Oh nederige bezoeker van Cuijpers’ kunstkathedraal: buig en aanbid de fietser. De meester van de tweewieler zegeviert over de maestro’s van het penseel. Eind negentiende eeuw werd het Rijksmuseum voltooid, een monumentaal eerbetoon aan Rembrandts Nachtwacht en zijn discipelen, nu moeten de kunstaanbidders diep door het stof voor de fietsende passanten.
Na tien jaar verbouwing blijkt hoe groot de schade uitpakt, die door de Fietsersbond en andere rijwielradikalinski’s is aangebracht. Het architectenduo Cruz en Ortiz had een fantastische nieuwe entree bedacht, die de vergelijking met het Louvre aankon. Maar doordat de fietserstunnel onder het Rijks gehandhaafd bleef, moesten de Spanjaarden met een alternatief komen. De entree is nu in die tunnel, zodat fietsers en voetgangers elkaar blijven treffen. Geen punt, zet er een klaarover neer en dat komt wel goed.
Eenmaal binnen in de overkapte binnenhof, moet je wel onder de indruk raken. De binnenplaza’s zijn overkapt met een fraaie constructie, die maximaal licht binnenlaat en zorgt voor minimaal geluidsoverlast. Het geheel doet wel aan het binnenplein van het British Museum denken, vooral door de vreemde kleur stenen die is gebruikt. Het lijkt ook wel op een hamam XL, je verwacht elk moment bezoekers in badjas langs te zien paraderen.
Helaas wordt deze plaza doorkliefd door de fietserstunnel, wat het geheel er onlogisch doet uitzien. Een triomf verandert in een rommelig geheel. Zelfs bij het bezoek van slechts een paar honderd journalisten, een fractie van de uiteindelijke aantallen toeristen die hier dagelijks zullen langskomen.
De meeste bezoekers zullen na de opening 13 april direct doorstomen naar de eregalerij met de Nachtwacht en het Melkmeisje van Vermeer. Daarvoor nemen ze de trappen bij de vroegere ingang, waarna ze in de in oude glorie herstelde voorhal terechtkomen. Ooit modernistisch wit gesausd, zie je nu weer de historie-schilderingen, die taferelen uit onze vaderlandse geschiedenis bejubelen. Denk aan Bonifatius. Op de trap passeren de bezoekers nog een aparte wenteltrap, die speciaal voor de koning is gebouwd maar niet meer in gebruik is. Jammer voor Bea.
Zilversmid
Na de voorhal betreedt men het heilige der heilige. Een ongelooflijke rij meesterwerken, van Saenredam tot Hals behoeft geen commentaar. Mooi is hoe hier (na 8 jaar werk van 60 schilders) de oorspronkelijke plafonddecoraties terugkeren. En hoe hier de meubelmakers, plateelschilders, zilversmeden en andere ambachtslieden worden geëerd. Het Rijksmuseum was bedoeld als nationaal historisch museum, en daar hoorden die gildelieden wat betreft Cuijpers ook bij.
Tot zo ver is de bezoekersmeute soepel door het museum geloodst. Maar hier loopt de route dood en moet men zich verspreiden over de (enorme) verdieping met zeventiende-eeuwse objecten. De praktijk zal moeten uitwijzen hoe de vernieuwde oudbouw is berekend op die vele kunstliefhebbers. Voor de rolstoelgebruikers zijn er genoeg liften, maar hier wreekt zich de erfenis van een oud gebouw: ze zijn moeilijk te vinden en beperkt in aantal.
Walvisvaarder
Voor de kunstwandelaar biedt het vernieuwde gebouw oneindige mogelijkheden om heerlijk te verdwalen tussen de 8.000 tentoongestelde voorwerpen. En hier zie je de grootste verbetering: kunstnijverheid en schilderijen zijn niet meer gescheiden, maar vertellen samen een historisch verhaal van de Republiek. Geen stoffige zalen met keramiek of houtsnijwerk meer, maar mutsen en schoenen van zeventiende-eeuwse walvisvaarders naast een portret van een stadhouder en de kroon van Ardra. Daarachter weer een prentenkabinet met etsen van Rembrandt.
Triumph des vitrines, kun je deze zalen noemen. Zelden leken al die objecten zo binnen handbereik. Tentoonstellingsarachitect Jean-Michel Wilmotte (o.a. van het Louvre) ontwierp glazen vitrines met metalen sokkels, die wel onzichtbaar lijken. Het glas is volledig ontspiegeld en Philips heeft voor perfecte belichting gezorgd. De mutsen van walvisvaarders zien er zo opgewekt ongerept uit, dat je ze zo zou willen opzetten. De kroon van Ardra, bestemd voor een Afrikaanse koning, zou je zo doorgeven aan prins Lex. Deze koperen kroon met nepedelstenen was bedoeld om de vorst van Ardra te stimuleren zijn onderdanen als slaven te verkopen. Het Rijksmuseum is met deze nieuwe opstelling teruggekeerd naar zijn roots, en elke verdere discussie over een Nationaal Historisch Museum overbodig gemaakt.
Nazi schaakspel
Pak bij een bezoek ook nog even de bovenverdieping mee, waar de nieuwe 20-eeuwse afdeling zich verstopt heeft. Met een nazi-schaakspel, een Bantam-vliegtuig en Marlene Dumas’ Laatste avondmaal. Over een eeuw kunnen we beoordelen of deze zaal kan concurreren met de Gouden Eeuw. Geniet voorlopig weer van De Joodse Bruid, de boekenkist van Hugo de Groot en de sensuele jonge vrouw met brede hoed van Boëtius van Everdingen. En schop bij het verlaten van het Rijks nog zo’n irritante Oud-Zuid-fietser onderuit.
