Een week na de presidentsverkiezingen in Oekraïne is de hoop vervlogen dat het snel tot rust komt. Afgelopen week laaiden de gevechten tussen pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne en het leger op tot tot dusverre ongekende hoogte.
De op 25 mei verkozen snoepgoedmiljardair Petro Porosjenko heeft bezworen na zijn inauguratie als president allereerst naar de opstandige regio’s Donetsk en Loegansk af te reizen. Vooral om daar te gaan te luisteren naar de burgers.
Maar tegelijkertijd gaat Porosjenko er met gestrekt been in. Nadat de separatisten – opvallend genoeg gesteund door Tsjetsjeense vechtjassen uit Rusland – maandag het vliegveld in Donetsk hadden ingenomen, opende het Oekraïense leger de tegenaanval. Het resultaat: zeker vijftig doden onder de rebellen.
In een interview met de Russische krant Novaja Gazeta, sprak Porosjenko zijn afschuw uit over de lieden die nu in Oost-Oekraïne gewapenderhand de afscheiding proberen te forceren. 'Bandieten en stropers zijn het, die een nieuw Somalië willen creëren', foeterde hij. 'Ik ga niet met de terroristen praten.'
Dubbele houding
Ten aanzien van Rusland, dat volgens velen de onrust in het overwegend Russischtalige Oost-Oekraïne opstookt, neemt Porosjenko een al even dubbele houding aan. Hij wil werken aan herstel van de betrekkingen met Moskou, maar verklaart tegelijkertijd dat hij de Russische bezetting van de Krim nooit zal accepteren.
Opmerkelijk is Porosjenko’s opstelling tegenover Ruslands mogelijk machtigste wapen ten aanzien van Oekraïne: de gasleverantie. In Novaja Gazeta liet hij weten dat Moskou de boom in kan met zijn idioot hoge prijs van 500 dollar per kubieke meter die het Kiev wil opleggen (ter vergelijking: China kreeg een bod van 300 dollar). 'Voor die prijs kopen wij geen gas, dan zoeken we wel een andere oplossing', zei Porosjenko.
Het aankomende, nieuwe staatshoofd van Oekraïne ziet veel in onder meer de ontwikkeling van schaliegas, vloeibaar gas en het terugdringen van de vraag door de Oekraïense bedrijven en consumenten. Hij rekent daarbij op de steun van de Verenigde Staten, zo liet Porosjenko weten in het interview met Novaja Gazeta.
'Bandieten en stropers zijn het, die een nieuw Somalië willen creëren'
Intussen heeft zijn Russische collega Vladimir Poetin nog steeds niet openlijk verklaard dat hij Porosjenko als nieuwe sterke man van Oekraïne erkent. Hoewel hij voor de verkiezingen zei de uitslag te zullen respecteren, riep Poetin deze week meteen dat Kiev vooral zijn ‘antiterreuracties’ in Donetsk en Loegansk moet staken. Westen-basher en Poetins media-ideoloog Dmitri Kislejov ging nog een stap verder: hij noemde de Oekraïense premier Arseni Jatsenjoek en interim-president Oleksandr Toertsjinov al eerder 'oorlogsmisdadigers', vanwege de 'antiterroristische actie' die Kiev momenteel voert om in Oost-Oekraïne de opstandelingen weer in het gareel te krijgen. Zondagavond voegde hij daar Porosjenko, een week na zijn verkiezing tot staatshoofd van Oekraïne, voor het gemak maar aan toe.
Verrast
Intussen is het al niet meer de vraag of er Russen actief zijn in Oost-Oekraïne. De grafkisten van de tientallen afgelopen week doodgeschoten strijders die in en om de luchthaven van Donetsk weerstand boden tegen het Oekraïense leger, zijn stuk voor teruggebracht naar Rusland. Bovendien gaven sommige vechtjassen openlijk toe uit Tsjetsjenië te komen en dus uit de Russische Federatie.
Dat laatste leidt bij velen overigens tot verwarring: Tsjetsjenen die Russen/Russischtaligen in Oekraïne bijstaan? Hadden Tsjetsjenen en Russen niet een bloedhekel aan elkaar? Het antwoord luidt 'ja'. Maar de Tsjetsjenen die nu in Donetsk knokken, horen niet tot de rebellen die vochten tegen het Russische leger. Ze maken deel uit van de eenheden van Ramzan Kadyrov, die in 2007 door Moskou tot marionetpresident van Tsjetsjenië werd geslagen.
Sindsdien doet Kadyrov niet anders dan de Russische president Vladimir Poetin de hielen likken, en laat hij zijn eigen volksgenoten die iets te kritisch zijn ten aanzien van Rusland op een gruwelijke manier onderdrukken. Er gaan zelfs verhalen dat Kadyrov persoonlijk heeft gemarteld en gemoord. En om in Moskou een wit voetje te halen, riep hij onlangs Tsjetsjenen op strijd te gaan leveren aan de kant van de separatisten in Oost-Oekraïne. Zijn eigen mannen, de 'kadyrovtsy', zien daar geen been in, zij het dat ze wel betaald willen worden. En geld krijgen ze: Kadyrov betaalt ze zo'n 300 dollar per dag, vertelde afgelopen week een medewerker van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donbass.
Blij
Of president Poetin nou zo blij is met de Russische steun, is maar de vraag. Analisten gingen ervan uit dat Rusland Oekraïne zo lang mogelijk instabiel wil houden, om op die manier zijn invloed te kunnen blijven uitoefenen. Bovendien blijft een onrustig Oekraïne voorlopig uit handen van de Europese Unie en al helemaal van die van de NAVO. Maar nu de twee kanten er zo hard ingaan en er tientallen (met name pro-Russische) doden vallen, moet Poetin iets doen. Ook al blijft het Kremlin ontkennen de hand te hebben in de opstand.
Ingrijpen of zelfs occupatie van Oost-Oekraïne wil Rusland niet, zo veel is inmiddels wel duidelijk. Er waren immers al voldoende aanleidingen tot interventie. Bovendien beantwoordde Moskou een verzoek van de Volksrepubliek Donetsk tot aansluiting bij Rusland (in tegenstelling tot de aanvraag van de Krim) onlangs met een ijzige stilte. Rusland zit niet te wachten op de paupers uit Donetsk en Loegansk. Inlijving zou betekenen dat Moskou de piepend en krakend tot stilstand gekomen economie van Oost-Oekraïne weer zelf op gang moet zien te krijgen. En daar heeft Rusland helemaal geen trek in, laat staan geld voor.
Kadyrovs mannen krijgen 300 dollar per dag om te vechten in Donetsk
Poetin heeft echter wel beloofd de Russischtaligen in Oost-Oekraïne te zullen verdedigen en zolang het dodental onder hen blijft stijgen, neemt de druk tot ingrijpen op de Russische president toe. Het wachten is op een eerste onderhoud tussen de twee presidenten, maar of dat tot een doorbraak zal leiden in het Oekraïense, is maar zeer de vraag. Te vrezen valt dat Poetin met zijn steun aan de rebellen een monster van Frankenstein geschapen heeft, dat nog maandenlang zal huishouden in regio.
