Nog nooit eerder in de geschiedenis was een pauselijk schrijven zo’n hot nieuwsitem als Laudato Si’, de ecologische encycliek van paus Fransiscus. Al lang voor de verschijningsdatum werd er wereldwijd reikhalzend naar uitgekeken, zowel door links als rechts en zowel door gelovigen als ongelovigen. Vandaag, op 18 juni 2015, is het dan eindelijk zo ver, al lekte de concepttekst een paar dagen eerder uit dan de bedoeling was.
Maar wat is een encycliek eigenlijk? En waarom is het zo’n big deal? Van alle pauselijke publicaties heeft de encycliek het meeste gezag. Encyclieken zijn zeldzaam, de meeste pausen produceren er slechts één of twee gedurende de tijd dat ze in functie zijn.
Het document is bedoeld voor intern gebruik: het wordt gestuurd naar de 5000 bisschoppen van de katholieke kerk, die het op hun beurt weer doorsturen naar de 400.000 priesters over de hele wereld. En de priesters vertellen er weer over aan naar schatting 1,2 miljard rooms-katholieken.
‘immense afvalberg’
De encycliek Laudato Si’ is echter nadrukkelijk niet alleen gericht aan katholieken, maar aan ‘alle mensen van goede wil’. In zes hoofdstukken van bij elkaar 192 pagina’s roept Fransiscus alle bewoners van de planeet op om het –zowel om morele als wetenschappelijke redenen- op te nemen voor de natuur: ‘De Aarde, ons thuis, begint meer en meer te lijken op een immense afvalberg. (…) Met deze encycliek wil ik met iedereen de dialoog aangaan over ons gezamenlijk thuis’.
Fransiscus is niet de eerste paus die zich boos maakt over de vernielzuchtige uitbuiting van de aarde, maar hij is wel de eerste die er een hele ecycliek aan wijdt en daarbij kiest voor zeer confronterende bewoordingen en wetenschappelijke feiten, die het onmogelijk maken om zijn tekst anders te interpreteren dan de bedoeling is. Hij is er een jaar mee bezig geweest en heeft zich uitvoerig laten adviseren door gerespecteerde (klimaat)wetenschappers. Bepaald geen vaagpraat dus, maar een duidelijk verhaal in eloquente bewoordingen, hier en daar bijzonder poëtisch van toon.
Volgens Franscisus moeten we het niet zozeer hebben van nieuwe technologie om de natuur te redden, en al helemaal niet van namaak-oplossingen zoals de handel in emissierechten of het compenseren van CO2-uitstoot door af en toe eens een boompje te planten.
Het zo snel mogelijk vervangen van fossiele brandstoffen door gebruik van duurzame energiebronnen is een begin, maar de echte verandering moet vooral van binnenuit komen, aldus de paus. Waar het om gaat is dat we op een heel andere manier gaan kijken naar de natuur. We moeten ons realiseren dat we deel uitmaken van een geheel en ons daar eindelijk eens naar gedragen.
Winstmaximalisatie in een verwrongen economie
Al in het eerste hoofdstuk begint Fransiscus over de klimaatverandering en opwarming van de aarde, vervuiling van water en lucht, achteruitgang van biodiversiteit en de gevolgen van dit alles voor juist de armste landen en hun inwoners.
Hij besteedt ook aandacht aan hoe technologie de wereld heeft veranderd: ‘Een economische of technologische ontwikkeling die de wereld niet beter maakt of de kwaliteit van leven verhoogt, is geen vooruitgang’. En hij stelt dat het streven naar winstmaximalisatie leidt tot een verwrongen economie, die leidt tot lange termijnschade aan het milieu.
De financiële crisis die in 2008 losbarstte, bood volgens Fransiscus een uitgelezen kans om een nieuw soort economie te ontwikkelen, meer gericht op ethische principes. En ook voor nieuwe regels voor ‘speculatieve financiële activiteiten en virtuele welvaart’. Dat daarvan zo goed als niets terecht is gekomen, noemt de paus een gemiste kans.
