Eigenlijk heb ik een pesthekel aan persconferenties. Vooral culturele instituten laten het journaille voor elke scheet opdraven, in de hoop op een stukkie in de krant. Zo mogelijk nog erger is als de inhoud van de persconferentie niet van tevoren bekend gemaakt wordt. De teleurstelling laat meestal niet lang op zich wachten. Weer een halve dag verspild vanwege de belofte van de zoveelste communicatiekluns. Zo kostte de bekendmaking dat het Koninklijke Concertgebouw na 125 jaar weer aandelen ging uitgeven, mij een volledige werkdag (tot ongenoegen van mijn hoofdredacteur).
Cameraploegen
Dus ik was niet bepaald blij met de aankondiging van het Van Gogh Museum dat ze iets unieks te melden hadden. Maar goed, soms moet een journalist zijn cynische kijk op de wereld negeren en met open vizier naar het Van Gogh fietsen. Twintig cameraploegen en zo’n tachtig reporters zaten te wachten op de zalvende woorden van directeur Axel Rüger. Een groot schilderij staat verborgen achter een laken opgesteld. Aha, een nieuw doek!
Rüger: "Een ontdekking van dit kaliber is in de geschiedenis van het Van Gogh Museum nog nooit voorgekomen. (jaja, blabla) Het is al zeldzaam dat er een nieuw schilderij aan het oeuvre van Van Gogh kan worden toegevoegd (klopt). Maar wat extra bijzonder is, is dat het een scharnierstuk in zijn oeuvre is (dat zullen we nog wel eens zien, blabla).’
Ruisdael
Als het laken wordt weggehaald, zien we tussen alle flashlight door Zonsondergang bij Montmajour, een kloek werk uit 1888, Vincents bloeiperiode. Met op de achtergrond ruïnes van een klooster, zien we vooral een wild landschap met steeneiken. Size matters, en met 93,3 x 73,3 centimeter is dit een stevig exemplaar. Vincents ambities waren groot met dit doek. blijkt uit brieven aan broer Theo. Hij wilde zich als dichter onder de landschapschilders profileren, zichzelf als een nieuwe Ruisdael positioneren, de maagdelijkheid van de ongerepte natuur tonen, en was dan ook diep teleurgesteld toen hij bepaalde schilderkundige problemen niet overtuigend had opgelost. Inderdaad is het doek geen absoluut meesterwerk, maar zo kritisch had Van Gogh nu ook niet hoeven zijn.
Blooper
Het is zeldzaam om oog in oog met een 'nieuwe' Van Gogh te staan. Zeker als die 100 jaar op zolder bij een Noorse verzamelaar heeft gelegen. Die mijnheer Christian Mustad kocht het in 1908, maar de Noorse Munch-verzamelaar werd door een Noorse consul in Parijs verteld dat het geen echte Van Gogh was. Teleurgesteld legde hij het op zolder en keek er niet meer naar om. Hoe kan het, dat zo'n schilderij een eeuw onbekend blijft? Er blijkt een addertje onder het gras te schuilen. De publiciteitsafdeling van het museum en directeur Krüger melden NIET, dat dit schilderij in 1991 ook al aan het Van Gogh Museum werd getoond. Toen bestempelden de curatoren het als een vervalsing. Een twintig jaar oude blooper, die nu alleen terug te vinden is in een wetenschappelijk artikel in het prestigieuze Burlington Magazine. 'Een pijnlijke bekentenis', schrijven de huidige conservatoren Louis van Tilborgh, Teio Meedendorp en Oda van Maanen tandenknarsend over deze blooper van hun voorgangers, zeker nu ze van mening zijn veranderd. Het drietal vindt het wel een 'begrijpelijk misverstand'. Voor alle duidelijkheid: het Van Gogh Museum speelt open kaart en stop een kopie van het artikel uit Burlington Magazine in de persmap, maar tijdens de persconferentie worden het artikel en het 'misverstand' genegeerd. Altijd de kleine lettertjes lezen. Sans rancune overigens over die oude fout van de huidige anonieme eigenaar: het Van Gogh Museum krijgt het schilderij één jaar in bruikleen.
Pruisisch blauw
Is dit doek al dat publiciteitskabaal waard? Loont het de moeite om te rijden voor een extra bezoek aan het museum? Ja, want alleen al het feit dat Zonsondergang bij Montmajour na 1 jaar weer in een privéverzameling verdwijnt, is reden genoeg om het nu te bekijken. De combinatie van grijze steeneiken, gouden korenvelden, Pruisisch blauwe ruïne en een felle zonsondergang is indrukwekkend. Eerlijk is eerlijk, ik ben niet voor niets naar het Museumplein gelokt. De pr-hype is éénmalig gerechtvaardigd. Al zou het sportief zijn, als het Van Gogh zijn eigen miskleun eerlijk opbiecht.
www.vangoghmuseum.nl, vanaf 24 september is Zonsondergang bij Montmajour te zien op de expositie Van Gogh aan het werk.
Meer lezen van Dirk Koppes? Neem een abonnement!
