Deze teksten waren bijna immoreel als men bedenkt hoe het drama zich heeft afgewikkeld
Wie is Miskotte
Theoloog
(pag 315) Heiko Miskotte wordt omschreven als één van de grootste, zo niet de grootste protestantse theoloog van de 20e eeuw binnen de Nederlandse context. Een vaardig prozaist. …. Een van de fragmenten uit zijn vele dagboeken is nog geselcteerd voor de rubriek ‘Dagboek’ van dagblad de Volkskrant. Terug nu naar het jaar 1946, waarin Nederland overeind krabbelt na 5 jaar Duitse bezetting. Met tussenpozen heeft Heiko Miskotte in zijn volwassen leven een dagboek bijgehouden, zo ook over deze periode.
Biografie
Dat dagboek vormt de basis van een indrukwekkende biografie, een monument welhaast met als titel Theoloog in de branding, 1894-1976. Mijn aandacht wordt specifiek getrokken door hoofdstuk zeven (pagina 217-245). Dat hoofdstuk heeft als titel de catastrofe, oktober 1946. Op 18 september 1946 treedt Piet Heyn (economiestudent) in het huwelijk met Yolande Kanteman (een aankomend theologiestudente) in Amsterdam. Het aanstaande echtpaar heeft in het laatste oorlogsjaar ondergedoken gezeten in het huis van de familie Miskotte. Er volgt een diner in het befaamde Americain, waar 22 gasten zijn uitgenodigd waaronder het gezin Miskotte. Daarna komen de narigheden. Er staan fragmenten uit het dagboek van Heiko Miskotte over de ziekte (waaraan hij zelf overigens ontsnapte) in de biografie. Op 6 oktober 1946 worden zieke gezinsleden Miskotte opgenomen in de tyfusbarak van het Academisch Ziekenhuis Leiden. Daar overlijdt dochter Alma op 15 oktober en drie dagen later zijn echtgenote. Op 6 december worden dochters Noor en Titia ontslagen uit het ziekenhuis. Op 21 december pas dochter Heika, die nog een complicatie oploopt ten gevolge van een infuus. Op 21 december tenslotte ook zoon Mans, die een meningitis heeft doorgemaakt.
Catastrofe
Een bijzonder indringend hoofdstuk wijdt De Liagre Böhl aan ‘de catastrofe’, die plaatsvond in het najaar van 1946. Na een trouwfeest werd het hele gezin Miskotte ziek, op vader na. De haringsalade was besmet met een tyfusbacterie, en twee weken na het feest openbaarde zich de ziekte. Dochter Alma stierf, evenals Cornelia, Miskottes vrouw. Deze aangrijpende gebeurtenissen schetst De Liagre Böhl uit een dagboek deel uit 1946, dat tot dusver om privacy-redenen in de familiekring bewaard bleef (de overige dagboeken berusten in het Miskotte-archief te Leiden).
Zij (red. Alma, medisch student) was er erg aan toe, maar geheel in stijl als het ware met haar diepste aard, toonde zij geen opzienbarende verschijnselen; intussen was het vileine vergif in haar cerebellum diep, diep en rustig en ongestoord doorgedrongen en ze lag als willig, om het vooral dieper in haar heerlijke hoofd te laten doordringen. Zo lag ze ook al thuis de eerste nacht op de voorkamer boven, toen Henny en ik wanhopige werden van de stromen bloed uit de neus, niet te stelpen~doodstil lag ze en vroeg, als buiten zichzelf om, wat dat was en hoe dat ging, en dat ze zo goed lag.
Heiko zat het meest te bij haar aan bed in de daaropvolgende dagen. Vanaf 12 oktober lag Alma te beven van top tot teen. Hij observeerde haar doodstrijd met scherpe aandacht:……
Er zijn zeker wel kanttekeningen te maken bij deze indringende beschrijving. Zo is er een recensie van Karel Blei in Noordmans Nieuwsbrief, nr.16, 16 maart 2017. De recensent voelt zich kennelijk bijna een voyeur.
Wetenschappelijke publicatie opgedoken
Er blijven veel medische vragen bij mij over. Ik pak dat op. In de periode na de oorlog kan de hygiene veel te wensen over laten. Duizenden ontheemde vluchtelingen zijn teruggekomen, waarbij gedetineerden uit de Duitse kampen. Vluchtelingen, die drager zouden kunnen zijn van allerlei ziekten. Er is onderzoek gedaan naar deze dramatische uitbraak, die destijds ook de media heeft gehaald. Ik neem contact op met de GG&GD Amsterdam waarbij blijkt dat deze episode uit 1946 degelijk is geanalyseerd en gedocumenteerd. Men is zeer bereidwillig.Helaas, ook het pasgetrouwde echtpaar is overleden ten gevolge van deze voedselvergiftiging. De bron moet worden gezocht in de haringsalade. Men heeft een reprint van de officiele rapportage voor mij beschikbaar! Het voorval heeft destijds namelijk geleid tot een publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (1947). Niet alle vragen zijn definitief beantwoord, maar als meest waarschijnlijk komt naar voren dat een Salmonella drager bezig is geweest met het schoonmaken van haring, die is toegepast in salade. Het Americain in Amsterdam was de afnemer van deze salade en de plaats des onheils.
Impact
Het gebeuren heeft impact op de lezer, vooral door de wijze waarop Miskotte zijn indrukken weet te verwoorden. Het grijpt mij bij de strot. Dan is er ook het medische aspect. De behandeling van dergelijke ernstig zieke patiënten in 1946 kende nog zijn beperkingen. Ook al is de informatie onvolledig, we kunnen dat met zekerheid stellen. Zo is nierdialyse nog maar mondjesmaat beschikbaar na de uitvinding van Kolff in Kampen. Als meerdere organen het laten afweten is er niet veel meer te doen. Zelf spreekt het mij aan omdat ik een hoofdstuk geschreven heb over een uitbraak (2012) van voedselvergiftiging met Salmonella, eveneens via vis,maar dan zalm. In het boek Uitgebeend is dat uitvoerig beschreven. De door mij opgevoerde patient (door mij geinterviewd geruime tijd na zijn herstel) heeft het ternauwernood overleefd. Maar alleen dank zij een langdurige behandeling op de Intensive Care. Anno 1946 zou hij beslist zijn overleden. In deze 21e eeuw is de voedselproductie verregaand geïndustrialiseerd en geinternationaliseerd. Zo kan het gebeuren dat er meteen heel veel ziektegevallen zijn als het onverhoopt toch mis gaat. Dat is de paradox. Hoe indrukwekkend om in de biografie te lezen hoe desastreus het ‘natuurlijk beloop’ van een dergelijke infectieziekte ais er slechts beperkte middelen ter beschikking staan. De beschrijving zegt daarnaast veel over de kwaliteiten van Miskotte als observator en auteur.
Link
https://en.wikipedia.org/wiki/Kornelis_Heiko_Miskotte
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten blijken door een kleine bijdrage aan JT te doen.
