De duurzaamheidsambities van de Oude IJsselstreek houden de gemoederen in deze Gelderse gemeente heftig bezig. Door de komst van windmolens zeggen voor- en tegenstanders in het dorpje Netterden elkaar niet meer gedag. De plannen voor zonnepaneelparken zorgen in andere kernen voor de verspreiding van nepnieuws. Een uitdaging voor het bestuur om de polarisatie, die soms dwars door families heen gaat, tegen te gaan. Burgemeester Otwin van Dijk realiseert zich dat de energietransitie voor de bevolking snel gaat. Te snel soms. Het doet volgens hem niets af aan de urgentie dat de gemeente in 2030 net zoveel energie opwekt als verbruikt.
Na twee dagen wandelen door de Oude IJsselstreek en uitvoerige gesprekken met bewoners is het beeld duidelijk: De energietransitie en verduurzaming staat met stip op nummer 1 als onderwerp waar de inwoners van deze Achterhoekse gemeente zich druk over maken. Daarnaast is er nog oud zeer over het miljoenenproject DRU, de renovatie van een voormalige ijzerfabriek in Ulft. Het aan de Oude IJsel gelegen fabrieksterrein is omgetoverd tot een omvangrijk en gezichtsbepalend woon- en cultuurcentrum. De in de Randstad nauwelijks bekende DRU doet wat omvang en sfeer betreft denken aan de Amsterdamse Westergasfabriek. Niet alle inwoners zijn enthousiasts en vinden bijvoorbeeld dat de gemeente meer prioriteit moet geven aan minder prestigieuze woningbouw. De DRU staat bij hen symbool voor een te hoogdravend progressief beleid. ,,Je moet het hoofd niet boven het korenveld steken hier, dan word je afgeslacht’’, aldus Hans Uijting uit Silvolde.
De gemeente Oude IJsselstreek telt zo rond de 40.000 inwoners. Verdeeld over 15 woonkernen. Dorpen soms niet groter dan veertig huishoudens. Ulft heeft met ruim 10.500 de meeste inwoners. Aan de zuidkant grenst de gemeente aan Duitsland. Tuurlijk, net als in de rest van het land ook hier bij de dorpskernen foeilelijke maar voor werkgelegenheid noodzakelijke bedrijventerreinen. En plaatsen als Gendringen, Varsseveld en Ulft kampen met leegstand van winkel-, horeca- en kantoorpanden. In alle eerlijkheid, met zijn bosrijke omgeving, uitgestrekte weilanden, kastelen, industrieel – en kerkelijk erfgoed blijkt de Oude IJsselsteek een bezoek meer dan waard. De gemeente koestert het veelzijdige coulisselandschap. Niet vreemd dat steeds meer toeristen uit Nederland en Duitsland afkomen op de recent aangelegde smokkelfiets- en wandelpaden. Hoewel ze er prat op gaan een stug volk te zijn, zijn de Achterhoekers allervriendelijkst en nemen de tijd voor een onaangekondigd gesprek. Een kop koffie met de plaatselijk lekkernij krentenwegge biedt men de verslaggever al gauw aan.
Een snel veranderende gemeente
Karen Derksen werkt bij SAM, de goede doelen winkel in Terborg. Ze woont in Gaanderen in de buurtgemeente Doetinchem. Door haar werk in de kringloopwinkel is ze al jarenlang vertrouwd met Terborg en andere plaatsen van de gemeente. Al boter smerend op de krentenwegge vertelt ze enthousiast over SAM. ,,Het is ooit begonnen met de schillenboer. Die kwam overal en kreeg spullen mee.’’ Terwijl collega Henk Berendse aanschuift voor een bakkie memoreert Karen hoe de streek in sneltreintempo verandert. Vroeger werkte heel de omgeving zowat voor de DRU en in Terborg bij de ijzergieterij van Lovink die in 2020 failliet ging. Hard en zwaar werk was dat jarenlang voor veel inwoners geweest. In de goede tijd zorgde de vraag naar arbeid voor de komst van gastarbeiders uit Spanje en Turkije. ,,Die zijn ingeburgerd en hun kinderen lopen mee met de originele Nederlanders’’, zegt Karen. ‘Leven en laten leven,’ zo doen ze dat in de Achterhoek volgens de kringloopmedewerkster.
Waar ze zich hier druk om maken? Terwijl Michael Jacksons Pretty Young Thing op de achtergrond voor de arbeidsvitaminen zorgt, kaatst ze de vraag door naar haar 72-jarige collega. ,,Henk jij bent nog wat ouder en woont in Terborg: zijn hier dingetjes?’’ Henk noemt de slechte bereikbaarheid, tekort aan woningen en onvoldoende werk voor hoogopgeleiden waardoor jongeren de laatste jaren wegtrokken.
Henk vertelt dat hij een liefhebber is van 8- en 16 mm-films. Oude filmopnamen van de streek monteert hij op zijn computer en vertoont ze dan aan ouderen in verzorghuizen. Hij is net als zijn kijkers altijd weer verrast hoe alles veranderd is in plaatsen als Terborg, Silvolde, Ulft en Varsseveld. Hoe ook in de Achterhoek het leven almaar meer in een stroomversnelling kwam ,,Toen ik 20 was? Het was gemütlicher. Wat vandaag niet klaar was, dat kwam morgen wel. Nu moet en zal het gebeuren.’’ Henk is er niet gerust op of al die rappe innovaties de wereld beter maken. ,,Ik ben werkelijk benieuwd hoe het hier over honderd jaar is. Of alles wel elektrisch is zoals men nu beweert.’’
Karen en Henk zijn wat sceptisch over de duurzaamheidsambities van de Oude IJsselstreek. ,,Die windmolens en zonneweiden dat speelt hier heel erg. Wil niemand in zijn achtertuin.’’ Karin begrijpt niet waarom er geen alternatieven zijn. ,,Als je hier de Duitse grens overrijdt: al die Duitse daken liggen vol met zonnepanelen. Wat een onzin dat wij onze grond moeten opofferen voor zonneweides.’’ De twee medewerkers van de Terborgse kringloopwinkel maken zich desgevraagd wel zorgen om het klimaat: Karin: ,,Ikke wel, daarom vind ik recyclen zo mooi. Alles scheiden.’’
Een tweetal kilometer verderop rijdt een boer van rond de 20 op zijn tractor. Hij stopt het landbouwvoertuig onmiddellijk op de lange door esdoorns omringde dreef. Dat de gemeente 60 hectare zonneweiden wil realiseren, zit Martijn Fokkink goed dwars. Nog minder ruimte voor boeren. ,,Wat voor toekomst heb ik zo nog?’’ Martijn heeft een paar weken geleden nog gedemonstreerd voor het gemeentehuis in Gendringen tegen de komst van zonnepaneelvelden. De weerstand tegen zonneweides wordt breed gedeeld in Silvolde. ,,Mijn hele voetbalteam is tegen. Die zien net als ik liever een mooi maisveld.’’
