Straten zijn afgesloten, putdeksels worden uit voorzorg dichtgelast, in de Spree patrouilleren duikers: Berlijn bereidt zich voor op de komst van Barack Obama. De Amerikaanse president arriveert vanavond, met echtgenote en dochters, van de G8-top in Noord-Ierland, voor een bezoek van 26 uur aan de Duitse hoofdstad. Woensdagmiddag houdt hij een rede bij de beroemde Brandenburger Tor.
Berlijners zijn van nature nogal anti-autoritair en veel inwoners zeggen zich te ergeren aan de ingrijpende veiligheidsmaatregelen. De sfeer in de stad is anders dan in 2008, toen Obama Berlijn eveneens bezocht, nog als presidentskandidaat voor de Democraten.
Destijds werd hij bij zijn rede in Tiergarten bejubeld door een enthousiaste massa van tweehonderdduizend mensen. Barack Obama was de nieuwe superster, die de in Duitsland gehate George W. Bush moest doen vergeten.
Maar de werkelijkheid bleek weerbarstig. Bijna vijf jaar na dat veelbesproken bezoek is Obama onder Duitsers nog altijd populair – negentig procent wenste dat hij zou worden herkozen – maar de magie van weleer is uitgewerkt. Rond de komst van de president hangt dit keer geen euforie.
Obama is er niet in geslaagd de verwachtingen waar te maken: de gevangenis in Guantanamo Bay is nog altijd niet gesloten en Obama's gebruik van drones om terroristen om te brengen is omstreden.
Guantanamo
Obama is er niet in geslaagd de verwachtingen waar te maken: de gevangenis in Guantanamo Bay is nog altijd niet gesloten en Obama's gebruik van drones om terroristen om te brengen is omstreden. Maar vooral de recente onthullingen dat de Verenigde Staten ook Duitse burgers op grote schaal bespioneren kwamen voor Duitsers – die zich bijzonder druk maken om de bescherming van hun persoonsgegevens – als een schok. 'Yes, we can', werd in hun ogen: 'Yes, we scan'.
Bondskanselier Angela Merkel (CDU), die een tamelijk afstandelijke relatie met Obama onderhoudt, zal de president aanspreken op het spionage-programma van de National Security Agency (NSA). Maar commentatoren verwachten niet veel meer dan een beleefde uitwisseling van standpunten.
Het staatsbezoek komt vijftig jaar na de legendarische rede van president John F. Kennedy op het balkon van het stadhuis van Berlijn-Schöneberg (zien?). 'Ich bin ein Berliner,' sprak Kennedy toen, midden in de tijd van de Koude Oorlog, om aan te geven dat de Verenigde Staten solidair zouden blijven met de vrije wereld en met de enclave West-Berlijn in het bijzonder.
Ook Ronald Reagans oproep aan Sovjet-leider Michail Gorbatsjov, in juni 1987, staand voor de Muur bij de Brandenburger Tor – ‘Mr Gorbatsjov, breek deze muur af!’ – werd historisch (zien?).
Dramatisch
Maar dergelijke dramatische optredens zijn voor Duitse en Amerikaanse leiders inmiddels misplaatst. Hoezeer de Amerikaans-Duitse relatie is veranderd, constateerde Der Spiegel in een omslagverhaal met de kop 'De verloren vriend'. Duitsland heeft de VS niet langer nodig als voorbeeld en beschermheer. En de Verenigde Staten richten zich steeds nadrukkelijker op Azië en laten Europa grotendeels links liggen.
Obama's bezoek heeft vooral een pragmatisch karakter: de al jaren sudderende kwestie van een vrijhandelsovereenkomst tussen Europa en de VS staat op de agenda. Evenals de voorgenomen Amerikaanse wapenleveranties aan Syrische rebellen.
Anders dan in 2008, toen Merkel weigerde om de Brandenburger Tor te laten gebruiken in de Amerikaanse verkiezingsstrijd, zal Obama nu wel spreken bij die historische plek. Niet voor honderdduizenden mensen, maar voor een gehoor van zesduizend genodigden. En op de Pariser Platz, aan de oostelijke kant van de poort – als om aan te geven dat de tijden inderdaad definitief zijn veranderd.
Eerder verschenen bij : De Persdienst
