koalition’ is, volgens Gabriel, een bewijs dat de SPD niet alleen de oudste partij is van Duitsland, maar ook de ‘meest democratische’. Tot 12 december kan er nog worden gestemd. Gabriel oogt, na de wekenlange onderhandelingen en de daaropvolgende promotiereis, doodmoe.
'Ik beschouw betonkop als een geuzennaam'
De paar honderd aanwezigen ontvangen hun partijchef, die in een nieuw kabinet met Angela Merkel vice-kanselier moet worden, welwillend. Maar ook kritisch. In de zaal zitten veel mannen als Lutz Schäffer: eind 50, grijze ringbaard, lid van de machtige vakbond IG Metall. ‘Betonkoppen noemen ze ons,’ lacht Schäffer. ‘Omdat wij willen dat de SPD linkse politiek bedrijft voor de arbeiders. Mooi, ik beschouw betonkop als een geuzennaam.’
Scherpslijpers
De SPD heeft de invoering van een algemeen wettelijk minimumloon binnen gesleept en het pensioen met 63, na 45 premieplichtige arbeidsjaren. Voor Lutz’ echtgenote Petra (51) is dat voldoende om het coalitieakkoord te steunen. ‘Ik leg me erbij neer dat het een compromis is.’
De sfeer onder de Genossinnen und Genossen’ (‘kameraden’), die elkaar volgens SPD-gebruik met du aanspreken is opvallend informeel. Gabriel krijgt de wind van voren van scherpslijpers, die nog altijd niet hebben verwerkt dat de SPD onder ex-bondskanselier Gerhard Schröder de verzorgingsstaat grondig saneerde. ‘Geen partij kan zo lang met zo veel wrok naar het eigen verleden kijken als wij,’ antwoordt Gabriel. ‘Vrienden, wees eens wat vrolijker. Lachen is niet verboden hoor.’
Luchtfietser
En wat de kritiek op Schröders ‘neoliberale politiek’ betreft. ‘Met dit coalitieakkoord herstellen we de uitwassen op de arbeidsmarkt. Mensen worden straks niet langer uitgebuit met een hongerloontje van 3 euro.’
Gabriel weet de vakbondsleiding aan zijn kant. Maar niet de JuSo’s, de jonge socialisten. Als hun woordvoerder Daniel Scheer (31) een aantal wensen opsomt, worden die door Gabriel als luchtfietserij weggezet. ‘Daniel, toen ik bij de jonge socialisten zat, zei ik ook altijd: verkoop maar een gevechtsstraaljager zodat we met dat geld sociale politiek kunnen bedrijven. Maar zo werkt het niet.’
De jongensachtige Scheer glimlacht en doet er verder het zwijgen toe.
Antisemieten
Het loopt tegen half tien als Sigmar Gabriel het podium verlaat en de zaal begint leeg te stromen. Udo Speyer (66) heeft drie uur geluisterd. De gepensioneerde metaalbewerker had liever gezien dat de SPD met Die Linke en de Groenen in zee was gegaan. Maar Die Linke, zei Gabriel eerder, ‘bestaat deels uit krankzinnigen en antisemieten’. Dus dat wordt vooralsnog niks.
Regeren met Merkels CDU/CSU brengt risico’s met zich mee, weet Speyer. ‘Als het een succes wordt, zal zij dat claimen. Mislukt het, dan krijgt de SPD de schuld.’ Is dat niet precies waar Gabriel zich tegen verzet: de angst bij de SPD voor Angela Merkel? ‘Ja,’ erkent Speyer, ‘daarom stem ik voor het akkoord. Maar met pijn in het hart.’