Fransiscus vindt dat overheden zich assertiever moeten opstellen en beter moeten samenwerken, omdat internationale maatregelen tegen klimaatverandering beschamend traag op gang komen: ‘Voor het terugdringen van broeikasgassen is eerlijkheid, moed en verantwoordelijkheidsbesef nodig, vooral bij de machtigste en meest vervuilende landen’. Als we te weinig stappen ondernemen tegen het terugdringen van het broeikaseffect, dan kan dat volgens de Pontifax leiden tot ‘een vernietiging van ecosystemen die nooit eerder is vertoond, met vreselijke consequenties voor ons allemaal’.
Blind geloof in technologie
In het derde hoofdstuk wijst hij de mens aan als de veroorzaker van de huidige ecologische crisis en hekelt hij onze doorgedraaide consumptiemaatschappij, die volgens hem de oorzaak is van het uitputten en verspillen van natuurlijke hulpbronnen.
De paus pleit voor een integrale ecologie, die uitgaat van harmonie tussen mens en natuur en waarbij ecologie, economie en sociale rechtvaardigheid evenwichtig samengaan: ‘Oplossingen vereisen een holistische aanpak waarbij de strijd tegen armoede, ijver voor de menselijke waardigheid en zorg voor de natuur hand in hand gaan’.
Ook wil Fransiscus meer universele solidariteit en meer dialoog op alle politieke niveaus: lokaal, nationaal en internationaal en ook tussen wetenschappers, economen en religieuzen. Hij beklemtoont meerdere malen het belang van een gezonde aarde voor toekomstige generaties en beveelt een ecologische en spirituele opvoeding aan, waarbij hij ook aandringt op aanpassing van onze levensstijl: geen overconsumptie en wegwerpmaatschappij meer, maar meer eenvoud en soberheid.
In het belang van de jongeren van nu moeten mensen ‘attitudes afzweren die oplossingen in de weg staan, zoals ontkenning, onverschilligheid, berusting en blind geloof in technische oplossingen’ en: ‘De talenten en inbreng van iedereen zijn nodig om de schade te herstellen die mensen aan Gods schepping hebben aangericht.’
In zijn encycliek stelt Fransiscus onomwonden dat synthetische ‘gewasbeschermingsmiddelen’ oftewel landbouwgiffen funest zijn voor bijen, vlinders, andere insecten en vogels en dat er sprake is van een gevaarlijke opstapeling van industriële gifstoffen. Verder drukt hij alle wereldburgers op het hart om vaker voor het openbaar vervoer te kiezen, te carpoolen, bomen te planten, onnodige verlichting uit te doen, meer te recyclen en… bepaalde producten te boycotten!
Geen steun voor klimaatsceptici
Klimaatsceptici vinden ook geen enkele steun in Laudato Si’: de paus stelt onomwonden vast dat de opwarming van de aarde een feit is en hoofdzakelijk wordt veroorzaakt door mensen: ‘Talloze wetenschappelijke onderzoeken wijzen uit dat de opwarming van de aarde de afgelopen decennia wordt veroorzaakt door uitstoot van broeikasgassen (kooldioxide, methaan, stikstofoxiden en andere). Die worden vooral uitgestoten door menselijke activiteiten.
Volgens paus Fransiscus is nieuwe technologie en betere politiek niet genoeg om de aarde te redden, want ‘in een corrupte cultuur zijn wetten niet genoeg om ons gedrag te veranderen’. Volgens de geestelijk vader is het belangrijk om ‘een echte mondiale politieke autoriteit’ op te richten, die de wereldeconomie kan aansturen en ‘economieën kan ondersteunen die zijn getroffen door de crisis en toeziet op vrede en voedselzekerheid'.
