Het is wonderlijk om achterin de Kamper Almanak van 1931 een overzicht te lezen met de volgende titel: Voornaamste der door den raad der gemeente Kampen genomen besluiten in het jaar 1930. Daar staan een aantal opmerkelijke zaken. Bovenaan reorganisatie van het ziekenhuis door instelling van de betrekking van geneesheer-directeur (chirurg). Een paar regels verder: aankoop van een röntgenapparaat en een diathermie-apparaat ten dienste van het stadsziekenhuis en verderop aankoop van een moderne operatietafel ten behoeve van het stadsziekenhuis. Deze combinatie van feiten zet aan het denken. (Red: Diathermie is een ‘electrisch mes’)
Hier is iets gaande. De reorganisatie die het stadsziekenhuis weer moet mee laten spelen in de vaart der volkeren. Op pagina 61 van een kroniek van René van Mierlo Liefdadigheid tot moderne gezondheidszorg; 75 jaar stadsziekenhuis de Engelenbergstichting te Kampen, uitgegeven in 1991 staat het duidelijk te lezen (pagina 61). Burgemeester en wethouders van het ziekenhuis hadden een reorganisatie doorgedrukt zonder de leiding te informeren. Wel waren de regenten bij de reorganisatie betrokken, maar het reorganisatieplan is voortijdig uitgelekt naar de Kamper Courant. Dokter Kehrer is als chirurg, maar ook geneesheer-directeur aangetrokken. Hij heeft meteen al een prioriteitenlijstje ingediend voor …. een nieuw röntgenapparaat en een nieuwe operatietafel! (Red. Waar hebben we dat eerder gelezen?). Tevens wil hij meer personeel. Tijdens de economische crisis beslist geen kleinigheid. Er is meteen al oppositie.
Verhalen van de Engelenberg
Talloze verhalen zijn er te vertellen over dit ziekenhuis. Ook voor mij persoonlijk bestaan er raakvlakken. Tijdens mijn opleiding tot internist werkte ik geruime tijd op een Dialyseafdeling. De kunstnier (dialyse) is onverbrekelijk met de stad Kampen verbonden. Dat weten inmiddels niet alleen de insiders zoals nierspecialisten (nefrologen), maar veel landgenoten. Immers in het ziekenhuis in Kampen (de voormalige Engelenbergstichting) is in oorlogstijd (1942) de kunstnier ontwikkeld door Professor Kolff. Voor mij is dit meer dan een boeiend verhaal. Een absoluut hoogtepunt is geweest dat ik de toen inmiddels wereldberoemde professor heb mogen ontmoeten (zie ook een blog daarover), waarbij hij mij op het hart drukte dat ik mij moest inspannen om zijn voormalig ziekenhuis te redden voor de sloop. Dat is uiteindelijk gelukt. Maar na veel strijd.
Strijd
Strijd, vooral daarover gaat het nieuwe boek van Herman Broers (journalist) en Geraart Westerink (kunsthistoricus) met de titel. Verhalen van de Engelenberg. Subtitel Een bevochten monument 1916-2016. Het is een fascinerend boek geworden. In de eerste plaats voor direct betrokkenen. Maar zeker ook voor mensen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de ziekenhuiszorg in Nederland. Maar ook de introductie van de kunstnier is een bijzonder spannend verhaal. Een verhaal van pieken en dalen. Leerzaam om te lezen hoe de politiek bij tijden inspeelt op conflicten en spanningen in de medische sector. Van de gemeentelijke tot de landelijke politiek. Dat is overigens niet voorbehouden aan Kampen of een historisch gegeven, maar we zien het steeds weer. Voor mijzelf zijn er meerdere raakvlakken. Allereerst heb ik ook gewerkt in een klein ziekenhuis onder de rook van Zwolle. Dat betekent dat ik goed op de hoogte was van de perikelen destijds in de sfeer van samenwerking tussen de twee grote ziekenhuizen in Zwolle en “de regio”. De problemen die aan de orde kwamen zoals gedwongen of vrijwillige samenwerking met anderen is iets wat ik zelf ook heb ervaren. Dus herkenning. Ook een kwestie van wisselende allianties. Zie onder andere het interessante fenomeen van een kortdurende samenwerking met een ander klein ziekenhuis. Zie hier een radiobulletin uit 1974 (bron: Delpher)
Op de achtergrond is er de voortdurende dreiging van reductie of sluiting. Problemen rond de continuiteit van de dienstverlening en de kwaliteit van de zorg. De wisselende loyaliteit van de bevolking. en ga zomaar door. Jan Huurman is als medicus momenteel werkzaam als Inspecteur-Generaal op Curaçao. Hij vertelt desgevraagd het volgende over de periode waarin hij aantrad als interim-manager. .
