'Waarom ben je niet naar school?' vraag ik mijn dochter. Het is een uur of elf 's ochtends en Zita hangt nog in haar kamer.
'Omdat de leraren staken,' antwoordt ze. 'Ik heb vandaag maar drie uur les.'
'En vorige week had je al nauwelijks Duits. Waren ze toen ook aan het staken?'
'Nee, die lerares is een beetje raar. Die is er de helft van de tijd niet wegens ziekte. Andere leraren zijn ook best vaak ziek trouwens. En weet je wat sommige leraren doen als de klas vervelend is? Dan zeggen ze: ''Jullie bekijken het maar, doe maar lekker waar je zin in hebt. We wachten wel tot het uur om is''. En dan leren we dus niets.'
Zelden hoor ik positieve verhalen over het onderwijs in Berlijn. Ja, het kost allemaal niets en college-geld hoeven studenten niet te betalen – want iedereen moet immers kunnen studeren – maar Zita's leraren lijken op hun 45e al compleet uitgeblust. En van studenten aan de Freie Universität in Berlijn, waar mijn dochter mogelijk ooit zal studeren, hoor ik alleen maar geklaag over overvolle collegezalen, een gebrek aan persoonlijk contact met de docenten en een studentenleven dat zich in deprimerende anonimiteit afspeelt.
Over de Duitse 'Bildungskatastrophe' en de maatregelen die de zestien deelstaten de afgelopen jaren namen om de onderwijsresultaten te verbeteren, schreef ik hier al eens.
En nu is er weer een nieuw alarmerend feit: de nieuwe groepen immigranten blijken hoger te zijn opgeleid dan autochtone Duitsers. Daardoor dreigen die Duitsers op de arbeidsmarkt minder waard te worden.
Toekomst
Ik kijk naar Zita.
'Ik begin me zorgen te maken over je toekomst,' zeg ik. 'Er komen steeds meer hoogopgeleide buitenlanders naar Duitsland. Straks ben je gedoemd om na je studie de rest van je leven in ons cafe te werken. Dat is toch niet wat je wilt? Weet je nou eigenlijk al wat je wilt worden?'
'Pap, hou op, ik ben pas 15!' antwoordt Zita. 'Weet ik veel: fotograaf, of iets met mode.'
Misschien word ik wel beeldend kunstenaar, zegt ze dan omdat haar tekenlerares – eentje die gelukkig niet staakt – haar telkens verzekert dat ze zo mooi kan tekenen.
Ik ben er niet gerust op en sla de bewuste studie van de Bertelsmann-Stiftung er nog 's op na. 43 procent van de nieuwkomers zijn hoogopgeleid, staat daar, tegen 26 procent van de Duitsers die geen migrantenachtergrond hebben. Dat is een radicale verandering met nog maar tien jaar geleden, toen immigranten over het algemeen laag opgeleid waren.
Uitzichtloosheid
Ik denk aan al die jongeren uit Zuid-Europa – Spanje, Italië, Griekenland – die ik in Berlijn leerde kennen en over wie ik schreef. 'Crisisnomaden', noemde ik hen. Hoogopgeleid, talentvol, ambitieus. Zij ontvluchtten de uitzichtloosheid in eigen land en concurreren nu met hun Duitse leeftijdsgenoten om banen in Duitsland.
In 2012 kwamen meer dan een miljoen immigranten naar Duitsland, lees ik verder. En dan een opsteker: volgens de onderzoekers heeft de Bondsrepubliek op den duur – wegens de vergrijzing enzo – nog veel meer immigranten ('En niet alleen uit EU-landen') nodig.
'Gelukkig,' zeg ik tegen Zita. 'Er schijnt best veel werk te zijn wanneer jij klaar bent met je studie. Welke dat dan ook mag zijn.'
'Nou, waarom maak je je dan zoveel zorgen of ik wel goed terecht kom?'
Omdat er leugens, grove leugens en statistieken zijn, denk ik. Maar dat zeg ik niet.
'Je hebt gelijk. Vooruit, laten we ons dan op je school concentreren en hopen dat jullie leraren minder staken en eens fatsoenlijk les gaan geven.'
'Ik ben net bezig te leren voor een Duitse toets. Maar ik heb geen idee wat ik moet doen.'
'Waarom niet?'
'Omdat Frau Jäger, doordat wij zaten te klieren, zo sjagrijnig was dat ze niet eens meer wilde zeggen wat we precies moeten leren. Voor straf geeft ze ons nu een ''verrassingstoets''.'
'Daar zijn jullie dan mooi klaar mee.'
'Ja, best stom eigenlijk.'