In zijn encycliek nagelt Fransiscus politieke leiders met een falend klimaatbeleid aan de schandpaal: ‘De mensheid van het post-industriële tijdperk zou wel eens herinnerd kunnen worden als de meest onverantwoordelijke uit de hele geschiedenis’.
De milieubeweging wordt door hem geprezen, omdat die ‘al een lange, rijke weg achter zich heeft en talloze gewone mensen heeft geïnspireerd tot meer reflectie’.
‘De natuur vergeeft nooit’
Al sinds zijn aantreden als paus op 13 maart 2013 maakt Fransiscus duidelijk waar hij voor staat. Hij poseert voor de pers in een t-shirt tegen schaliegas, en wanneer het gesprek richting milieuproblematiek gaat, is zijn vaste stokpaardje: ‘God vergeeft altijd, mensen vergeven soms, maar de natuur vergeeft nooit!’
En afschuiven is er ook niet bij. Al begin dit jaar verklaarde hij dat de bescherming van de planeet niet alleen mag worden overgelaten aan ‘de groenen’, maar dat dit de taak is van alle christenen. ‘Een christen die de schepping niet beschermt, die de schepping niet helpt groeien, is een christen die weigert om het belang te erkennen van Gods werken, die een uitdrukking zijn van Gods liefde voor ons.’ En: ‘wij zijn veel beter in staat om de aarde te vernietigen dan de engelen. En dat is ook precies wat we aan het doen zijn (…) We vernielen de schepping, we verwoesten levens, we verwoesten culturen, we verwoesten waarden en we verwoesten hoop’.
Een andere pittige uitspraak van Fransiscus is: ‘Een economie die alleen maar draait om de god van het geld heeft het nodig om de natuur te plunderen, om zo het razende tempo van overconsumptie in stand te houden dat bij een dergelijke economie hoort’.
Laat me dit even vertalen naar een wenselijke praktische stap: een streng internationaal verbod op het produceren van goederen met een zogenaamde ‘geplande levensduur’. Oftewel spullen die expres zo gefabriceerd zijn, dat ze binnen afzienbare tijd onherstelbaar kapot zijn. Denk: computers, printers, telefoons, scheermesjes, auto’s, lampen en duizenden andere dingen… Allemaal verspilling van grondstoffen en allemaal nodeloos afval.
Broeder zon en zuster maan
Als het nieuwe hoofd van de rooms-katholieke kerk koos Jorge Mario Bergoglio nadrukkelijk voor de naam Fransiscus ter ere van Fransiscus van Assisi (1182-1226), de patroonheilige van de dieren en de natuur, die zich ook sterk maakte voor de armen.
Fransiscus van Assisi schreef in het jaar voor zijn overlijden, doodziek en straatarm in een strooien hutje waar de muizen over hem heen liepen, het beroemde Zonnelied (Cantico del Frate Sole), waarin hij God dankt voor de natuur en waarin hij de zon, de maan, de elementen en de dieren zijn familie noemt. De verzen van deze hymne beginnen steeds met ‘Wees geprezen, mijn Heer’.
En dit is ook precies de naam van de huidige pauselijke eco-encycliek: Laudato Si’, wees geprezen. Hier een gedeelte van het Zonnelied:
Wees geprezen, mijn Heer, met al uw schepselen,
vooral heer broeder zon,
die de dag is, en door wie Gij ons verlicht.
(…)
Wees geprezen, mijn Heer, door zuster maan en de sterren.
Aan de hemel hebt Gij ze gemaakt, schitterend, kostbaar en mooi.
Wees geprezen, mijn Heer, door broeder wind
en door de lucht en de wolken, het helder weer en ieder
jaargetijde, waardoor Gij uw schepselen in leven houdt.
Wees geprezen, mijn Heer, door zuster water,
die heel nuttig is, nederig, kostbaar en kuis.
Wees geprezen, mijn Heer, door broeder vuur,
door wie Gij voor ons de nacht verlicht.
En hij is mooi en vrolijk, stoer en sterk.
