In een van haar laatste communicatie uitingen vlak voor het referendum somde Sandu de voordelen op van een volwaardig EU-lidmaatschap. Dat zou volgens haar zorgen voor een hogere levensverwachting voor alle Moldaviërs, hogere lonen voor jongeren, meer financiële stabiliteit voor gezinnen met jonge kinderen en grotere afzetmarkten voor Moldavische bedrijven. Ze verwees daarbij regelmatig naar buurland Roemenië. Dat is er volgens haar sinds het EU-lidmaatschap flink op vooruit gegaan wat de economie en levenskwaliteit betreft.
Alhoewel Sandu in beginsel gelijk heeft met deze beweringen, betekent het lidmaatschap natuurlijk niet dat de vette jaren van Moldavië vanaf het voorziene jaar 2030 direct zullen aanbreken. Het heeft de Roemenen jaren gekost om hun economie en levenspeil op orde te krijgen. Zij moesten onder andere afrekenen met de wijd verspreidde corruptie in het land. Het is nog maar sinds zeer recent dat de Europese Commissie voldoende tevreden is met de aanpak daarvan. Hoe je het verder ook wendt of keert, Roemenië behoort samen met Bulgarije nog steeds tot de armste EU-lidstaten. Dat men in Moldavië toch opkijkt naar het buurland waar de economische toestand klaarblijkelijk zoveel beter is, zegt alles over de huidige economische situatie in Moldavië.
Russische inmenging
Voorafgaand aan 20 oktober beschuldigde de Moldavische regering Rusland ervan zich te mengen in de verkiezingscampagne. Zo zou een Russisch netwerk aan 130.000 Moldaviërs geld hebben geboden om ‘nee’ te stemmen tijdens het referendum en op een pro-Russische presidentskandidaat. Een andere beschuldiging luidde dat Rusland criminele bendes zou steunen die op de verkiezingsdag onrust zouden moeten zaaien. Afgelopen vrijdag gaf de Moldavische veiligheidsdienst daar meer informatie over. Moldavische burgers zijn volgens de veiligheidsdienst in Bosnië en Herzegovina en in Servië door de Russen getraind voor dit doel. Naast het Kremlin zou ook de voortvluchtige Moldavische oligarch Itan Shor een sleutelrol hierin hebben gespeeld. Rusland ontkende alle aantijgingen, maar het gaf toe te hopen op een voor het Kremlin gunstige uitkomst.
Spanning rondom uitslag referendum
Om het referendum geldig te laten zijn, moest minstens 33% van de kiezers een stem uitbrengen. Dat percentage werd gemakkelijk gehaald. Uiteindelijk heeft bijna 50% van de kiesgerechtigden aan het referendum deelgenomen. De inwoners buiten de grote steden bleken overwegend nee te hebben gestemd. De stemmen van de inwoners van de grote steden en die uit het buitenland moesten beslissen of het referendum in een ja dan wel nee zou eindigen. ‘Ja’ haalde het nipt van ‘nee’. Het verschil bedroeg met bijna alle stemmen geteld minder dan 1.000.
De opkomst voor de presidentsverkiezingen lag bij het sluiten van de stembureaus om 21:00 uur op 51% volgens de centrale kiescommissie. President Maia Sandu kreeg de meeste kiezers achter zich in de presidentsverkiezingen, rond de 42%, en bleef zodoende verwijderd van de absolute meerderheid. Er komt dus een tweede ronde waarin ze het moet opnemen tegen de socialistische kandidaat Alexandr Stoianoglo die rond de 26% scoorde.
Ongeregeldheden in Moldavië in de vorm van fysiek geweld zijn niet gemeld. Wel was er een bommelding bij een stembureau in Bologna, Italië, waar Moldaviërs in de diaspora hun stem konden uitbrengen. Verder waren er berichten over mensen die zich inderdaad hadden laten verleiden om nee te stemmen tijdens het referendum in ruil voor geld. Alleen de persoon die hen zou uitbetalen, kwam veelal niet opdagen. In een verklaring had president Sandu het zondagavond zelfs over een aantal van 300.000 pogingen tot omkoping om het stemproces te beïnvloeden.
Volgende stappen
Op zondag 3 november staat de tweede ronde van de presidentsverkiezingen gepland. Sandu heeft dan genoeg aan een normale meerderheid om haar presidentschap te continueren. Wat het referendum betreft, presenteert de centrale kiescommissie de resultaten aan het Constitutionele Hof. Dat verklaart dan binnen tien dagen of de uitslag geldig of ongeldig is. Bij geldig verklaring moet het Moldavische parlement ten slotte stemmen over de verankering van het streven naar EU-lidmaatschap in de grondwet. De partij van president Sandu, Action and Solidarity Party, kan er op voldoende steun rekenen daarvoor.
Rusland zal Moldavië echter niet met rust laten. Een Russische inval in Moldavië is op dit moment weinig waarschijnlijk. Poetin zal echter blijven proberen het land weer binnen zijn invloedssfeer te betrekken. Zeker gezien het minieme verschil tussen de voor- en tegenstemmers in het referendum. Het Institute for the Study of War (ISW) publiceerde daar op 14 oktober een uitgebreide analyse over. Interessant leesvoer voor degenen die zich helemaal willen verdiepen in de Russische bemoeienis met Moldavië.
