De bedenker van Zorgeloos Care -een initiatief waaraan ook econoom Marcel Canoy en de hoogleraren Matthieu Weggeman (innovatiemanagement) en Jan Rotmans (transitiekunde) meedoen- is charmant, energiek, innovatief en bevlogen. Een man met een missie; eerherstel voor de wijkverpleegkundige, respect voor de patiënt en betaalbare zorg. Verzorgenden, cliënten én koning Willem Alexander lopen met ‘m weg, maar thuiszorgorganisaties reageerden in het begin minder enthousiast. ‘Jos laat zien dat het anders én beter kan, en dat is pijnlijk’, verklaarde Inge Borghuis, de toenmalige senior beleidsadviseur Innovatie van ActiZ, indertijd.
Indianenverhalen
Buurtzorg Nederland heeft geen CAO en hanteert ruime indicatieregels, beweren critici. De organisatie maakt speciale afspraken met zorgkantoren. En wijkverpleegkundigen ronselen cliënten én collega’s om met Buurtzorg Nederland in zee te gaan. Een handjevol verhalen die de ronde doen over Buurtzorg. Ze worden door Jos de Blok allemaal ontkracht, maar zijn hardnekkig. Dat tekent de sfeer in de thuiszorgsector, vertelde Borghuis vlak na de start van Buurtzorg. ‘De toenmalige staatssecretaris Bussemaker zette alles op scherp door Buurtzorg Nederland te omarmen, en de rest van de sector te vertellen dat die niet deugt. En dan sluit het initiatief van Jos ook nog eens goed aan bij een maatschappelijk behoefte én is hij ook nog heel veel in de media. Dat zorgt voor afgunst en dus indianenverhalen’, aldus Borghuis.
‘Natuurlijk is het zuur als her en der complete teams overstappen naar Buurtzorg Nederland’, reageerde Charles Laurey, indertijd bestuursvoorzitter van het inmiddels totaal ontmantelde Meavita; toen nog de tweede thuiszorgorganisatie van Nederland. ‘Wij zijn tientallen van onze medewerkers kwijtgeraakt; mensen waar wij jarenlang in hebben geïnvesteerd.” Laurey benadrukte dat hij blij was met De Bloks initiatief. Noemde hem een inspirerend, en authentiek vakman. ‘Ik gun hem het succes en ik snap dat de sector wakker geschud moet worden, maar ik zou wel graag willen dat voor Buurtzorg Nederland dezelfde spelregels worden gehanteerd als voor ons. Ik heb aanwijzingen dat die spelregels niet gelijk zijn.’
Overtuigingskracht
‘Jaloezie doet ‘m niks’, vertelde Blok’s oudste zoon Thijs. ‘Waar anderen misschien boos zouden worden als er leugens worden verteld, vindt mijn vader zoiets juist grappig. Het geeft hem enkel een extra stimulans om door te gaan.’ Thijs schetste zijn vader als een gedreven man die beschikt over een enorme overtuigingskracht. ‘De andere kant daarvan is dat zijn mening dé waarheid is. Hij luistert wel naar jouw argumenten, maar geeft daar altijd zijn eigen wending aan.’ Thijs vertelde over kampeervakanties naar Zweden. ‘Terwijl wij naar Frankrijk wilden of Spanje, net zoals onze vriendjes op school, moesten we steeds naar Zweden. Omdat mijn vader daar ooit een vriendinnetje had gehad. Jaar in jaar uit moesten we horen hoe geweldig dat meisje was geweest. Nou, dat viel dus allemaal nogal mee toen we haar jaren later zagen.’
‘Mijn vijf jaar oudere broer kan heel dwingend zijn’, beaamde Lucien, de jongste in het Zeeuws-Vlaamse gezin De Blok. ‘Jos had als middelste zoon in ons gezin met vijf kinderen een centrale, en coachende rol. Ik kon als kind bijvoorbeeld goed tekenen en Jos vond dat ik daar iets mee moest doen. Hij bracht mij als tienjarig jochie daarom iedere zaterdag naar de Kunstacademie in het Belgische Sint-Niklaas. En ‘s middags kwam hij mij dan vanuit Vogelwaarde weer ophalen.’ Kunstenaar is De Blok echter niet geworden. Net zoals twee van zijn andere broers, koos ook hij voor de zorg. ‘Ik ben ambulant psychiatrisch verpleegkundige; een keuze die wellicht beïnvloed is doordat wij een broer hebben met psychiatrische problemen.’
Wereldverbeteraar
Jos de Blok komt uit een warm, meer Vlaams dan Zeeuws, arbeidersgezin. Zijn moeder Lies, was tot haar huwelijk gezinsverzorgster en zijn vader werkte als operator in de cokesfabriek in Sluiskil en later bij Dow in Terneuzen. Toen de 24-uursdiensten hem opbraken, werd hij verzekeringsagent. Vader de Blok was, tot zijn dood, maatschappelijk heel actief. ‘Jos lijkt op zijn vader’, vond moeder Lies toen ik haar een paar jaar terug sprak. ‘Jos wil ook de wereld verbeteren.’ Ze vertelde dat haar zoon zich al op jonge leeftijd heel verantwoordelijk gedroeg, ondernemend én zelfstandig was. ‘Hij fietste als zesjarige tien kilometer naar Axel omdat de boodschappen daar goedkoper waren.’