Wees geprezen, mijn Heer, door zuster Aarde,
onze moeder die ons in leven houdt en leidt
en allerlei gewassen met kleurige bloemen en kruiden voortbrengt.
(…)
Kennedy-achtige populariteit
Zoals ik in het begin van dit artikel al schreef: Fransiscus is niet de eerste paus die zich boos maakt om de vernietiging van de Aarde. Zijn voorgangers namen wat dat betreft al duidelijke standpunten in en zijn voorganger paus Benedictus werd zelfs al de ‘groene paus’ genoemd, omdat onder diens leiding het hele Vaticaan klimaatneutraal werd gemaakt met behulp van zonnepanelen.
Maar wat Fransiscus onderscheidt van voorgaande pausen, is zijn enorme charme en charisma. Volgens klimaatwetenschapper Veerabhadran Ramanathan van het Scripps Instituut in Californië geniet de paus nu al ‘een Kennedy-achtige populariteit die voorbij gaat aan het katholisisme en de hele wereldbevolking aanspreekt’. Deze paus is een van de populairste mensen ter wereld, die het meeste vertrouwen geniet en ook nog het vaakst wordt geretweet 🙂
Dankzij de opmerkelijke communicatieve talenten van Fransiscus wordt het hele klimaatdebat ineens naar een hoger plan getild en dat is uiteraard goed nieuws voor zowel de natuur als voor de miljoenen armen die in gebieden leven waar klimaatverandering onvoorstelbaar verwoestende gevolgen zal hebben. De mensen die het minst hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde, ondervinden er de ergste consequenties van.
Saillant detail: al op 20 mei van dit jaar organiseerde de Nederlandse ambassade bij de Heilige Stoel in samenwerking met de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede een eendaagse conferentie met de titel The New Climate Economy, over klimaatbeheersing en de wereldeconomie.
En wie is eigenlijk onze Nederlandse ambassadeur bij de Heilige Stoel? Prins Jaime de Bourbon de Parme, de zoon van onze natuurminnende prinses Irene! Samen met zijn mede-organisator kardinaal Peter Turkson (die de eerste conceptversie schreef voor Laudato Si’), koos Jaime als discussiepunt voor deze conferentie dat klimaatbeheersing en economische groei elkaar kunnen aanvullen en niet per definitie hoeven uit te sluiten. Helemaal waar, aangenomen dat die economische groei voortkomt uit duurzame productiemethoden…
‘Verwaarlozing en daadloosheid’
Na de laatste VN-klimaatconferentie in Lima (December 2014) stelde Fransiscus al dat het falende international klimaatbeleid te wijten is aan ‘verwaarlozing en daadloosheid’. Uit het vijfde rapport dat de internationale wetenschappelijke klimaatcommissie van de Verenigde Naties uitbracht (in 2014) blijkt dat we een wereldwijde gemiddelde stijging van de temperatuur kunnen verwachten van minimaal 1,5 tot misschien wel 6 of 7 graden Celsius aan het eind van deze eeuw. Een stijging van 2 tot 4 graden is al ernstig, maar 4 graden of meer is zeer ernstig.
De paus wilde zijn eco-encycliek dan ook op tijd af hebben om de ‘Financing for Development Top’ te kunnen beïnvloeden, die in juli in in Addis Ababa wordt gehouden. Daarna gaat hij ermee naar de Sustainable Development Goals milieutop die de VN in september houdt in New York en vervolgens wil hij dat zijn encycliek als discussiestuk wordt gebruikt bij de komende VN klimaatconferentie, die van 30 november tot 11 december in Parijs wordt gehouden. Op deze laatste wereldmilieuconferentie onderhandelen alle VN-lidstaten over een nieuw juridisch bindend klimaatakkoord dat de uittsoot van broeikasgassen eindelijk serieus aan banden moet leggen.
