De zelfstandigenaftrek blijft voorlopig bestaan. Dat bleek gisteravond, toen bekend werd welke afspraken het kabinet met de oppositie heeft gemaakt over de begroting. Zelfstandigen zonder personeel reageerden opgelucht. Maar zijn zij nu ook uit de gevarenzone?
De beoogde “versobering” van de zelfstandigenaftrek is van de baan. In zijn kabinetsbrief van gisteravond over de begrotingsafspraken 2014 stelt minister Dijsselbloem onaangedaan vast dat “de verlaging van de zelfstandigenaftrek geheel (wordt) teruggedraaid.” Alsof er het kabinet nooit iets aan gelegen is geweest om daar 300 miljoen euro op te bezuinigen.
De coalitie heeft afgelopen week op een groot aantal punten overeenstemming bereikt met de fracties van D66, ChristenUnie en de SGP. Het schrappen van de “zzp-boete” is maar een van de vele maatregelen die zelfstandige ondernemers raken.
Akkoord met den Bijbel
Het Akkoord met den Bijbel voorziet verder in handhaving van het verlaagde BTW-tarief voor renovatie en onderhoud in 2014 (waar veel zelfstandigen van profiteren) en in verlaging van het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting (waardoor we allemaal wat meer te besteden overhouden). Dat is het “zoet” van de afspraken die nu gemaakt zijn. Zuur is er natuurlijk ook.
Zelfstandige ondernemers met een eigen BV krijgen minder vrijheid bij het vaststellen van de hoogte van de beloning die zij zichzelf toekennen. Die mag nu nog maximaal 30% lager zijn dan wat in de markt gebruikelijk is. Dat verlaagt hun belastingafdracht. Die 30% wordt nu zo aangepast dat deze aanmerkelijkbelanghouders samen 150 miljoen meer gaan betalen.
Accijnsverhoging
Verder wordt de werkbonus afgeschaft, waardoor mensen die doorwerken nadat zij 61 zijn geworden een belastingvoordeel kwijtraken dat kon oplopen tot ruim duizend euro.
En – anders veel zelfstandige ondernemers hadden gehoopt – de verhoging van de accijns op diesel, LPG, alcohol en frisdrank blijft recht overeind. Met name winkeliers in de grensstreek vrezen de gevolgen als nog meer klanten voor die producten uitwijken naar Duitsland of België.
Schijnconstructies
Een opmerkelijke maatregel in het Akkoord met den Bijbel is dat er alvast een meevaller van 100 miljoen euro wordt ingeboekt (per jaar, vanaf 2015) als opbrengst van wat heet de “bestrijding van schijnconstructies”.
Dan gaat het over mensen die gebruik maken van de ondernemersfaciliteiten in het belastingstelsel zonder dat zij ”echte ondernemers” zijn. Denk aan medewerkers in de thuiszorg of aan pakketbezorgers die worden ontslagen uit hun vaste baan om vervolgens tegen slechtere voorwaarden weer te worden ingehuurd als zelfstandige.
Schijnzelfstandigheid kwantitatief een beperkt probleem
Voor zover er onderzoek is gedaan naar schijnzelfstandigheid, lijkt het kwantitatief een beperkt probleem te zijn: volgens de Erasmus Universiteit heeft niet meer dan 2,5% van de zzp’ers er structureel mee te maken. Maar voor degenen die het betreft is het ingrijpend genoeg om er wat aan te willen doen. Tot nog toe was daar beleidsmatig nauwelijks aandacht voor, en van een doordacht plan is ook nu nog bepaald geen sprake.
Nachtmerrie
Moet de fiscus zelfstandigen voortaan strenger gaan controleren? Daar heeft ze de mensen niet voor. Moeten werkgevers die op deze manier werknemers geloosd hebben hen weer een arbeidsovereenkomst aanbieden? De overheid heeft geen middelen om dat af te dwingen. Moet het Rijk hen dan maar zelf in dienst gaan nemen, zoals nu met de schoonmakers lijkt te gaan gebeuren? Dan gaat de overheid concurreren met het bedrijfsleven – ook met het deel dat volstrekt te goeder trouw is. Kortom: een nachtmerrie om daar handen en voeten aan te moeten geven.
Behalve geknipt niet ook nog geschoren
Voorlopig reageren zzp’ers opgelucht dat zij behalve geknipt niet ook nog eens geschoren worden. Hun organisaties kraaien victorie dat de belastingaftrek voor hun achterban is gered en dat de schijnzelfstandigheid wordt aangepakt – ook al is dat laatste dus alleen nog maar vanachter de microfoon. Maar zijn zzp’ers nu eindelijk uit de gevarenzone, zoals de Vereniging ZZP gisteravond al meteen juichte?
De kouwe zzp-kant
Om er echt blij mee te zijn, is deze optelsom van maatregelen te veel het resultaat van schuiven met naar regeltjes uit de begroting: een hapje voor oom Alexander, een hapje voor oom Arie, een hapje voor oom Kees. Dat oom Diederik nog steeds helemaal niks heeft met zijn neefjes en nichtjes van de kouwe zzp-kant vergeten we maar liever even, en dat oom Mark ze gisteren nog naar het weeshuis van de bijstand had willen sturen – zand erover.
Het Akkoord met den Bijbel kan niet verbloemen dat de politiek geen enkele visie heeft op het fenomeen van de zzp’er en zijn/haar rol in economie en samenleving. Zoals Leo Witvliet, hoogleraar Flexibiliteit van Kennis aan Nyenrode, het deze week uitdrukte:
“De overheid heeft een verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de arbeidsmarkt en daarbinnen het zelfstandig ondernemerschap. Zij is ook verantwoordelijk om uitwassen te signaleren en daartegen actie te ondernemen. Maar de politiek is niet langer geloofwaardig als zij nog blijft denken dat zij de werkelijkheid naar haar hand kan zetten, door middel van wetgeving en fiscale maatregelen. Zij ontkent daarmee de maatschappelijke realiteit waar de zzp’er een wezenlijk onderdeel van uit maakt.”
“Het realistische beeld is een arbeidsmarkt waar er een keuze is tussen vast en flexibel werken, zowel aan de kant van degenen die werk geven als degenen die werk nemen. En een groot gedeelte zal op een hybride manier aan die arbeidsmarkt deelnemen.”
Iets in die richting – zo lang dat er niet is in Den Haag, moeten zzp’ers vooral goed voor zichzelf en voor hun klanten blijven zorgen en van de overheid zo min mogelijk verwachten. Hun belangenorganisaties mogen vanochtend even jubelen, maar moeten maandag weer gewoon met de bek op het stuur.
