Geniet van die eerste tijd met je baby. Welke kersverse moeder krijgt deze goedbedoelde raad niet? Maar veel vrouwen belanden niet als vanzelf op de spreekwoordelijke roze wolk. Een onverwachte zwangerschap, huilbaby of alleen al de verantwoordelijkheid voor een jong, nieuw leven kan voor veel stress zorgen.
Of erger…
Zo’n 10 procent van de Nederlandse moeders krijgt in de eerste drie maanden na de bevalling last van een lichte tot ernstige depressie. Eveneens 10 procent valt ten prooi aan een angststoornis. En minimaal een op de tien vrouwen ervaart de geboorte van hun kind als traumatisch. ‘Dat is veel en deze cijfers zijn aan de voorzichtige kant’, volgens kinderpsycholoog en onderzoeker Eva Potharst. Haar cursus ‘Mindful met je baby’ is een van de trainingen waarmee de Universiteit van Amsterdam het effect van mindfulness op stress bij ouders meet. De voorlopige resultaten laten zien dat opvoedingsstress afneemt en baby’s meer positieve emoties tonen.
Ina Stockem (42) stuitte twee jaar geleden via Facebook op de achtweekse cursus en meldde zich aan. Haar toen eenjarige zoontje sliep slecht en zij daardoor ook. De spanning liep op. ‘Ik had ooit een cursus mindfulness gevolgd, maar deze sloeg beter aan. De oefeningen waren praktisch, gericht op de omgang met mijn kind.’
Huilbuien
Mindfulness, ook wel aandachtstraining, maakt je bewust van gedachten, emoties en lichamelijke prikkels op het moment dat ze zich aandienen. Door continue opmerkzaam te zijn en deze gevoelens te benoemen, zou je beter afstand van ze kunnen nemen. Je laat je er minder door meeslepen en dat maakt stressbestendiger. Stockem wilde de huilbuien van haar zoontje vaak zo snel mogelijk dempen. Tijdens de cursus leerde ze eerst aandachtig naar hem te kijken, om vervolgens op te merken wat dit bij haar opriep.
‘Moeders van huilbaby’s zien een uitputtingsslag op zich afkomen’
‘Als hij begon te huilen, voelde ik stress en kreeg ik gespannen kaken. Een negatieve emotie naar mijn idee, die ik direct uit de weg wilde ruimen. Dat werkte averechts. Eva Potharst legde uit dat deze reactie bij moeders ingebakken zit. Je wilt je kind beschermen tegen gevaar. Maar in onze huidige samenleving valt dat gevaar wel mee en reageren we vaak te gespannen.’
Zeker moeders van huilbaby’s kunnen al in paniek raken als ze één kreetje horen, vertelt Potharst. ‘Daar gaan we weer, denken ze dan. Ze zien een uitputtingsslag op zich af komen en voelen zich machteloos. Zij moeten opnieuw met een frisse blik naar hun kind leren kijken.’
Huiltjes onderscheiden
Potharst geeft haar trainingen onder de vlag van UvA Minds , Academisch Behandelcentrum voor Ouder en Kind. Maximaal zes gestreste moeders starten hun wekelijkse sessies op een meditatiekussen. Het valt met de gevoelige afstemming op hun baby’s niet mee de ogen te sluiten, terwijl die in dezelfde ruimte rondscharrelen. Maar een medewerker van baby-expertisecentrum OuderKindLijn, onderdeel van medisch orthopedagogisch centrum ’t Kabouterhuis, houdt een oogje in het zeil. ‘We luisterden en observeerden onszelf’, vertelt Stockem. De vrouwen leren bewust voor een aandachtsobject te kiezen. Heeft de baby zorg nodig of kunnen ze bij zichzelf blijven? ‘Door rustig te zijn, ging ik op den duur ook de verschillende huiltjes goed onderscheiden.’ De kalmte van de mediterende moeders straalt af op de kinderen. ‘Mijn zoontje kwam tussen mijn benen zitten of ze speelden ongestoord met elkaar.’