Al gauw blijkt dat weerstand tegen zonnepanelen onder agrariërs toch niet zo vanzelfsprekend is. Verderop in het buitengebied houden twee medewerkers van Lettink Varsseveld in een bedrijfsbus pauze. Een van hen is Remco Westerveld die onderuitgezakt zit op de bestuurdersplek. ,,We zijn hier voor het leggen van kabels. Kabels voor stroom.’’ Remco is wat slecht verstaanbaar door de muziek die uit de losse speaker knettert. Snollebollekes. Van ‘links naar rechts’ schalt het over de weilanden. Het werk begint voor Remco en zijn maat wat eentonig te worden. ,,De boeren nemen allemaal zonnepanelen op de schuren. We doen haast niet anders dan kabels voor ze leggen.’’ Die zonnepaneelparken dat vindt hij jammer van de weilanden. ,,Maar ja de boeren, krijgen er veel geld voor.’’
Ontploffende Buurtwhatsapp
Vlakbij Silvolde, langs de N317, ligt het buurtschap Bontebrug. Het is volledig uitgestorven op straat. Van een van de monumentale huizen staat de deur open. Het gaat om een oude kruidenierswinkel: Halte Bontebrug. De nostalgische muurschildering verklaart de naam: ‘Gelderse Tramhalte op Verzoek Bontebrug Plaatskaarten alhier verkrijgbaar.’ De kleine winkel met bakkerij is mooi ingericht met reclameproducten en middenstandsattributen uit grootmoederstijd. Een rek met grote glazen potten gevuld met oudhollands snoepgoed, oude schoonmaakmiddelen en een pakje North State sigaretten zonder streepjescode of afschrikwekkende beelden van een longziekte. En op de toonbank pronkt een oude kassa en weegschaal. Lesley Klaassen is de drijvende klacht achter de winkel, die ooit van de oma van haar man was. Lesley en haar man hebben in het pand naast de winkel een bed & breakfast.
In Bontebrug zo maakt Lesley duidelijk zijn de mensen op zichzelf maar als ze elkaar nodig hebben, staan ze voor elkaar klaar. Zo ontplofte onlangs de Buurtwhatsapp. Van een bedrijf hadden de inwoners een bericht gekregen dat er een zonnepaneelpark zou komen op de velden achter hun huizen. ,,Je had een paar dagen om te reageren en het leek alsof de zonneweide er definitief kwam.’’ De bewoners voelden zich geïntimideerd.
Haar man Ivor Helmink blijkt voorzitter van de Belangenvereniging Bontebrug. ,,Ontsierend voor ons uitzicht’’, dat is volgens Ivor het grootste bezwaar in de buurt. Er is nu door het felle verzet tegen verschillende plannen voor zonneweides op de pauzeknop gedrukt door de gemeente. Ivor: ,,Zeker blij mee. Hier zou best een behoorlijk groot stuk grond verloren gaan.’’ Afschuwelijk vinden ze. ,,Je ziet die panelen altijd’’, aldus Ivor. ,,En er lopen nu hertjes hier rond, dus voor de natuur zal het niet goed zijn.’’ De weerstand wordt versterkt door andere recente ingrepen in de infrastructuur rond Bontebrug. ,,We hebben sinds een jaar of vier ook al die ontzettende lelijke stroompalen.’’ Lesley en Ivor noemen de communicatie rond het project ‘een drama.’ De bewoners hadden nauwelijks de tijd om te reageren. Onduidelijk was bij wie ze moesten zijn. Bij de gemeente of bij het bedrijf dat het veld met zonnepanelen wilde aanleggen. En wat hadden de Bontebruggers er zelf aan? Ze kregen door de brief het idee dat de opbrengst van de zonneweide naar een Japans bedrijf ging. Ivor: ,,Later is dat wel veranderd en bleek dat vijftig procent van de opbrengst hier bleef. Maar het bleef vaag voor de inwoners van Bontebrug.’’
Lesley en Ivor noemen zich klimaatbewust. Lesley: ,,Wij willen best zonnepanelen hier op ons dak. Ik ben benieuwd of dat kan vanwege de monumentenstatus.’’ De verduurzaming van Oude IJsselstreek ervaren ze wel als prestigeproject. Ivor: ,,De Provincie Gelderland en veel andere gemeenten hebben op de rem getrapt. Waarom moeten wij vooraan lopen?’’ En er is de vrees dat met meer windmolens en zonneweiden straks minder toeristen komen. Ivor vertelt over een vrouw die laatst logeerde in de bed & breakfast. ,,Vreselijk vond die mevrouw zonnepanelen in het landschap. Dan is het niet leuk meer om te fietsen.’’
Op het Kerkplein in Varsseveld is vandaag de Proatbus neergestreken. In deze langs de dorpskernen trekkende bus kan je met vragen aan de gemeente terecht. De bus werd voor corona voor verschillende thema’s ingezet. Nu dus twee dagen voor vragen over je huis verduurzamen, legt Eva Russchen uit. Ze is van de klantenservice van Agem, het energieloket van de Achterhoekse gemeenten. ,,Het is de bedoeling dat we als gemeente super benaderbaar zijn.’’ Aan een houten picknicktafel buiten de bus leggen medewerkers aan bewoners uit wat bijvoorbeeld de subsidiemogelijkheden zijn bij de aanschaf van zonnepanelen. De Agem-medewerkster stelt dat ze gespitst zijn om laagopgeleide inwoners met een smalle beurs te overtuigen dat verduurzaming vooral geld bespaart. Een missie die niet eenvoudig blijkt. Want in het uurtje dat we op deze mooie zomerdag en drukke Varsseveldse marktdag bij de Proatbus zijn, komt niemand informatie halen. De gratis uit te delen led-lampen blijven in de doos.
Nepnieuws over giftige zonnepanelen
Rob Groen is als adviseur energietransitie van de gemeente Oude IJsselstreek op stap met de bus. Een voltreffer want hij kent het lokale energie dossier erg goed. Groen is duidelijk een man met een missie. ,,Als we zo doorgaan halen we onze klimaatdoelstellingen niet: we blijven vlees eten, we blijven vliegen.’’
Groen legt in en notendop allereerst uit waarom de gemeente Oude IJsselstreek inzet op zonneweiden en windmolens. Voortkomend uit het Klimaatakkoord van Parijs moeten er 17 windmolens en 60 hectare zonnevelden in de gemeente komen. Zoals iedere Nederlandse gemeente vergelijkbare doelstellingen heeft. Die zonnevelden zijn in twee trances van dertig hectare verdeeld. Dan krijg je het zogenoemde uitnodigingskader: Bedrijven worden opgeroepen met een voorstel voor de aanleg van een zonneweide te komen. ,,Soort beauty contest, het beste maatschappelijke voorstel wordt gehonoreerd.’’ Bij die eerste tranche, zo vertelt Groen, kwam er 117 hectare aan plannen binnen. ,,We hadden echt wat te kiezen. Drie plannen uitgehaald en daar moet dan de gemeenteraad nog naar kijken. Dat ging bij de eerste 30 hectare redelijk makkelijk.’’ De tweede tranche ging maart jl. open. Er kwam voor 180 hectare aan plannen binnen. ,,Dit keer geconstateerd dat de communicatie wel beter kan.’’ Wat het volgens Groen lastig maakt is dat de initiatiefnemer de bevolking moet informeren. ,,Die doet dat door een briefje in de bus te duwen, mailtje sturen.’’ Het zorgt voor onrust. Begrijpelijk! En bij die 17 plannen zijn nu minimaal 17 comités wij-zijn-tegen ontstaan.’’ Een spagaat voor de gemeente. ,,Niemand wil zonneparken en die comités vinden de communicatie en participatie waardeloos. Als gemeente willen we wel dat deze plannen mét de samenleving ontwikkeld worden.’’
