Zoals verwacht heeft een overgrote meerderheid van de bewoners van De Krim zich uitgesproken voor aansluiting bij de Russische Federatie. Het gisteren gehouden referendum in zuidelijkste regio van Oekraïne wees dat uit. Daarmee is een situatie, die de facto al bestond, bevestigd: de Krim maakt vanaf nu deel uit van Rusland.
'Ik hou van de Russische taal en cultuur. Maar we kunnen prima leven binnen Oekraïne'
Of het referendum eerlijk is verlopen, valt lastig vast te stellen. De internationale waarnemers kwamen pas een dag voor het referendum naar de Krim, waren daardoor slecht voorbereid en konden tijdens de volksraadpleging zelf vaak niets doen. En wie zijn oor de afgelopen weken te luisteren legde op de Krim, hoorde dat lang niet iedereen, Russischtaligen incluis, zat te wachten op de afsplitsing van hun regio van Oekraïne. Een kloeke zakenvrouw in Simferopol verwoordde het als volgt: "Natuurlijk voel ik me Russisch, maar waarom heeft Moskou nooit eerder naar ons omgekeken? En nu ineens kunnen ze ons gebruiken als onderdeel van hun politiek!”
Een eminente heer die op het Leninplein in de Krimse hoofdstad Russische lintjes stond uit te delen, verklaarde welbespraakt: "Ik hou van de Russische taal en cultuur. Maar we kunnen prima leven binnen Oekraïne.” De gepensioneerd theatermedewerker stelde een federatieve staat voor, waarin De Krim als autonoom gebied zou bestaan. Het zijn deze genuanceerde meningen die door het referendum volledig zijn ondergesneeuwd. Ze bestaan onder een groep Krimbewoners die zich de afgelopen weken niet heeft durven laten horen, mogelijk uit angst voor pro-Russische represailles.
Sluw
En het is ook maar de vraag of Rusland en De Krim zelf echt zo veel opschieten met de uitslag van het referendum. Afgelopen week was vriend en vijand het er nog over eens dat de Russische president Vladimir Poetin het sluw heeft gespeeld: hij zette de machtsovername in Kiev neer als een ‘fascistische coup’ en zei dat Moskou de Russischtaligen in Oekraïne moest beschermen tegen de kliek die de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj op niet-legitieme wijze had verdreven. Door voortdurend te ontkennen dat het groeiende leger van geheimzinnige militairen zonder insignes die op De Krim posities innamen uit Rusland kwamen, kon Poetin tevens elk verwijt van Russische inmenging ontkennen. Dat deed Moskou dan ook en er was geen EU of VS die daar iets tegen kon beginnen.
Maar door de annexatie van De Krim heeft Rusland wel een probleem: het verliest voorgoed de rest van Oekraïne. Ten eerste omdat de altijd door de Russen met zo veel warmte voorgestelde ‘Slavische broederschap’ tussen beide landen mogelijk onherstelbare schade heeft opgelopen, zeker wat de West-Oekraïne betreft. Voorlopig hebben de Oekraïners het gehad met de Russen. Een fruitteler boven Charkov aan de grens met Rusland vroeg zich hardop af: "Wat zijn dat voor broeders die op ons schieten als we niet zeggen wat ze doen?”
Invloed
Maar er is nog iets. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft Moskou altijd geprobeerd een pro-Russische president in Kiev in het zadel te helpen. Soms lukte dat, soms niet. Maar altijd kon het Kremlin zijn invloed uitoefenen. De Krim, met zijn 60 procent Russischtaligen, speelde daarbij altijd een doorslaggevende factor. Nu de regio van Kiev is losgezongen, blijft er in het overige deel van Oekraïne ongeveer 15 procent aan Russischtaligen over. Een pro-Russische president is in de toekomst dus uitgesloten. En daarmee aansluiting van Oekraïne bij de Euraziatische Unie, de door Poetin gedroomde tegenhanger van de EU. Uiteindelijk was dat de inzet van de Russische president.
Wat zijn dat voor broeders die op ons schieten als we niet zeggen wat ze doen?
Daar komt bij dat De Krim ook ‘onderhouden’ zal moeten worden. Het is voor het overgrote deel gortdroog, er is bijna geen industrie meer en het toerisme is tanende. Het zal Moskou handenvol geld kosten om het schiereiland weer enigszins op te peppen. En daarbij bestaan er twee levensgrote problemen: De Krim is voor elektriciteit en water volledig afhankelijk van zijn nu afgestote moederland. Als Kiev de Krimbewoners echt wil uitknijpen, sluit het gas- stroom- en watertoevoer af en komt De Krim in grote problemen.
Aanvoer van goederen zal Moskou al even lastig vallen: ervan uitgaande dat Kiev vervoer door Oekraïne zal blokkeren, kan Rusland alleen producten afzetten in de oostelijkste Krimstad Kertsj, die van de Russische regio Krasnodar slechts is gescheiden door een zee-engte. Maar er is geen brug met het vasteland en dus zal bevoorrading overzee voor Rusland duur en lastig worden.
Onder controle
Dus zit er weinig anders op voor Moskou om Oekraïne – een van de post-Sovjetstaten die het vanwege de culturele gelijkenis het liefst (opnieuw) zou domineren – weer onder zijn controle te krijgen. Opties daarvoor zijn verschillend, van blijven stoken zodat Oekraïne instabiel blijft en Rusland daardoor invloed kan blijven uitoefenen, tot een volledige militaire inval om de Russischtaligen te beschermen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Moskou hintte daar afgelopen vrijdag al op in een verklaring.
In dat geval ligt een bloedige partizanenoorlog in het verschiet tegen West-Oekraïense nationalisten, mogelijk gesteund door Krimtataren. En dat is een gevecht – zo zouden Afghanistan en Tsjetsjenië de Russen hebben moeten leren – dat niet te winnen valt. Maar zelfs als het zover niet komt en Rusland Oost-Oekraïne toch in handen krijgt, zal het failliete land Moskou als een molensteen om de nek hangen. "Het kost ontzettend veel geld om Oost-Oekraïne van de ondergang te redden, dat het vrijwel direct catastrofale gevolgen zal hebben voor Rusland zelf”, stelt de directeur van een tv-kanaal op internet in Charkov. "Oost-Oekraïne is voor Poetin een brok dat hij niet zal kunnen verteren.”
