Hoewel we in ons dagelijks leven steeds genderneutraler worden, bepaalt je sekse (het geslacht waarmee je geboren bent) je hormoonhuishouding. Mannen hebben een X- en een Y-chromosoom en vrouwen hebben 2 X-chromosomen. Bepaalde immunologische genen liggen op die X-chromosomen. Vrouwen hebben er daar 2 van, mannen maar 1. In het geval van ziek worden door corona zijn die eersten in het voordeel.
Vrouwen maken ook wel wat mannelijke hormonen (androgenen) aan, maar in veel kleinere hoeveelheden. Onder de leeftijd van 10 jaar maken meisjes en jongens onder normale omstandigheden nauwelijks androgenen aan, dat neemt pas toe in de puberteit. De piek van de productie van androgenen vindt plaats in het volwassen leven en daalt vervolgens weer een beetje bij ouderen. Dit is de reden dat er meer dodelijke gevallen van COVID-19 zijn bij mannen, in mindere mate bij vrouwen en zeer weinig bij kinderen.
Met besmetting meer bijwerkingen
Frappant is dat vrouwen juist zieker zijn na vaccineren. 80% van de meldingen bij het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb is van vrouwen, bij het Janssen-vaccin zelfs van 86%. De bekende klachten zoals pijn op de prikplek, koorts, vermoeidheid, spierpijn, hoofdpijn en je niet lekker voelen, verschillen per vaccin en per prik. Ze worden bij de eerste prik het meest ervaren bij AstraZeneca en het minst bij Pfizer. De vaccins van Moderna en Janssen zitten daar tussenin. Het blijkt dat de bekende bijwerkingen bij Pfizer na de eerste en tweede prik even vaak voorkomen. Bij Moderna zie je ze vaker na de tweede prik en bij AstraZeneca juist na de eerste prik. Ook is het inmiddels vrij duidelijk dat mensen die corona hebben gehad, meer bijwerkingen ervaren na een eerste vaccinatie en dat jongeren en vrouwen dus sowieso heftiger reageren.
Kanttekeningen
Volgens Lareb-directeur Agnes Kant zijn er relatief veel meldingen van mensen boven de 80 en dat zijn vaker vrouwen. Bij de griepprik is overigens hetzelfde beeld te zien. Voorts benadrukt Kant dat vrouwen in het begin veel werden gevaccineerd, omdat zij vaker in de zorg werken. Ook zijn vrouwen eerder geneigd aan dit soort onderzoek mee te doen en tevens eerder meldingen te maken. Maar het is klip en klaar dat vrouwen meer ontregeld zijn na vaccinaties.
Maandcyclus ontregeld
Lareb ontving tot 1 december jongstleden ruim 17.000 meldingen van menstruatiestoornissen na coronavaccinatie op de ongeveer 6,4 miljoen gevaccineerde vrouwen. Velen gaven aan dat de menstruatie anders is dan normaliter. Hevige menstruatie werd het meest gemeld (4537 keer), gevolgd door verlate menstruatie (3198 keer), onregelmatige menstruatie (3079 keer) en tussentijds bloedverlies (3079 keer). Het optreden van bloedingen na de menopauze werd 537 keer gemeld, merendeels door vrouwen tussen de 54 en 64 jaar. Maar er zijn ook meldingen van vrouwen boven de 75 jaar en/of vrouwen die al langer dan 10 jaar geen maanstonden hadden.
Met Janssen het vaakst ‘van de leg’
Er was weinig verschil tussen de 1e en de 2e vaccinatieronde. Van alle vrouwen tussen de 20 en 45 jaar die de eenmalige Janssen-prik kregen, meldde ongeveer 1 op de 200 een menstruatiestoornis. Gezien het aantal gegeven Janssen-vaccinaties kwam het bij dit vaccin het vaakste voor. De meeste meldingen waren na toediening van het Pfizer/BioNTech vaccin (Comirnaty). Deze is dan ook het meest gegeven, namelijk aan bijna 5 miljoen vrouwen. Maar verstoringen in de maandcyclus komen vaak voor, zoals bij infecties, ziekte en stress. Vaccineren zet het immuunsysteem aan het werk. Dit kan invloed hebben op de hormoonspiegels en/of de op- en afbouw van het baarmoederslijmvlies. De verwachting is dat dit een tijdelijk effect is.
Vrouwen hebben delicater immuunsysteem
Vrouwen hebben een delicatere balans in het immuunsysteem dan mannen. Zo staat die in de eerste helft van de cyclus, wanneer er een eisprong is, meer aan dan in de tweede helft. Op het moment dat een vrouw zwanger wordt, draagt ze een lichaamsvreemd iets in zich. Daar kan ze niet te heftig op reageren, anders eindigt dit in een miskraam. Debbie van Baarle is hoogleraar immunologie van vaccinatie bij het UMCG. Op de website van LINDA licht zij het toe. “We leren steeds meer dat het immuunsysteem, hormoonsysteem en zenuwsysteem met elkaar communiceren in het lichaam. Dat heeft na een vaccinatie even tijd nodig om in balans te komen. Vrouwen zijn gevoeliger voor ontregelingen.”
Meer mannen op de intensive care
Maar mannen komen vaker op de ic terecht en sterven vaker naar aanleiding van een coronabesmetting. Vrouwen hebben dan weer frequenter ‘long covid’, waarbij de klachten lang aanhouden. Deze verschillen waren voor Maastricht UMC+ in december 2020 al reden om aan de bel te trekken. Ze bekeken 30 relevante coronastudies. Van de ruim 6100 patiënten uit de eerste helft van 2020 was 41% vrouw. In een kwart van de studies zaten zelfs dubbel zoveel mannen als vrouwen. Onderzoeker Chahinda Ghossein-Doha in dagblad TROUW: “Het coronavirus dringt menselijke cellen binnen via de enzymen, ACE en TMPRS2. ACE is zeer gevoelig voor geslachtshormonen. En geeft dus bij mannen en vrouwen andere signalen af. TMPRS2 komt 7x vaker voor in de prostaat dan elders in het lichaam.”
Speciale vrouwenprik?
Vruchtbare vrouwen zijn met veel oestrogeen qua corona in het voordeel. Vrouwen in de menopauze zijn al minder beschermd ‘van huis uit’ en mannen nog minder. Op dit moment wordt onderzocht of met een kleinere dosering van de vaccins vrouwen net zo goed beschermd kunnen worden, maar minder bijwerkingen zullen hebben. Om nog meer inzicht te krijgen in menstruatiestoornissen en bloedingen na de menopauze als gevolg van coronavaccinaties, is meer onderzoek nodig. Bijwerkingencentrum Lareb gaat dit doen onder 2000 van de vrouwen die gemeld hebben. Ook houden ze scherp de gemelde bijwerkingen na de boostervaccinaties in de gaten.
Teveel testosteron is dodelijk
Aan de andere kant van het seksespectrum wordt er in de wereld van de krachtsport momenteel gewaarschuwd voor het gebruik van anabolen. Deze testosteronverhogende medicatie maakt dus juist extra vatbaar voor een coronabesmetting. Zo overleden er reeds relatief veel bodybuilders en kickboxers. Recent zelfs ‘de sterkste man van België’: de 40-jarige Frédéric Sinistra. Androgenen (lichaamseigen) en anabolen (chemische variant) mannelijke hormonen activeren in longcellen eerdergenoemd enzym TMPRSS2. Anabolen kunnen eigenlijk altijd al beter in het medicijnkastje blijven liggen, maar tijdens deze pandemie is dat zeker aanbevolen.