Het levert een hard, polariserend en een, zo blijkt uit het verhaal van Groen, niet altijd eerlijk debat op. ,,Al die clubs hebben ingesproken. Een en al tranaige: alles ter discussie stellen. Zo van als je bij klimaatsverandering op andere bronnen oriënteert, kom je tot andere conclusies.’’ Hoewel hij vurig voorstander is van participatie maakt het hem soms wat moedeloos. Als adviseur energietransitie is het over eieren lopen in dit dossier. ,,Je krijgt met de onderbuik in de samenleving te maken. Je zou die commissievergaderingen eens moeten terugkijken. Zo van die zonnepanelen zijn giftig, er komt straling vanaf, we gaan naar de klote. Het is het nieuwe nucleaire afval van de toekomst.’’
Er rest voor beleidsmedewerkers als Groen niets anders dan de kritiek aanhoren en het duiden van feiten door te verwijzen naar onderzoeken. ,,Dat is soms heel lastig want je praat met een andere werkelijkheid. Tegelijkertijd moet je altijd blijven investeren in de relatie.’’ Er is nu een burgerinitiatief, met daarin twintig actiegroepen tegen zonneparken. Dit initiatief mag van de gemeenteraad meepraten over de energietransitie van de Oude IJsselstreek. Groen: ,,Die zeggen: wij kunnen het beter! Tja. Achter onze plannen zit een klimaatakkoord, de RES (de Regionale Energie Strategie Achterhoek) zit er achter en dan nog menen ze het beter te weten.’’ Groen legt uit dat de raad door alle weerstand nu het zonneweiden project heeft gepauzeerd. ,,Voor eind van het jaar moeten we een startnotie opleveren waarin staat hoe we gaan samenwerken met het burgerinitiatief.’’ Een loodzware opgave zolang die argwaan naar de gemeente blijft. ,,Een man had het er over ‘jullie wisten al van 2016 dat we energie moesten besparen en jullie hebben ons daar niet over geïnformeerd en omdat wij geen energie hebben bespaard moeten we nu meer zonnepanelen op de velden zetten. Het is jullie schuld.’ Dit is wat je aantreft en de gemeenteraad zegt nu dat je daar mee moet samenwerken.’’ Groen noemt het ‘powerplay’ van het burgerinitiatief. ,,Zij willen dat we stoppen met de tweede tranche zonnepanelen en dan pas ideeën voor een andere energietransitie ontwikkelen. We kunnen niet stoppen want dan krijgen we schadeclaims.’’
Groen verbaast zich over de felheid in het energiedebat. ,,Het gaat nu om 60 hectare zonnepanelen. Dat is niet spectaculair. De hele gemeente is 139 vierkanten kilometer groot. Dan wordt het nog verdeeld in twee keer 30 hectare.’’ Het argument van goede landbouwgrond opofferen aan zonnepanelen begrijpt hij niet. ,,Waarom kan dat niet? Dat is toch geen probleem als de eigenaar van de grond daar zonnepanelen opzet. Aan mais verdien je 1000 euro per hectare aan zonnepanelen 5000 euro, die hoef je geen water te geven.’’
Tegen zonnepanelen, tegen windmolens maar voor de boeren
Voor Groen is het niet meer dan logisch dat de gemeente de energietransitie in stevig tempo doorzet. ,,Ik zag laatst een spandoek: ‘Tegen zonnepanelen, tegen windmolens maar voor de boeren!’ Dat is precies de verkeerde kant op’’ Hij legt uit waarom. ,,We moeten anders gaan boeren. Hier in de Oude IJsselstreek zijn nog 300 boeren, over tien jaar is de prognose zijn dat er 100. De laatste 20 jaar zijn we al gehalveerd. Die trend zet zich dus door. Je weet dus dat er veel land vrijkomt.’’ Landbouwgrond die in overleg met de sector een andere bestemming kan worden gegeven. ,,Eerst met zonnepanelen en daarna maak je er natuurgebied van. En met natuur in je achtertuin hoor je, hoop ik, mensen niet klagen.’’
,, In Netterden heb je twee kampen over de windmolens’’, zeggen Petra en Fons Hendrixen. Deze zestigers zijn geboren en getogen in Gendringen en hebben er een verfwinkel in de Grotestraat. Andere inwoners van de gemeente hadden al gezegd dat de discussie over windmolens in het tegen de landsgrens met Duitsland gelegen dorpje Netterden volledig uit de hand is gelopen. Soms met enig sarcasme zo van: ‘Netterden dat is een speciaal dorp, zware klei, moeizame mensen.’ Twee kampen is volgens het echtpaar Hendrixen wat veel gezegd. Ze denken dat het niet mee zal vallen om een voorstander in het buurtdorp te vinden. Fons begrijpt het wel. Hij noemt de windmolens horizonvervuiling en de molens die nu gebouwd worden in het buitengebied van Netterden zijn straks vanuit zijn geliefde Gendringen te zien. ,,We hebben al grote elektriciteitsmasten staan. Windmolens, zonnepanelen: ik heb er moeite mee. Beetje natuur dat we hebben, laten we dat dan maar houden! Als je een stukkie aan je schuur wil bouwen doen ze moeilijk en met die zonnepanelen is het allemaal goed. Het zal maar moeten’’, verzucht Fons.
Vanuit de verte zijn de windmolens in de omgeving van Netterden al goed te zien. Net over de grens staan er aan Duitse kant al zes en op Nederlands grondgebied eenzelfde aantal. In Netterden aangekomen is de jonge vader Tom Gilsing de heg voor zijn woning aan het knippen. De strijd in het dorp blijkt te zijn geëscaleerd door de komst van een nieuw windmolenpark van negen molens. Plannen daarvoor zijn begin deze eeuw ontwikkeld. Bewoners hebben met rechtszaken jarenlang de bouw tegen weten te houden. Zonder succes want de bouw aan Windpark Den Tol is dit jaar begonnen. Duidelijk is dat Tom tegen was en is. ,,Ik heb van de molens die nu al in de omgeving staan veel last.’’ Ze maken lawaai en dat verstoort zijn nachtrust. ,,Paar mensen profiteren van de molens, de rest heeft last.’’ En het blijft volgens Tom niet bij windmolens. Iets verderop in het buitengebied tussen Gendringen en Netterden blijkt een wijnboer te zitten die een veld met zonnepanelen heeft. ,,Je kan daar nu zonder zonnebril op een mooie dag niet meer langs.’’ Maar de windmolens dat is hier in Netterden echt ‘een splijtzwam.’ Veel meer wil Tom er niet over kwijt en hij pakt zijn heggenschaar weer op.
