Dat het kabinet vast van plan is om zelfstandige ondernemers een poot uit te draaien, dat wisten we al. De basis daarvoor was al gelegd in het verkiezingsprogramma van de PvdA en – bij gebrek aan tegenstand vanuit de VVD – in het regeerakkoord. Toch zorgde een stukje daarover in Het Financieele Dagblad deze week voor een hoop commotie.
Eigenlijk was de aanleiding niet eens zo zeer het nieuws dat (niet) in het FD stond, als wel de tendentieuze manier waarop de krant daarbij het inkomen van zelfstandigen meende te moeten vergelijken met dat van werknemers. Iemand die in loondienst 20.000 euro verdient zou als zelfstandige maar liefst 7000 euro per jaar beter af zijn. Het kabinet had dus groot gelijk, suggereerde het FD, om korte metten te maken met de startersaftrek en de zelfstandigenaftrek.
Van de pot gerukt
De eerste twitteraars die het FD-artikel hadden gezien spraken dinsdagochtend nog vooral schande van de gemakzuchtige manier waarop de krant zijn vergelijking had gemaakt. Maar daarna begon het al gauw reacties te regenen van verontwaardigde zzp’ers die zich afvroegen of de PvdA en de VVD nou helemaal van de pot gerukt waren.
Mensen die in de huidige omstandigheden nog voor zichzelf durven te beginnen, sparen op zijn minst de staat een bijstandsuitkering uit. En met een beetje mazzel levert hun ondernemerschap nog wat moois op ook, voor economie en samenleving. Zulke mensen moet je koesteren, was de teneur, niet afknijpen.
Welbeschouwd had de deep throat van het FD niets gemeld wat we niet al lang wisten
De belangenorganisaties van zzp’ers reageerden in de loop van de dag een beetje vermoeid en voorspelbaar, want welbeschouwd had de deep throat van het FD niets gemeld dat we niet al lang wisten. PZO, ZZP Nederland en FNV Zelfstandigen herhaalden dus nog maar eens de standpunten die zij eerder dit jaar al hadden ingenomen naar aanleiding van de voorstellen van de commissie Van Dijkhuizen – want daar baseren PvdA en VVD zich op met hun plannen om de fiscale behandeling van ondernemers (niet alleen zzp'ers) op de schop te nemen.
Gedachtenkronkel
De Stichting ZZP Nederland revancheerde zich een dag later overigens met een stuk van Johan Marrink en Maarten Post. Zij richtten hun pijlen vooral op de gedachte van het kabinet als zou het probleem van het toenemend aantal schijnzelfstandigen in Nederland op te lossen zijn door alle zelfstandigen een poot uit te draaien.
Schijnzelfstandigheid ontstaat volgens ZZP Nederland niet doordat het voor werknemers fiscaal aantrekkelijk is om zzp’er te worden, maar doordat slechte werkgevers werknemers met een cao ontslaan en hen daarna tegen slechtere voorwaarden weer als zelfstandige inhuren. Denk aan de postbezorging en de thuiszorg. Pak die werkgevers dan aan, zeggen Marrink en Post. En laat de overgrote meerderheid van bewust zelfstandige ondernemers met rust.
Onderzoekers: Economische betekenis van schijnzelfstandigheid 'beperkt'
Overigens wijst recent wetenschappelijk onderzoek er op dat het aantal schijnzelfstandigen veel geringer is dan vaak wordt aangenomen. Volgens het aan de Erasmus Universiteit gelieerde bureau Sociaal Economisch Onderzoek Rotterdam bestaat niet meer dan 2 procent van het totaal aantal zzp’ers uit verkapte werknemers. Onderzoeker Kees Zandvliet noemt de economische betekenis van schijnzelfstandigheid dan ook “beperkt”.
De partij van de vrije jongens
Ondertussen had in De Volkskrant columnist Max Pam (ook een kleine zelfstandige) eloquent zijn woede van zich af geschreven onder de aansprekende kop Dat de VVD de freelancer onderuit haalt, grenst aan het krankzinnige. Op zich verbaast het Pam niet dat de zzp'er wordt aangepakt. Alleen had hij verwacht dat het veel eerder zou gebeuren. "Weliswaar is het tijdperk van Vorwärts und nicht vergessen, die Solidarität! voorbij, maar de diepe haat jegens de freelancer laat zich moeilijker uitroeien. Aangemoedigd door de SP speelt de vakbeweging daarin een zwart-reactionaire rol.”
Gewoon in dienst bij een baas en het liefst vijftig jaar lang, dat is het ideaal
“Alles wat met een meer flexibele markt te maken heeft, zal consequent worden tegengehouden. Het moet vooral niet gestimuleerd worden dat mensen een eigen winkeltje beginnen. Gewoon in dienst bij een baas en het liefst vijftig jaar lang, dat is het ideaal. Dat geeft een mooi overzichtelijke samenleving met aangeharkte tuintjes.”
“Dat de PvdA – op de hielen gezeten door de SP – hierin mee moet, kan ik begrijpen. Per slot is de PvdA, nadat zij zelf deel is gaan uitmaken van de macht, de grootste kampioen geworden bij het verdedigen van belangen. Maar dat de VVD zich geroepen voelt de freelancer onderuit te halen, grenst aan het krankzinnige. Dat was toch de partij van de vrije jongens?”
IJzingwekkend stil
Verschillende oppositiepartijen roken hun kans en schaarden zich openlijk achter het protest. Eerst D66, toen het CDA, en ook 50PLUS. Van de kant van de coalitie bleef het ondertussen ijzingwekkend stil. Van de VVD werd in het geheel niets vernomen, en ook Diederik Samsom had ditmaal weinig behoefte om zijn nek uit te steken.