Ik kijk met gemengde, maar uiteindelijk positieve gevoelens terug. Voor mij was van meet af aan duidelijk dat het Gemeenteziekenhuis Kampen te klein was om zelfstandig te kunnen functioneren. Op eigen kracht zouden de kwaliteitsproblemen nooit opgelost kunnen worden. Toen de pogingen om aan te haken bij de Zwolse ziekenhuizen spaak liepen, was voor mij helder dat dit einde verhaal zou worden. In feite is het doodvonnis over het Kampense ziekenhuis uitgesproken toen de fusie met Lelystad ophield te bestaan. Ik heb overigens met veel plezier als interim directeur patiëntenzorg gewerkt. Tot het moment dat een deel van de medische staf het vertrouwen opzegde en dat werd gesteund door het bestuur (wethouders Kampen).
Kromhout
Dat de strijd voor het behoud van het gebouw (inclusief een zinvolle invulling) is gewonnen mag een wonder worden genoemd. Belangrijk is dat het ziekenhuisgebouw een van de weinige nog bestaande bouwwerken is van architect Kromhout (voor mij als Utrechtse jongen is er altijd nog de associatie met de Kromhoutkazerne). Het oogziekenhuis in Rotterdam is in 1940 weggebombardeerd en het ziekenhuis in Gouda gesloopt. Dat zorgde voor een status als monument, maar vooral ook dankzij de persoonlijke inzet van Kolff en een handvol visionairs. Het ziekenhuis was nu eenmaal de bakermat van de kunstnier.
Verhalen van de Engelenberg. Het boek.
Het boek van 192 pagina’s is fraai geïllustreerd. De foto op de cover is een recente ontdekking! Het boek is onderverdeeld in 14 hoofdstukken. Per hoofdstuk worden periodes van soms enkele jaren tot twee decennia behandeld. Met vooral meeslepende verhalen. Heel praktisch is de tijdlijn van 1910-2017, waarin de hele geschiedenis en de afzonderlijke episodes snel zijn terug te vinden.. Voor wie het nog niet weet: momenteel is het voormalig ziekenhuis onderdeel van IJsselheem. Het is verbonden aan de nieuwbouw van de polikliniek van de Isala klinieken (Zwolle). Op 13 november 2008 is de voormalige werkkamer van Kolff heropend als museumkamer. Ga beslist eens kijken.
http://www.dutchbuttonworks.com/2012/09/engelenbergstichting-1942/
http://www.dutchbuttonworks.com/2017/02/de-stand-van-de-wetenschap-en-nepnieuws/
http://www.dutchbuttonworks.com/2011/05/plaatsen-van-herinnering/
http://www.dutchbuttonworks.com/2010/11/het-menselijk-genie-correctie/
http://www.dutchbuttonworks.com/2012/07/kolff-versteeg-en-davidson/
http://www.dutchbuttonworks.com/2011/11/kolff-terug-in-schijnwerpers/
http://www.dutchbuttonworks.com/2009/12/leve-kolff/
http://www.dutchbuttonworks.com/2010/04/kreuzwendedich-von-dem-borne/
http://www.dutchbuttonworks.com/2010/03/dialysezegel/