Iets verderop in het pittoreske kerkdorp zit Partycentrum Terhorst. Feestelijk is het niet. Het interieur wordt vandaag verkocht. Van servies tot een oude pokertafel. Jan Terhorst is de eigenaar. Was de eigenaar van dit horecabedrijf van 8 medewerkers, 26 parttimers en 60 nul uren contracten. ,,We draaiden harstikke goed. Toen kwam corona.’’ Begin zestiger Jan legt uit dat de combinatie van investeringen en het niet hebben van een opvolger hem fataal werd. ,,Ik heb het afgelopen jaar twee ton privé erbij moeten leggen. Het duurt minimaal twee jaar voordat de grotere feesten weer loskomen.’’ Hij heeft het er zichtbaar moeilijk mee als hij in de riante tuin achter het partycentrum zijn verhaal doet. ,,Meer dan duizend reacties, brieven, manden, facebookberichten en tafels vol met kaarten. Ik had niet het idee dat we voor de gemeenschap zoveel betekende. Dat denk ik nu soms van: nondeju, doe ik er wel goed aan om te stoppen.’’ Hij verwijt de overheid niets. Den Haag niet en de gemeente niet. ,,We willen nu hier woningen bouwen. Veer op de hoed van de gemeente! Fijn hoe ze met ons meedenken en helpen! Het is een monumentaal pand. De voorgevel blijft intact en daarachter komen woningen.’’
Terhorst is wel kritisch op de rol van de gemeente in andere dossiers zoals de DRU ,,Wat mij als horecaondernemer steekt is de ongelijkheid die daar heeft plaatsgevonden.’’ Daar hebben volgens Jan veel mensen zich in Netterden aan geërgerd. Hij voelde de concurrentie. ,,De gemeente gebruikt nu vooral de catering van de DRU. Dat bijt.’’
Jan heeft ook geen goed woord over hoe de gemeente de energietransitie aanpakt. ,,Ze gebruiken ons dorp als afvalputje voor alles wat ze kwijt willen. Zo voelt dat. Wij zitten al met veel windmolens rondom ons dorp. En het nieuwe park hebben ze er doorheen geduwd.’’ Wat erbij komt is dat volgens Jan het dorp in een paar jaar tijd met ingrijpende veranderingen te maken kreeg. ,,Netterden stond 60, 70 jaar stil en dan in één decennia: een autobaan rond het dorp en wind- en zonneparken. Het is te veel om dat voor een generatie een plek te geven.’’
Tot op het bot verdeeld dorp
Een drietal inwoners vertelt los van elkaar dat een van de meeste prominente tegenstanders van het windpark in Netterden een einde aan zijn leven maakte toen de komst van negen molens niet meer tegen te houden was. Jan vertelt hoe de windmolens al jarenlang een enorme impact op het dorpsleven hebben. ,,Die herenboeren die aan het roer van het windpark staan, hebben altijd veel invloed gehad in ons dorp. Ze hebben het slim gespeeld. Chapeau! Hebben zich in allerlei verenigingen diep ingenesteld en staan zo bij sommige mensen bekend als mannen die veel voor het dorp over hebben.’’ De boeren zorgen volgens Jan dat met de opbrengst van de wind geld gaat naar de voetbalclub en schutterij. Wie daar geen belang in heeft, heeft alleen maar het zicht van de molens en last van het geluid en de slagschaduw. De sfeer in het 425 inwoners tellende dorp is zo volgens Jan al jaren verziekt. ,,Er zijn groepen die elkaar geen goedendag zeggen. Nog steeds niet. Komen ze niet op de kermis op maandag want dan is die er.’’
De horecaondernemer schetst een beeld van een top op het bot verdeeld dorp. Neem het koningsschieten, waarbij de winnaar van deze folkloristische schutterswedstrijd zich een jaar lang koning van Netterden mag noemen. ,,Dat was altijd een happening. In de wei liggen boterhammetje eten, glaasje bier erbij! Heel veel mensen missen dat. Maar het is weg. Ik ben ervan overtuigd, dat dat in mijn generatie niet meer terugkomt. De windmolens hebben het laatste zetje gegeven.’’ Jan waarschuwt: ,,Als die nieuwe windmolens straks draaien neemt de onenigheid nog verder toe.’’ Hij zegt niemand te willen veroordelen. ,,Als ik de kans had gehad, had ik het ook gedaan. Dat is ondernemersgeest en dat hebben ze ten volle uitgebuit.’’
Op de weg naar Gendringen wordt duidelijk dat de nieuwe molens er snel staan. De bouwwerkzaamheden zijn een paar maanden geleden begonnen. ‘Windpark Den Tol. Hier worden negen windmolens gerealiseerd’ meldt een bord in de berm. Het is vlakbij zonnepark Oerlegoed en Wijngoed Montferland. Magda en Leon Masselink zijn daar de eigenaren van. Lokale beroemdheden: veel inwoners wezen al op het bestaan van de varkensboer die wijnboer werd. Als we onverwachts binnenvallen zit het echtpaar met een groep vrijwilligers aan de koffie in de sfeervolle winkel/proeverij van de wijngaard. Onder de vrijwilligers blijkt ook nog een CDA-raadslid te zitten.
De vijf mannelijke vrijwilligers komen uit Ulft en één uit Doetinchem. ,,We zijn ontwikkelingswerkers’’, grapt iemand. De energietransitie is hier op het wijngoed regelmatig onderwerp van gesprek. ,,Ze kunnen het wel de Molenhoek gaan noemen hier.’’ Wijnboer Leon Masselink kan er wel om lachen. ,,We hebben de afspraak hier op het wijngoed om het vriendelijk en leuk te houden en niet te veel over politiek te praten. Maar ik houd me er zelf niet altijd aan.’’
De varkensboer die wijnboer werd, het is een aansprekend verhaal. Leon: ,,Ik ben altijd anders dan anderen. Nu ook: allemaal hier netjes gevaccineerd maar ik niet. Ik heb daar eigen gedachten over.’’ Hij wilde vroeger geen varkensboer worden, ergerde zich aan de grootschaligheid van de varkenshouderij. ,,De hele sector was ziek. Overgeleverd aan de Rabobank en grote slachterijen.’’ Dus zo’n 20 jaar geleden ging het roer om. ,,Heel naïef heb ik de zin doorgedrukt: er moest een wijngaard komen. Ik dronk geen wijn! Zij wel’’, zegt de wijnboer knikkend naar zijn vrouw. ,,We begonnen met een aanplantdag en hebben wat mensen van de voetbalclub en kennissen uitgenodigd. En zo kreeg ik vrijwilligers. ‘’ En tot op de dag van vandaag heeft het paar over vrijwilligers niet te klagen. ,,Ons streven is leuk plaatje, niet te commercieel’’, aldus de wijnboer. De sfeer spreekt de aanwezige vrijwilligers duidelijk aan. ,,Mijn zoon is hier getrouwd en toen ik afscheid nam bij defensie was mijn receptie hier. 100 man, die waren onder de indruk hoe mooi het hier is’’, aldus vrijwilliger Ruben Driever.