Volgens Marcelo Sorondo, kanselier van de Pauselijke Academie van Wetenschappen, zullen er bij de bijeenkomst in New York ook religieuze leiders van de belangrijkste godsdiensten samenkomen om een gezamenlijk statement te maken over de klimaatproblematiek en de sociale uitsluiting van de allerarmsten. ‘Want’, zo verklaarde paus Fransiscus vorig jaar al, ‘een effectieve strijd tegen de opwarming van de aarde is alleen mogelijk met een verantwoordelijk, collectief antwoord, ongehinderd door particuliere belangen en vrij van politieke en economische druk’.
Niet blij mee
Niet iedereen zal blij zijn met het ferme standpunt dat het Vaticaan nu bij monde van Fransiscus inneemt. Simpel gesteld: iedereen die zijn geld verdient met gewetenloze natuurvernietiging (oliemagnaten, plasticfabrikanten, palmoliefabrikanten en andere regenwoudslopers, gifspuit Monsanto, goudmijn-exploitanten, iedereen die vóór TTIP is, etc.) vinden het maar een keistomme encycliek die de paus heeft geschreven. Waar bemoeit de paus zich eigenlijk mee?
Alleen al in de Verenigde Staten gelooft slechts 52% van de bevolking (inclusief 52% van de katholieken) dat het broeikaseffect wordt veroorzaakt door menselijk toedoen. Conservatieve katholieke republikeinen in het Amerikaanse Capitool hebben zich dan ook telkens weer actief ingespannen om de klimaatinspanningen van Obama te saboteren.
In dit verband was vooral de republikeinse presidentskandidaat Rick Santorum de afgelopen weken veel in het nieuws, met uitspraken als: ‘Paus Fransiscus moet wetenschap overlaten aan de wetenschappers en zich zelf beperken tot uitspraken over geloof en zeden. Als wij als katholieke kerk betrokken raken bij politieke en controversiële wetenschappelijke theorieën, dan is de kerk niet zo krachtig en geloofwaardig.’ Santorum, die gefinancierd wordt door multinationals met lak aan het broeikaseffect, ontkent glashard dat klimaatverandering door menselijke activiteiten wordt veroorzaakt en vindt het hele broeikaseffect een verzinsel. Verder is hij fel tegen abortus, tegen het homohuwelijk, tegen homo’s in het leger en tegen het Nederlandse euthanasiebeleid, dat volgens hem gericht is op het onvrijwillig doden van mensen omdat ze oud en ziek zijn. Echt een capabele figuur voor het presidentschap dus…
Abortus voor het milieu?
Riccardo Cascioli, een journalist van de veelgelezen Italiaanse katholieke website La nuova Bussola Quotidiana en mede-auteur van het boek ‘Leugens van de milieubeweging’, vermoedt een ander geheim complot achter Laudato Si’: ‘De weg die de kerk nu is ingeslagen, is het stiekem toestaan van geboortebeperking onder het mom van klimaatbeheersing. (…) Het is gewoon het oude liedje. Om een eind te maken aan armoede, hoef je alleen maar de armen fysiek te elimineren. Maar elk menseleven is heilig en mag niet worden opgeofferd aan welk motief dan ook. Zelfs niet aan het redden van de planeet!’
En inderdaad, in paragraaf 120 van de encycliek staat dat de bescherming van de natuur geen rechtvaardiging mag zijn voor abortus. Nu kan ik mij niet voorstellen dat er ook maar één vrouw ooit tot abortus heeft besloten om daarmee de natuur te beschermen of de opwarming van de aarde tegen te gaan, dus in feite is dit een tamelijk nietszeggend argument van Fransiscus.
En misschien is dat argument expres zo opgeschreven, als een soort toegift richting conservatieve katholieke achterban. Abortus is nou niet bepaald hetzelfde als geboortebeperking door middel van voorbehoedmiddelen. Het is een bijzonder treurige noodsprong en meestal het gevolg van een verkrachting, de nog te prille leeftijd van de moeder of…armoede.