Samsom: Geduld hebben tot Prinsjesdag
De zzp-boete stond twee jaar geleden al in de kleine lettertjes van het PvdA-verkiezingsprogramma, maar het enige wat Samsom er op twitter over kwijt wilde was dat de verontruste zzp’ers even geduld moesten hebben tot Prinsjesdag. Blijkbaar gaat hij hen dan aan de hand van de begrotingsstukken nog eens haarfijn uitleggen waarom zij de klos zijn en hoe.
De zinnigste reactie op het artikel uit Het Financieele Dagblad kwam ondertussen niet van de politiek of van de zzp-lobby, maar van onderneemster Karen Romme. Zij publiceerde donderdag op OndernemersFacts een messcherpe analyse waarin zij de berekening die de krant had gemaakt finaal onderuit haalde.
Infographic
Romme had al meteen argwaan gekregen toen zij de infographic zag waarmee het FD dacht aan te tonen dat een zelfstandig ondernemer met een inkomen van 20.000 euro per jaar ruim 7.000 euro minder belasting zou betalen dan een werknemer.
Een nogal uitzonderlijke zzp'er als voorbeeld
Het FD gaat al meteen in de fout als het een nogal uitzonderlijke zzp’er als voorbeeld neemt. Namelijk iemand die huursubsidie ontvangt (minder dan 10% van alle zzp’ers komt daarvoor in aanmerking), die twee keer een kindgebonden budget krijgt (de meeste zzp’ers zijn daarvoor of te jong of te oud, of hebben maar een kind), en die ook nog eens zorgtoeslag opstrijkt (de meeste zzp’ers hebben een partner met een eigen inkomen waardoor zij geen recht hebben op zorgtoeslag).
“Het rekenvoorbeeld van het FD is zo onrealistisch,” stelt Romme, “dat het in het beste geval voor een paar procent van de ondernemers klopt. Zo’n klein deel, dat het wel heel erg zou zijn als politici daar hun beleid op zouden baseren.”
Een kloppende vergelijking
Romme laat het niet bij het fileren van het tendentieuze FD-stuk, maar reikt ook een methode aan om alsnog tot een kloppende vergelijking te komen van de inkomens van werknemers en zelfstandigen. Wat is daarvoor nodig?
Aan de werknemerskant: inzicht in de bedragen die de werkgever bijdraagt aan pensioen en andere verzekeringen en aan secundaire arbeidsvoorwaarden als scholingsfaciliteiten. Die krijgt de werknemer cadeau terwijl de ondernemer die zelf moet ophoesten.
Aan kant van de zelfstandige moeten we de bedragen meenemen die hij of zij kwijt is aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering met vergelijkbare voorwaarden en een vergelijkbare uitkering als de WIA voor werknemers, de aanvullende verzekering voor het WAO/WIA-gat die de meeste werkgevers voor hun werknemers hebben geregeld, de kosten van een pensioenverzekering die vergelijkbaar is aan die van de werknemer en waarvan de werkgever de helft betaalt, en de kosten van de werkplek in het koophuis van de zelfstandige die geen werkplek buitenshuis heeft.
Slimmere maatregelen bedenken
Pas dan, zegt Romme, is er een eerlijke vergelijking te maken. En die zal eerder wel dan niet in het nadeel van de zelfstandige ondernemer uitvallen. Dat de overheid moet bezuinigen, lijkt haar logisch. Dat men daarbij poogt de lastenverzwaring zo eerlijk mogelijk te verdelen, eveneens. Maar de zelfstandigenaftrek versneld verlagen of zelfs afschaffen omdat ondernemers veel fiscaal voordeel zouden hebben door hogere toeslagen, dat vindt zij krom.
Positief ingesteld als ondernemers zijn, besluit Romme met een oproep aan haar collega’s om slimmere maatregelen te bedenken waarmee het kabinet het begrotingstekort kan wegwerken en de economie een nieuwe impuls geven – maar dan zonder zelfstandigen te pesten.
UPDATE 09-08-2013
- Uiteraard hebben we Klaas Broekhuizen en Saskia Jonker, de auteurs van het omstreden FD-artikel, om een reactie gevraagd op de kritiek van Karen Romme dat hun inkomensvergelijking tendentieus zou zijn. Helaas hebben wij daar geen antwoord op ontvangen.
- Twee zelfstandigen, Annedien Hoen en Ronald Mulder, verzamelen handtekeningen voor een petitie tot behoud van de zelfstandigenaftrek. Afschaffen van de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek is volgens hen de meest effectieve en efficiënte manier om het ondernemerschap in Nederland tegen te gaan. "Dat kan toch nooit de bedoeling zijn?”
- ZZP Netwerk Nederland heeft zich als enige landelijke ondernemersclub achter de plannen van het kabinet geschaard om lastenverhogingen voor zzp'ers door te voeren. Voorzitter Jery Helmers zegt de onrust te begrijpen die is ontstaan over de plannen, maar vindt het niet meer dan billijk dat de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek op de schop gaan.
- Inmiddels is uit de krochten van internet een reactie opgedoken van de VVD-kamerleden Ziengs en Neppérus (dank voor de tip, Sjoukje Okma). Strekking: wij zijn de partij van het ondernemerschap maar de PvdA wilde daar paal en perk aan stellen en wij wilden met hen regeren dus we moesten wat. Bovendien, al die schijnzelfstandigen die maar profiteren van onbedoelde belastingvoordeeltjes… Enfin, leest u zelf maar.