De wijnboer naar z’n grootje geholpen
Magda en Leon hadden met de varkens een riant inkomen. Leon: ,,We zaten in de fokkerij, dat was goede handel. Goede jaren gehad. Nieuwe auto, vakantie, nooit financiële zorgen.’’ Geen spijt overigens van de overstap naar wijn. Met de vrijwilligers werkt het echtpaar aan een mooi en gewaardeerd product. Op kleine schaal nieuwe dingen oppakken dat maakt deze wijnboeren gelukkig. Wijngoed Montferland heeft, legt Leon uit, niet de ambitie om biologische wijn te produceren. ,,Dat is in een warm en vochtig klimaat zoals hier niet vol te houden. Krijg je schimmels. En we hebben geen alternatief voor de tractor. Biologisch, dan wordt het te duur.’’ Duurzaam speelt wel een rol op het Gelderse wijngoed. ,,Dichtbij produceren, daar begint duurzaam al mee’’, stelt Leon. En hij wilde een veld zonnepanelen. Zo levert de voormalige varkensboer op zijn eigen wijze een bijdrage aan verduurzaming. ,,Die cirkels trekken daar heb ik een hekel aan. De rundveehouderij kan bijvoorbeeld makkelijk duurzaam over het hele land. Niet 10 procent. Maar kom niet aan de multinationals in de landbouw.’’
Het gespreksonderwerp politiek in de pauze op het wijngoed mijden blijkt een onhaalbare zaak. Vrijwilliger Ruben Driever is ook CDA-raadslid en zelfs de woordvoerder over de zonneweiden. Hij schiet in de rol van politicus. ,,Wij zijn als CDA niet absoluut tegen zonnevelden op landbouwgrond. We moeten voldoen aan het Akkoord van Groenlo om in 2030 net zoveel energie op te wekken als we gebruiken. Kom je uit bij wind en zon.’’ Met veel enthousiasme laat hij als vrijwilliger van het wijngoed even later de 2 hectare zonnepanelen achter de schuur zien. Om de panelen heen is vegetatie geplant zodat het veld vanaf de weg niet te zien is. Onder de panelen, zo toont Ruben, groeit van alles en dat trekt volgens hem wild als fazanten en hazen aan. ,,Je hebt hier meer biodiversiteit dan met een stukje landbouwgrond.’’
Wijnboer Leon stelt dat hij een haat-liefde verhouding heeft met de gemeente. ,,Nou ja geen haat ik ben ook bang mensen te beschadigen, wil aardige jongen zijn.’’ Regelgeving en bureaucratie daar heeft hij zich bij de metamorfose van varkens- naar wijnboer aan geërgerd. Met zijn zelf gemaakte plannen werd hij bij de gemeente eerst niet serieus genomen. ,,Conclusie was zonder architect doen we dat niet zo. Zelf werk ik op vertrouwen. Ik hoef nooit een offerte.’’
Het enthousiasme dat de wijnboer heeft voor zonne-energie ligt wat gecompliceerder voor windenergie. Leon noemt het ‘een ‘vies spelletje’ hoe er in 2022 negen windmolens in zijn nabijheid komen. Hij herinnert zich een informatiebijeenkomst bij café Meijers in Netterden. Die bijeenkomst werd volgens hem geleid door een speciaal communicatiebureau. ,,We mochten niks vragen en de initiatiefnemers zeiden ook niks. Die mensen van dat bureau vertelden dan wat er ging gebeuren. Zo kregen we foto’s voorgeschoteld en dan leek het alsof de kerk in Netterden net zo hoog is als de windmolens. Dat is bedrieglijk.‘’ Hij heeft bij de wijnboer voor een flinke deuk in zijn vertrouwen in politiek en overheid gezorgd. De bijeenkomst resulteerde erin dat een aantal mensen is opgestaan en de actiegroep Tegenwind begon. Bijzonder. ,,We zijn in deze streek niet zo actiegericht en in het dorp Netterden al helemaal niet.’’ Ook de wijnboer is gaan procederen. Tevergeefs. Hij heeft nu moeite om de windboeren te groeten. ,,Mijn zuurverdiende geld moet ik aan een advocaat betalen.’’ De wijnboer heeft wel een boodschap aan de gemeente in dit dossier. ,,Je hebt met nazorg te maken. We voelen ons niet gehoord.’’
‘Die jongens van de windmolens’ hebben volgens de wijnboer goud in handen. ,,Ze hebben goeie subsidie gekregen, dus ze bouwen goedkoper, flinke winstmarge op. Die jongens zijn straks miljonair en die gaan het bepalen hier. Gaan als boer grond opkopen.’’ Leon voorziet jaloezie en afgunst. ,,Er was een familie: vader en moeder tegen de molens, zoon en dochter waren bevriend met de windjongens en dat werd ruzie in die familie. Netterden: houd dat dorp in de gaten! Kom over een paar jaar nog maar eens terug.’’
Achter de schuur vertelt Leon over de bouwplannen voor een nieuwe woning bij de wijngaard. Het gezin woont nu in een soort bouwkeet tussen de wijnranken. Hij maakt zich zorgen over de nabije toekomst. Zorgen dat de negen nieuwe molens dagelijks zijn uitzicht gaan bepalen. ,,Misschien kappen we er helemaal mee. Geen idee wat de financiële gevolgen zijn, maar bekijk het allemaal maar.’’ Ze hebben het terras voor de wijnproeverij zo ingericht dat de gasten straks geen molens zien maar vooral druiven. ,,Maar ik zit op mijn tractor. Dan zie ik straks geen omgeving meer maar voortdurend draaiende dingen.’’ Hij weet dat de burgemeester en de lokale politieke partijen trots op zijn bedrijf zijn. De wijngaard trekt toeristen, geeft het landschap kleur en heeft een maatschappelijke functie vanwege de vele vrijwilligers die er werken. Wijngoed Montferland zet de regio op de kaart. Zo nam het Koninklijk huis vierhonderd flessen van de Gendringse wijngaard mee naar Bonn om daar te laten zien dat Nederlanders wijn kunnen maken ,,Ik ga niet zielig doen maar dan hebben ze met die windmolens straks wel de wijnboer naar zijn grootje geholpen.’’ Leon is niet tegen windenergie en eerdere molens in de omgeving kan hij accepteren. ,,Maar nu komen deze molens heel dichtbij op 180 meter van onze wijngaard. De onredelijkheid daar gaat het me om. Laten ze er dan drie bij de DRU in Ulft zetten, maar niet allemaal hier.’’
Ik heb de burgemeester ontvriend
In Ulft ontmoeten we tegen de avond op het volledig uitgestorven terras van café ’t Wapen van Ulft Hans Uijtink. Stevige stoere kerel van rond de zestig. Shag op tafel.. Hij geniet van een oude jenever. Hans is voormalig sociaal werker en ondernemer. Afgekeurd. Hij zegt iedere dag als een Bourgondiër te genieten. ,,Uitbehandeld niet lang meer te leven. Slaapabnue in de engste vorm.’’ Tot schrik van zijn dochter kocht hij onlangs een nieuwe motor. ,,Een Honda 750 met het geluid van een Harley. Auto mag ik niet meer rijden dan val ik in slaap.’’
