Dorpen en binnensteden in het Oosten van Duitsland werden sinds de eenwording opgeknapt, wegen aangelegd, vliegvelden gebouwd en bedrijven gesaneerd. Allemaal dankzij vele honderden miljoenen euro’s uit de zogeheten ‘Solidaritätszuschlag’ (solidariteitstoeslag).
De wederopbouw van de infrastructuur in het voormalige Oost-Duitsland mag een succes worden genoemd. Veel gemeentes in de ex-DDR liggen er tegenwoordig beter bij dan, bijvoorbeeld, delen van het verarmde Ruhrgebied in West-Duitsland. Maar een meerderheid van de Duitsers vindt het nu welletjes.
Opbouw
Zo’n 57 procent wil dat de solidariteitsheffing – een toeslag van 5,5 procent over de verschuldigde inkomsten- en vennootschapsbelasting – wordt afgeschaft. Officieel stond dit ook te gebeuren, in 2019. Maar bondskanselier Angela Merkel (CDU) wil aan de ‘Soli’ vasthouden. Haar regering kan het geld, dat allang niet meer in z'n geheel wordt ingezet voor de opbouw van de oostelijke regio's, goed gebruiken.
Volgens Merkel kunnen uit de solidariteitsheffing in de toekomst grote infrastructurele projecten (’straten en spoorlijnen’) door het hele land worden gefinancieerd. Merkels coalitiepartner, de liberale FDP, ziet hier niets in. De FDP wil dat de extra belasting wordt afgebouwd en stopgezet.
Ook binnen Merkels christen-democratische CDU waarschuwen sommigen voor kiezersbedrog. ‘We hebben afgesproken dat de Soli in 2019 stopt,’ zei CDU-Bondsdaglid Carsten Lenneman. ‘Daar moeten we ons aan houden. In de politiek is niets zo belangrijk als vertrouwen en voorspelbaarheid.’
Verslaafd
Die critici zijn in de minderheid. De meeste Duitse politici zijn verslaafd geraakt aan de miljarden euro’s, die jaar op jaar de schatkist spekken. ‘Geen enkele politicus wil afstand doen van de 13 miljard euro die de Soli jaarlijks opbrengt,’ schreef Bild-commenator Hugo Müller-Vogg, in een pleidooi voor afschaffing.
In totaal leverde de solidariteitstoeslag, sinds de invoering ervan in 1991, de Duitse staat al meer dan 225 miljard euro op. Tot 2019 komen daar, naar schatting, nog eens 100 miljard euro bij.
Bodemloos
Een deel van het geld voor de 'Aufbau Ost' blijkt overigens in bodemloze putten te verdwijnen. Zo werd het vliegveld van Erfurt, de hoofdstad van de deelstaat Thüringen, voor 220 miljoen euro verbouwd tot een internationale luchthaven. Maar het aantal passagiers – dit jaar geschat op slechts 170.000 – bleef zwaar onder de verwachtingen.
In een buitenwijk van Jena, eveneens in Thüringen, werd 130 miljoen euro uitgegeven voor de aanleg van een 600 meter lange geluidswal langs de aangrenzende snelweg. Dit bleek een kostbare investering: de afgelopen jaren liep de typische, ongeliefde DDR-wijk in hoog tempo leeg. En bij Potsdam, niet ver van Berlijn, moest een 9,2 miljoen euro kostend luxe-hotel komen. Het geld uit de solidariteitsheffing verdween grotendeels in de zakken van de frauduleuze projectontwikkelaar. Die werd uiteindelijk veroordeeld wegens oplichting.
Ambtenaren
Ook blijken van de vijf Oost-Duitse deelstaten die profiteren van de Soli, slechts twee (Mecklenburg-Voorpommeren en Saksen) het geld op juiste wijze te besteden. Saksen-Anhalt maakt het 't bontst. Die deelstaat gebruikt de helft van de jaarlijks toegekende 1,3 miljard voor een heel ander doel: de uitbetaling van de salarissen van het regionale ambtenaren-apparaat.