Verstandige gezinsplanning
De pontifax heeft het in zijn encycliek expliciet over abortus en niet over voorbehoedmiddelen. Dus wellicht heeft Riccardo Cascioli wel gelijk, en is deze encycliek inderdaad een voorbode van pauselijke goedkeuring voor verstandige gezinsplanning. Laten we het hopen.
Als ik even terug koppel naar de natuur zelf: er zijn genoeg dieren die in één keer duizenden nakomelingen de wereld in schoppen, maar daarvan halen slechts een paar de volwassenheid. In de natuur gebeurt geboortebeperking namelijk meestal achteraf: de duizenden nakomelingen van de diersoort X dienen slechts als voedsel voor diersoort Y.
Hoeveel we ook kunnen leren van de natuur en van dieren, dit is uiteraard geen situatie die we als mensen moeten nastreven. Zonder voorbehoedmiddelen heeft het weinig zin om te ijveren voor klimaatbeheersing en natuurbescherming, dat moge duidelijk zijn. En uit de rapporten van de VN blijkt keer op keer dat het verbeteren van de situatie van vrouwen in arme landen (zorgen dat ze gelijke rechten en onderwijs krijgen) vanzelf leidt tot kleinere gezinnen, met kinderen die veel meer kans maken op een menswaardig bestaan.
Geen parel der schepping meer
De heikele kwestie van geboortebeperking even in het midden latend, zeker is dat de gevolgen van Laudato Si’ binnen de wereldpolitiek groot zullen zijn. Deze pauselijke encycliek is een belangrijke katalysator voor de erkenning van de klimaatproblematiek en voor de bereidwilligheid van overheden om hier daadwerkelijk iets tegen te doen.
Bovendien legt de tekst duidelijke verbanden tussen alle vormen van natuurvernietiging in naam van het grote geld en fundamentele kwesties rond menselijk welzijn en sociale rechtvaardigheid. En verder geeft Laudato Si’ het milieudebat (dat vooral is gefocust op wetenschap, technologie en economie) een bredere context, waarin meer oog is voor de morele, ethische en spirituele aspecten van natuurvernietiging.
De encycliek biedt voor velen nieuwe perspectieven op de relatie tussen mens en natuur en maakt duidelijk dat de natuur een intrinsieke waarde heeft, die losstaat van nut voor de mens. Laudato Si’ stelt de mens niet BOVEN de natuur, in de zin van ‘parel der schepping’, maar plaatst de mens IN de natuur, als een onderdeel ervan.
‘Vervul de Aarde en onderwerp haar’
In heidense samenlevingen werd de Aarde beschouwd als een vruchtbare, leven schenkende moeder. De natuur was goddelijk, en stervelingen dienden haar te gehoorzamen. Maar de Judeo-Christelijke traditie introduceerde een heel ander concept, met een monotheïstische God die de mensheid in Genesis gebood: ‘Wees vruchtbaar en vermenigvuldig u, vervul de Aarde en onderwerp haar, en heers over de vissen in de zee, de vogels in de lucht en alle schepselen die over de Aarde kruipen’.
Paus Fransiscus wil deze bijbeltekst graag nuanceren, en schrijft in zijn revolutionaire encycliek: ‘We zijn onszelf gaan zien als heer en meester van de natuur, gerechtigd om haar naar eigen goeddunken te plunderen’. En inderdaad, we hebben al heel lang zeer perverse ideeën gekoesterd over wat natuur is. Dat blijkt onder meer uit de manier waarop zestiende- en zeventiende eeuwse wetenschappers zich over de natuur en dieren uitlieten…
Zo schreef de beroemde wetenschapper/filosoof Francis Bacon (1561-1626) onder meer: ‘Nu is het moment aangebroken voor een echte viriele wetenschap, een die de natuur ondervraagt en kwelt totdat zij haar geheimen prijsgeeft’ en ‘Ik ben in werkelijkheid gekomen om de natuur met al haar kinderen tot u te leiden en haar te dwingen u te dienen en haar uw slavin te maken (…) haar te veroveren en te onderwerpen, haar op haar grondvesten te laten schudden (…) haar kastelen en vestingen te bestormen en te bezetten’.