Hij blijkt goed geïnformeerd en kritisch over de lokale politiek. ,,Gisteren nog een artikel geplaatst op Facebook omdat ik de burgemeester betrapte dat hij zich bemoeide met de inhoud van de raadsvergadering.’’ Hij zegt burgemeester Otwin van Dijk nu ontvriend te hebben op Facebook. ,,Bij kritische vragen reageert hij niet en is vooral veel met inclusie bezig. Heel begrijpelijk omdat hij in een rolstoel zit.’’ Hans noemt zich ‘een hele betrokken burger.’ De oud-sociaal werker blijkt zelf gesolliciteerd te hebben als burgemeester. Trots laat hij op zijn smartphone zien hoe de regionale krant De Gelderlander twee pagina’s aan zijn kandidatuur besteedde. ,,Ik zat in de kroeg en iedereen zeurde over de politiek. Je kan wel zeuren maar dan moet je deelnemen. Toen heb ik me kandidaat gesteld en dat hele proces doorlopen. Van Commissaris van de Koning tot noem maar op; je wordt helemaal gescreend. Maar ik ben niet van een politieke partij. Men is me toen wel gaan vragen van VVD, PvdA en D66. Ik wilde niet.’’ De kandidatuur was voor hem meer een statement dan een serieuze poging burgemeester te worden. Het maakt hem niet minder kritisch op het bestuur van Oude IJsselstreek. Hoe volgens Hans door de komst van de DRU de horeca kapot gemaakt wordt. En hoe er te weinig aandacht voor de zware drugscriminaliteit is. ,,Kijk dat autootje daar, dat rijdt de hele tijd op en neer van de coffeeshop hiernaast naar Duitsland.’’ En hoe het gemeentebestuur volgens Hans niet goed aanvoelt hoeveel weerstand er is in de energietransitie.
Hans heeft overal gewoond: Antwerpen, Breda, Ulft en nu in Silvolde. Zijn moeder kwam uit Netterden. Ze ontmoette zijn van buiten de provincie komende vader daar op de Knollenkermis. Dialect spreekt Hans niet ‘mijn moeder verbood het’, maar hij voelt zich enorm verbonden met de regio. ,,De Oude IJsselstreek is een fantastische omgeving. Daarom blijf ik hier.’’ Een omgeving waarvan hij hoopt dat zijn kinderen en kleinkinderen er nog lang van mogen genieten. ,,Ik zie voor de toekomst het verband dat je andere energie moet opwekken, dat je anders moet boeren. Maar het klimaat interesseert een inwoner hier weinig. In Ulft wordt veel PVV gestemd, dat zegt genoeg toch!’’ Hij herhaalt het nogmaals dat het met een hoofd dat hier boven het korenveld uitkomt slecht afloopt. Mensen hebben aan mij soms ook een hekel omdat ik recht voor zijn raap ben.’’
,,Michiel voor ons nog een oude jenever en een pilsje.’’ Met enige branie vertelt Hans verder. Hoe hij vindt dat de gemeente Oude IJsselstreek kansen laat liggen met toerisme. Meer moet samenwerken met Duitsland. Het woordje ‘oer’ moet nu in die folders veel gebruikt worden, want dat betekent ijzer. Je ziet het op elke bladzijde terugkomen. Dus de tekstschrijver is weinig creatief.’’
Hans snapt niets van de manier waarop de gemeente communiceert en het onderwerp duurzaamheid aan de man brengt. ,,Zo’n Proatbus: mensen in Ulft gaan niet naar zo’n bus. Iedereen ziet dat jij de bus ingaat. Dan wordt er weer zo’n communicatie medewerker aangesteld of iemand om dat een beetje te managen. Moet je kijken wat dat kost zo’n Proatbus. Je kunt toch als gemeente afspreken waar mensen zelf komen Waar die oude biljarttafel staat. Of in het gemeenschapshuis. Maar dat is hier weg. De DRU he!’’
Zo lang het niet over de energietransitie en de DRU gaat hebben de andere mensen die voor dit artikel zijn gesproken een wat positiever oordeel over het huidige bestuur van de Oude IJsselstreek. Ze waarderen ook bijvoorbeeld de betrokkenheid van wethouders in Coronatijd bij hun onderneming of vereniging. En ze zijn opvallend enthousiast over de burgemeester. Op Hans en de kabellegger van Lettink Varsseveld na. Die laatste kende de naam van de burgemeester niet. ,,Lokale politiek dat boeit me niet.’’ Het zijn uiteraard toevallige ontmoetingen maar in de gesprekken met bewoners noemt men de burgemeester betrokken en benaderbaar. Ook op Facebook. Al heeft hij daar sinds kort wel een vriend minder.
Liever radicale en boze burgers dan apathische
Tijd voor een gesprek met de burgemeester. De enige geplande spreker voor dit verhaal. Informeel zit burgemeester Otwin van Dijk thuis via Teams voor de camera. Onder zijn polo wordt een deel van een tattoo zichtbaar. ,,Otwin is een goed spreker’’, had het CDA-raadslid in de wijngaard al aangekondigd. Het klopt. Bestuurlijk jargon blijft achterwege en met zichtbaar plezier vertelt hij in rap tempo over zijn vak. Over problemen met de woningbouw. Dat zijn gemeente geen krimpgebied meer is en de bevolking om huizen vraagt. Wat in Den Haag niet doordringt. ,,Zie Nederland als één woondelta. Die 1 miljoen woningen waarvan Ollongren zei die gaan we niet in het oosten bouwen. Dan snap je het niet’’, aldus Van Dijk. ,,Die Westerlingen verdienen ook een beetje ademruimte. Den Haag moet eens leren dat Nederland heel klein is.’’
Vijf jaar is hij nu burgemeester van de Oude IJsselstreek. Daarvoor zat Van Dijk vier jaar voor de PvdA in Tweede Kamer. ,,Van 2005 tot 2012 was hij wethouder ‘bij de buren’ in Doetinchem. Een van de grootste uitdagingen van zijn ambtstermijn in de Oude IJsselstreek is zonder meer de energietransitie.
Van Dijk stelt bewust geen traditionele burgemeester te willen en kunnen zijn. ,,Ik heb liever dat ze me Otwin noemen dan meneer de burgemeester.’’ Die informele bestuursstijl past bij hem. En is een bewuste keuze. Toen Van Dijk begon in de Oude IJsselstreek kampte de gemeente met een ‘verziekte bestuurscultuur.’ ,,Wat deze gemeente nodig had was een beetje aandacht, beetje liefde.’’ Er gaat daarom ‘minstens één dag van de week’ een kruis door de bestuurlijke afspraken en deze uren reserveert de burgemeester voor bewoners. Ook op Facebook blijkt Van Dijk actief het gesprek met de bevolking aan te gaan,,En Hans! die nodig ik nu opnieuw uit.’’