Ontroering
Terwijl de medewerker de moeders en hun kinderen observeert, bespreken de deelnemers vervolgens hun huiswerkoefeningen. En een thema als zelfcompassie, omgaan met stress of afstand en nabijheid. Iedere sessie eindigt met een kijkmeditatie, waarbij de vrouwen hun kinderen aandachtig waarnemen. Zonder direct hun eigen gevoel op hen te projecteren. Potharst: ‘De baby’s genieten als ze gevolgd worden door moeders ogen terwijl ze ongemoeid hun gang gaan. En zij ontroeren daarmee hun moeder weer, waardoor ze haar zorgen vergeet.’ Veel moeders denken volgens haar dat ze voortdurend afgestemd horen te zijn op hun kind en het moeten vermaken. Maar baby’s spelen ook graag alleen. Een mooi moment waarop de moeder zichzelf kan opladen. En elke dag vijf à tien minuten je baby observeren zonder in te grijpen, kan helend zijn voor de relatie, meent ze.
‘Ik projecteerde mijn ideeën op hem en plande zijn hele dag vol’
Klopt, zegt Stockem die haar zoon voorheen overlaadde met het mooiste speelgoed. ‘Ik was vooral druk met de perfecte moeder uithangen en verzon van alles om hem bezig te houden. Ik plande zijn hele dag vol en projecteerde mijn ideeën over de opvoeding op hem. Daar kregen we allebei stress van. Nu laat ik hem z’n gang gaan en zie beter wat hij echt nodig heeft.’ En als hij huilt, praat ze hem ‘erdoorheen’. ‘Ik kijk, maak contact en benoem wat er gebeurt: “ja, je huilt, je hebt het moeilijk, maar mamma is bij je”.’ De spanning die haar huilende zoontje opriep, kwam voort uit ‘wat als’-scenario’s, zorgen over zaken die nog niet aan de hand waren. Wat bijvoorbeeld als het kind de hele middag doorhuilt en zij niet aan andere activiteiten toekomt? ‘Ik werd me bewust dat die zorgen samenhingen met mijn eigen ervaringen en angsten. Dat ze niets van doen hadden met de baby in het hier en nu. Ik oefende door steeds een stap terug te zetten en te checken hoe hij eruit zag en wat hij communiceerde. Nu zie ik bijvoorbeeld dat hij moe is en denk ik: oké, dit is geen ramp, maar op te lossen.’
Stressloos?
De grootste winst van de training is zelfcompassie, aldus Eva Potharst. De deelnemers worden vriendelijker voor zichzelf en krijgen warmere gevoelens voor hun kinderen. Vragenlijsten meten het gedrag van de baby’s. Zij zouden zich volgens de moeders makkelijker laten troosten en meer positieve emoties tonen.
Maar wie denkt na een cursus mindfulness stressloos door het leven te gaan, heeft het mis. Twee uur training per week zet geen zoden aan de dijk. De kunst is om opmerkzaamheid te integreren in het dagelijks leven. Ina Stockem en haar medecursisten herinnerden elkaar iedere dag met kattebelletjes via WhatsApp aan oefeningen uit de cursus. En ze gingen zelfstandig verder met de bijeenkomsten. Met hulp van teksten, cd’s en iPods. Om de beurt let een van hen op de peuters tijdens de meditaties. ‘Ik vond het een verademing om in de groep te horen dat ik niet de enige moeder ben met stress. Ervaringen uitwisselen is voor mij een heel belangrijk extraatje.’
Bevallen zonder stress
Baringsangst is geen favoriet gespreksonderwerp onder Nederlandse zwangeren. Toch is een op de vijf westerse vrouwen bovenmatig bang voor de bevalling, stelt verloskundige Irena Veringa. Ze doet onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van mindfulness op angst en stress bij aanstaande ouders. Medicalisering van de bevalling is wereldwijd een trend. De Wereldgezondheidsorganisatie vraagt hulpverleners aandacht te schenken aan angst voor de bevalling en keizersneden enkel uit te voeren als ze medisch onvermijdelijk zijn, aldus Veringa. ‘Angstige vrouwen verzoeken eerder om een ruggenprik of keizersnede om de stress voor een natuurlijke bevalling te verminderen. Terwijl je daar met mindfulness goed mee om kunt leren gaan. De meditatieoefeningen richten zich op de ademhaling, gedachten, emoties en sensaties in het lichaam. Toegeven aan angst versterkt deze alleen maar.’ Vrouwen kunnen ook buitensporig bang zijn voor lichamelijk letsel bij zichzelf of de baby en de veranderingen in hun leven. Het liefst zouden ze de bevalling vermijden.
Meer lezen over de manier waarop we betekenis geven? Meld je hier aan.