De Blok kon makkelijk leren, en ging na het atheneum naar de HEAO in Eindhoven. Maar dat bleek geen succes. Hij vond de wereld van economen verschrikkelijk, zo ontdekte hij tijdens zijn stage bij Dow in Terneuzen. Omdat hij wel veel plezier had in zijn vakantiewerk in ziekenhuizen, besloot hij zijn opleiding in Eindhoven af te breken en de inservice-opleiding voor Verpleegkundige A te gaan volgen. ‘Jos had een goed stel hersens en het verbaasde iedereen dus wel dat hij voor de verpleging koos’, vertelde broer Lucien. ‘Sommigen verklaarden hem zelfs voor gek. Maar daar trok Jos zich niets van aan. Hij zei dat hij in het bedrijfsleven niet gelukkig zou worden.’
Vrolijke levensinstelling
‘Jos vond plezier in het leven toen veel belangrijker dan carrière maken’, vulde vriend en opleidingsgenoot Maarten Meulbroek aan. ‘De passie die je nu bij hem ziet, was er toen helemaal niet. Jos nam het leven niet zo serieus en was nogal makkelijk. Iemand die niet zo goed tegen autoriteiten kon, maar wel heel goed kon opschieten met patiënten en collega’s”, schetste Meulbroek. Hij bewondert zijn vriend om zijn relativeringsvermogen en zijn enorme stressbestendigheid. ‘Jos heeft een heel vrolijke levensinstelling en in zijn leven is een visie ontstaan die een missie is geworden waar hij helemaal voor gaat. Zijn werk is zijn leven geworden.’
De wens van De Blok om de wijkverpleging weer in ere te herstellen, ontstond in de tachtig toen de wijkverpleging door de vele bezuinigingen in het nauw kwam. Hij werkte met veel plezier als wijkverpleegkundige in de Betuwe en later in Gelderland. Ook werd hij actief in de Landelijke Vereniging Wijkverpleegkundigen, maar vertrok daar uiteindelijk omdat hij zijn idealen niet gerealiseerd kreeg. Pas in 2006, toen Buurtzorg Nederland werd opgericht, kon hij zijn plannen verwezenlijken. En met succes. Inmiddels werken 9300 verzorgenden bij Buurtzorg, en is het bedrijf voor tweede jaar op rij verkozen tot beste werkgever van Nederland. En daar is De Blok trots op, vertelde zijn zoon. ‘En die trots steekt Jos niet onder stoelen of banken’, vertelde oud-studiegenoot en vriend Arend Jan Zwart. ‘Wij noemen hem dan een opschepper, maar dat pikt hij wel van zijn vrienden. En het is ook wel goed dat wij hem af en toe naar beneden trekken; hij wordt zoveel geprezen.’
Vertrouwen
Marianne Frank, een paar jaar terug coördinerend wijkverpleegkundige van het team Utrecht Zuid-West van Buurtzorg Nederland, was lovend over de Bourgondische vegetariër. ‘Jos zet zich totaal in voor zijn idealen en is heel ontwapenend. Een man die de hele wereld om zijn vingers kan winden. Maar ook iemand die anderen nooit zal veroordelen. Iemand waar je op kunt bouwen. Als ik hem om vijf uur ’s ochtends bel dat ik te weinig personeel heb, weet ik zeker dat hij in zijn auto stapt om te helpen. En dat geeft een waanzinnig vertrouwen.’
‘Jos staat voor wat hij vindt en hij doet wat hij zegt’, vulde zijn vriendin en office manager van Buurtzorg Nederland, Gonnie Kronenberg, aan. Ook al kan hij chaotisch zijn en in al zijn enthousiasme dubbele afspraken hebben gemaakt of dingen beloven die hij niet nakomt. ‘Als je écht iets wilt regelen, moet je bij Gonnie zijn’, grinnikte Frank. Iedereen vindt dat De Blok lef heeft, en niet bang is om de confrontatie aan te gaan. Een echte doorzetter. ‘Toen Jos 40 werd, besloot hij die dag 40 kilometer te gaan hardlopen’, vertelde Maarten Meulbroek. ‘Ook al trainde hij nauwelijks meer. Maar Jos trekt zijn hardloopschoenen aan en loopt ook 40 kilometer. Dat is typisch Jos; als hij iets in zijn kop heeft, dan gaat ie er voor.’
Workaholic
Die wilskracht heeft De Blok veel gebracht, maar ook veel gekost. Zijn huwelijk bijvoorbeeld. ‘Dat is onder meer gestrand omdat Jos zo’n workaholic is’, wist Meulbroek te vertellen. En voor vrienden en familie heeft De Blok weinig tijd. ‘Mijn vader is heel streng voor zichzelf’, vertelde Thijs. ‘Zijn werk gaat áltijd voor zijn persoonlijke doelen.’ Sommigen vragen zich hardop af of De Blok niet teveel van zichzelf vergt. ‘Keer op keer vraag ik waarom hij geen chauffeur neemt’, zei Maarten Meulbroek. ‘Hij zit dag en nacht op de weg en rijdt veel te hard, want hij is altijd onder tijdsdruk. Dat moet een keer misgaan.” De plotselinge dood van een van De Bloks jeugdvrienden heeft niets aan zijn gejaagde bestaan veranderd. ‘Ook al heeft hem dat diep geraakt’, vertelde Meulbroek. ‘Maar Jos kent geen grenzen. Wil eigenlijk ook helemaal geen grenzen kennen.’