De niet-gehoorde burger: Het zit hem daarbij ook verwijzend naar lage opkomsten bij gemeenteraadsverkiezingen (in Oude IJselstreek 57 procent in 2018) hoog. ,,Er is apathie in de samenleving ontstaan. Ik verzet me heftig tegen de Mark Ruttes die ons land een bv noemen. Ons land is geen bv met bedrijven als aandeelhouders. We zijn een vereniging die bestaat bij de gratie van leden. Leden die rechten hebben: van paspoort halen, tot het recht op zorg als je ouder wordt. Het betekent eveneens eigenaarschap, dat de burger mede bepaalt welke koers de vereniging opgaat.’’ De burgemeester ziet een trend dat het consument denken aan impact inboet. ,,Je ziet in mijn gemeente energie- en zorgcoöperaties ontstaan. Mensen die samen buurten gaan onderhouden, plantjes verzorgen samen met de buitendiensten. Daar word ik gelukkig van als mensen mede-eigenaar zijn. ,,Apathie dat vind ik de ergste emotie. Ik heb nog liever dat mensen boos zijn, radicaal worden. Maar apathie, van het doet er niet toe, dat is in een democratie een van de slechtste eigenschappen die je kunt hebben.’’
Bevlogen woorden maar wat komt daar in de praktijk in de gemeente Oude IJselstreek van terecht? In bijvoorbeeld het dossier energietransitie? De burgemeester erkent dat er in de communicatie rondom de zonneweiden fouten zijn gemaakt. ,,We hebben onderschat wat de impact is om de initiatiefnemer de bevolking te informeren. Mensen willen niks met die initiatiefnemer, die heeft belangen. Mensen kijken naar de gemeente: jullie zijn verantwoordelijk voor die zonnepanelen in mijn achtertuin.’’ Van Dijk stelt dat de les is dat de gemeente een flinke vinger in de pap moet houden rond dit participatieproces. ,,De wethouder is wel gaan praten met mensen. Lastig want eigenlijk zit ze dan toch op de stoel van die initiatiefnemer.’’
Enthousiast begint de burgemeester over de windmolens van Netterden. Hij noemt het ‘een leuk verhaal’ als voorbeeld van participatie. ,,Die molens hebben ze zelf geëntameerd. Dat is eigendom van die boeren zelf. Groot deel van die opbrengst van die windmolens gaat niet alleen naar henzelf, maar ook naar het dorp Netterden. Kan de harmonie nieuwe instrumenten kopen, voetbalvereniging wordt opgeknapt. De gemeenschap ziet niet windmolengeld verdwijnen in de zak van Chinezen.’’ De burgmeester roemt de komst van de windmolens in Netterden als schoolvoorbeeld van ‘lokale verankering, eigendomschap en delen van de opbrengst.’ Maar is Van Dijk dan niet bekend van de verdeeldheid in het dorp? ,,Die verdeeldheid in Netterden was er al voor de windmolens. Je had al twee dorpsbelangenverenigingen, dat ging soms dwars door families heen. Het is bijna knap hoe ze in zo’n mooi dorp zo tegenover elkaar komen te staan. Ik moet wel erkennen dat die tegenstellingen zich nu op een aantal plekken hebben verdiept. Maar die windmolens zijn meer een extra element dan dat het de oorzaak is.’’ De burgemeester zegt dat hij met gebiedsmakelaar regelmatig naar Netterden is geweest. Zijn inschatting is dat ‘de allergrootste hitte’ ervan af.is. ,,Het is wat aan het slijten. Er staan nu al windmolens en die zijn voor een deel geaccepteerd, mensen zien dat ze revenuen opleveren.’’
Meer zonnepaneelparken zijn in de Achterhoek onvermijdelijk
De burgemeester stelt dat er in de comités tegen zonnepanelen en windmolens niet louter tegenstanders, ‘nibbies’ zitten. ,,Er zitten mensen bij die echt graag mee willen denken, er zitten mensen bij die een achterstand hebben met kennis. En er is een groep bewoners die klimaatverandering erkent maar de oplossing niet vlakbij huis wil.’’ Juist die verschillende achtergronden biedt mogelijkheden om het gesprek met een actiecomité aan te gaan. De burgemeester doet dat wel met een heldere boodschap. ,,Allereerst moet iedereen weten dat we eerder meer dan minder energie gaan gebruiken in dit land. Dus er zal sowieso wel weer een volgende tranche van zonnepanelen aankomen.’’ Van Dijk is duidelijk niet van de valse hoop. ,,Burgerparticipatie is van cruciaal belang maar kan niet het eindpunt van bestuurlijke verantwoordelijkheid zijn. ‘The proof ot the pudding’ is dat een aantal mensen sommige dingen gewoon niet wil. Kunnen we respect voor hebben maar gelijk geven zou betekenen dat we nergens in Nederland zonnepanelen kunnen neerzetten. Terwijl we echt die duurzame transitie moeten maken. Uiteindelijk zijn wij er voor om ons landje netjes over te dragen op volgende generaties. Daar ben ik ook van! Fijn dat je hebt meegesproken maar op die en die punten ben ik het niet met je eens, kloppen de feiten niet. Wij hebben een bredere afweging te maken, en dat hebben jullie als comité niet. Ik wel als burgemeester. En uiteraard de gemeenteraad ook als vertegenwoordigers van het volk.’’
Over de gemeenteraad gesproken, met de verkiezingen in maart 2022 voor de deur zou de energietransitie wel eens een groot thema kunnen worden. ,,Sommige fracties, raadsleden hebben nu inderdaad zoiets van ‘ja als de inwoners het er niet eens mee zijn, dan kan ik er ook niet voor zijn.’ Het is een misvatting te denken dat inwoners van dit land het altijd eens met elkaar zijn. Het is jouw taak als raadslid -net als die van een burgemeester- om belangen af te wegen, transparant te maken en ook terug te leggen naar de mensen die het er niet eens mee zijn. Zoek als raadslid de confrontatie op, ga het gesprek aan, maar loop niet weg voor je bestuurlijke verantwoordelijkheid. En dan zal je keuzen moeten maken, die niet leuk zijn maar wel bij je vak horen.’’ Hij wijst raadsleden erop dat ze bewust voor het politieke vak kozen en dat ze er zijn voor het bredere belang. ,,Niet alleen voor duurzaam of voor de belangen van dorp a, b of c. Je moet die belangen afwegen en verantwoording afleggen naar buiten toe. Ik vind overigens dat mijn raadsleden dat in het algemeen goed kunnen. In twee buurgemeenten Bronckhorst en Berkelland daar heb je nu wat boze oude mannen van in de 70, dat noemt zich dan de Burgerpartij maar zijn vooral tegen windmolens. Die heb ik hier niet. We blijven in dit proces ‘on speaking terms’ om het niet te laten escaleren.’’
De burgemeester zegt ‘super bevlogen’ medewerkers te hebben. Waaronder mensen die er bij de energietranssite een tandje bovenop willen doen. ,, Die zeggen: ‘Kom maar op met die molens want we weten dat we meer energie gaan verbruiken.’ Mijn waarschuwing: de samenleving bestaat niet alleen uit de tegenstanders maar ook niet alleen uit voorstanders. Rekening houden met weestand is onderdeel van je vak, leer er mee leven.’’ Wat de tegenstanders betreft: Van Dijk is ervan overtuigd dat 80 procent van de mensen redelijk is, mensen waarmee je in een goed gesprek de hitte uit het klimaatdossier kan halen.