Bacon stond voor ‘het ondervragen van de natuur, de inquisitie van de natuur’. En hij was bepaald niet de enige. Filosoof Thomas Sprat (1635-1713) propageerde: ‘Evenals een maîtresse zwicht de natuur eerder voor de voortvarende en de brutale’. Joseph Glanvill (1636-1680) wilde ‘de natuur in de boeien laten slaan en haar onze doelen laten dienen’. En Thomas Vaughan (1621-1666) stelde doodleuk dat men ‘de natuur moet doorsteken tot in haar meest intieme kern zodat men vreest dat men haar zegel bijna heeft verbroken en haar naakt aan de wereld heeft getoond’.
In zijn encycliek distantieert Fransiscus zich volledig van een dergelijk wrede, materialistische benadering van de natuur. Hij pleit voor een ‘revolutie van tederheid, een revolutie van het hart’ en zegt: ‘We zijn vergeten dat wij zelf deel uitmaken van de Aarde. Ons lichaam is opgebouwd uit dezelfde elementen als onze planeet. (…) De Aarde protesteert tegen het onrecht dat wij haar aandoen, door ons onverantwoordelijke gebruik en misbruik van al het mooie en goede dat God op de Aarde heeft geplaatst. (…) Het geweld in het menselijk hart, door zonde verwond, manifesteert zich inmiddels in de symptomen van ziekte die we nu overal zien op Aarde, in het water, in de lucht en in levende wezens’.
Boven onszelf uit stijgen
Maar is het niet al veel te laat om nog iets zinnigs te kunnen doen tegen klimaatverandering en de verwoesting van onze planeet? Fransiscus vindt dat we goede hoop moeten houden: ‘Hoewel mensen in staat zijn tot het allerergste, zijn ze ook in staat om boven zichzelf uit te stijgen en opnieuw te kiezen voor wat goed is, en een nieuwe start te maken’.
Vandaag is een belangrijke dag. Het is de dag waarop de standpunten en idealen van de katholieke kerk, de Occupybeweging, de klimaatbeweging, de natuurbescherming en de aanhangers van een Nieuwe Economie naadloos met elkaar samenvallen onder de noemer ‘integrale ecologie’: een concept waar de wereld hard aan toe is en ook helemaal klaar voor is.
Denk daar aan, Rabobank, voordat jullie (inmiddels ook al in het buitenland) investeren in nieuwe megalomane megastallen.
Denk daar aan, Sylvia Witteman, voordat je nog eens in de LINDA. schrijft dat plofkip lekkerder is dan biologische kip.
Denk daar aan, VVD, CDA en LTO, voordat jullie je nog eens verschuilen achter idiote argumenten als ‘de wereld voeden’ om je grootschalige gifspuiterij en systematische dierenmishandeling voor eigen gewin goed te praten.
Denk daar aan, christelijke boeren van Nederland, voordat jullie weer 40% van je mestoverschot frauduleus wegwerken.
Denk daar aan, ALLE andere burgemeesters in Friesland die wèl trots op de foto willen met het eerste geroofde kievitsei van 2015 (en burgemeester Van Klaveren van Weststellingerwerf als enige niet).
Denk daar aan, schaamteloos wrede plezierjagers, voordat jullie nog eens je bloedsport verdedigen omdat je vindt dat je ‘gewoon recht hebt op een goed stuk vlees van eigen oogst’.
Denk daar aan, oliedomme reaguurders die de Partij voor de Dieren een éénissue partij noemen.
Denk daar aan, Jaco Geurts, woordvoerder landbouw, ruimtelijke ordening en milieu voor het CDA, voordat je weer je hele Twitteraccount volplempt met pro-jacht propaganda.
Moge de beste winnen. Amen.