De Achterhoekse burgemeester gruwt van het idee van een petitiedemocratie. ,,Dat degene met de grootste mond, zijn zin krijgt. Dat doet geen recht aan de afspiegeling van de maatschappij die we bij deze klimaatopgave voor ogen hebben.’’ De raad in Oude IJsselstreek gaf tot tevredenheid van de burgemeester aan de wethouder, die met het actiecomité in gesprek moet , de opdracht mee om een representatief deel van de bevolking bij dit overleg te betrekken. ,,Dat ze ook spreekt met hen die hartstochtelijk voorstander van een zonneweide zijn, die nog een stapje verder willen gaan.’’ Voor- en tegenstanders bij elkaar zien te vinden daar gaat het om. ,,Het makkelijkste wat je als gemeente kan doen is een tafel en kop koffie beschikbaar stellen en dan feiten op die tafel. Dit is er aan de hand met het klimaat, dit is wat we verbruiken.’’ De burgemeester verwacht dat deze aanpak meer mensen bij elkaar brengt.
Bewoners overtuigen van de noodzaak van duurzaamheid. Hij is ervan overtuigd dat het op termijn lukt. Wat mensen vinden ligt voor Van Dijk niet vast. Bestuurders moeten het voortouw nemen. ,,Neem de DRU dat was nou net een van de redenen dat ik hier wilde komen werken. Wat daar staat symboliseert de lef en de durf die deze gemeente heeft. De DRU heeft nu een centrumfunctie voor de hele Achterhoek. Ik ben er super trots op.’’ Maar het beeld dat alles naar Ulft gaat en dorpen als Netterden met de windmolens afvalputjes zijn, dat klopt volgens Van Dijk niet. ,,Ook het hele centrum van Varsseveld en Terborg is opgeknapt. Naar Terborg is meer geld gegaan dan naar de DRU. Van Dijk ziet nu de DRU er alweer tien jaar staat dat het ongemak erover begint te slijten.
Ruig debat op sociale media
De verduurzaming van de Oude IJsselstreek maakt op verschillende online platforms veel los. Van Dijk gaat op sociale media regelmatig het debat aan. ,,Ik probeer te prikkelen, uit te dagen maar als mensen het heel persoonlijk maken dan laat ik het liggen.’’ Toen hij Tweede Kamerlid was, riep hij overigens bij twitteraars veel heftiger emoties op. ,,Landverrader, je moeder zou kanker moeten krijgen en de mooiste was: ‘je zou zelf eens in in een rolstoel moeten zitten.’ ’’ Hij herinnert zich een volger op twitter die altijd los op hem ging. Er was een werkbezoek in Eindhoven gepland. ,,Ze twitterde: Als je het lef hebt (dat heb je waarschijnlijk niet) dan kom je bij me langs. Ik ben er langs gegaan. Stik zenuwachtig met man en kinderen zat ze op de bank. Goed gesprek. ik snapte haar zorgen en vervolgens uitgelegd waar ik mee bezig was. Deze vrouw werd daarna mijn beste verdediger op Twitter. Daarom geloof ik in de kracht van sociale media: je leert mensen beter kennen door te reageren. Je filtert de echte wappies er toch wel uit. En ja, je hebt soms dat mensen zeggen: ‘ik weet waar je woont.’ Niet onderschatten maar ook niet overschatten want dat kan je je vak niet meer doen. Van Dijk ziet collega burgemeesters die sociale media alleen gebruiken om te zenden. Voor de burgemeester van Oude IJsselstreek is het een belangrijke manier om in heikele dossiers zoals de energietransitie het gesprek aan te gaan met de burger. ,,Ik ben daar soms niet mild, waar communicatie afdelingen dan van zeggen ‘moet je dat wel doen want je gaat ze niet overtuigen.’ Maar ik faciliteer wel het debat want andere mensen reageren eveneens. Polarisatie en verschillen in een samenleving overbrug je alleen door met elkaar het gesprek aan te gaan. Hoe ruig het er soms aan toegaat.’’
Dat hun burgemeester in een rolstoel zit daar beginnen bewoners snel over. Van Dijk zet het onderwerp inclusiviteit scherp op de agenda. Er wordt soms wat lacherig over gedaan. ,,We hebben nu in Oude IJsselstreek de meeste openbare toiletten van Nederland ’’, was te horen aan de tafel van de vrijwilligers bij de wijnboer. Inclusiviteit is voor Van Dijk een groot onderwerp. Niet voor niets heeft hij de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens als tatoeage. Op zijn 18dekreeg Van Dijk een ongeluk en kwam in een rolstoel. ,,Ik weet heel goed wat leven is met of zonder rolstoel. Voor mensen met een beperking, dat zijn er toch 2,5 miljoen in Nederland, is het allemaal niet zo goed geregeld. Hoeveel burgemeester in een rolstoel ken je?’’
Hij noemt de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt, die eveneens in een rolstoel zat, een inspirator. Van Dijk was 29 toen hij begon als wethouder in Doetinchem. Hij was eerst wat onzeker. ,,In een rolstoel hoe doe je dat bij een receptie? Toen dacht ik als FDR Amerika door ‘The Great Depression en de Tweede Wereldoorlog kan leiden, dan moet ik toch een stad met 60 000 inwoners kunnen besturen als wethouder.’’ Het helpt hem te relativeren. ,,In het bestuurlijke leven – en dan kom ik terug op die inclusie – gaat het gewoon om contact maken met mensen. We hebben in dit land te veel consultant – of plastic politici. Uiteindelijk hebben mensen liever een burgemeester of premier die vanuit persoonlijke motivatie bestuurt, dan dat de peergroups beslissen wat goed valt. Ik probeer mijn wethouders in dat persoonlijke te stimuleren. Je bent niet zomaar wethouder, dat doe je omdat je idealen hebt. In politieke zin en in menselijke zin.’’
Burgemeester wil best kabinet in
Gehoord zijn bevlogenheid met thema’s als duurzaamheid en inclusie en Van Dijks visie op het bestuur, heeft de 46-jarige burgemeester landelijke ambities? Hij is wat verrast door de vraag. ,,Het meest obligate antwoord is dat mijn partij, de PvdA nu zo klein is en niet een van de eerste is om in Den Haag aan te schuiven. Maar laat ik eerlijk zijn: ik zou best een rol als minister of staatssecretaris willen.’’ Dan wel op een wijze zoals hij dat in de Oude IJsselstreek zegt te doen. ,,Met spijkerbroek, sneakers en polo aan en dan het land in. Die stijl heb ik nodig. Op alleen een departement vergaderen, dan bloed ik dood.’’
De burgemeester blijkt verschillende tatoeages te hebben. ,,Hier op de binnenkant van mijn arm staat ‘it always seems impossibe untill it’s done’ , dat is van Nelson Mandela. Het is mijn levensmotto.’’ Op zijn andere arm pronkt een gekko. ,,Een bijzonder beestje omdat die bij tegenslagen als ie bijvoorbeeld zijn staart verliest, niet bij de pakken neer gaat zitten, maar verder gaat.’’ Een gekko en iconen als Mandela en Roosevelt als inspiratiebronnen. De burgemeester van de gemeente Oud IJsselstreek kan ze in het energietransitie dossier vast nog goed gebruiken.
