Het aantal homoseksuelen dat in Brazilië wordt vermoord neemt toe en dat heeft onder andere te maken met de toenemende intolerantie van de evangelische kerken, zegt Sergio Viula. Maar Viula (46), gay, voormalig pastor en tegenwoordig docent Engels en masterstudent linguïstiek ziet vooruitgang en blijft optimistisch. “Je moet de lichtpuntjes blijven zien en niet wanhopen. Sommige gays hier willen het land uit, maar ik wil me inzetten voor een betere positie van LGBT-groepen (lesbiënnes, gays, biseksuelen en transseksuelen, WU).” En er worden concrete maatregelen genomen, verzekert hij. “Zowel de gemeente Rio als de deelstaat Rio de Janeiro hebben aandacht voor de positie van LGBT nu als officieel beleid. Sinds 2011 worden misdaden tegen LGBT geregistreerd.”
In zijn blog Fora do armário, Uit de kast, besteedt hij aandacht aan alle overwinningen en tegenslagen van de LGBT, zoals het geval van de transseksueel Verônica. Ze werd gearresteerd nadat een buurvrouw had aangegeven omdat ze geprobeerd zou hebben haar te doden. De politie martelde haar en zette haar in de gevangenis bij mannen. Sergio en andere homo-activisten begonnen de campagne ‘We zijn allemaal Verônica’ om aandacht te vragen voor de precaire omstandigheden waaronder ze werd vastgehouden. “Als Verônica iemand mishandelt, moet ze daarvoor worden gestraft net als iedereen, maar waar het hier om gaat is dat ze dezelfde rechten heeft als iedereen en correct moet worden behandeld”, vindt hij. “Er zijn gelukkig al gevangenissen in Brazilië waar homo’s en transseksuelen worden gescheiden van andere mannen. Bij de vrouwen is dat voor de lesbiënnes niet nodig. Tja, we zijn een machomaatschappij.”
Sergio Viula is een snel denkende en zorgvuldig formulerende man met vriendelijke ogen en een bijna permanente glimlach op zijn gezicht. Iemand die zich niet uit het veld laat slaan.
Sexy zeebonk
Zijn eigen geschiedenis is turbulent. Hij komt uit een diep gelovig evangelisch gezin, heeft nog twee zussen, en bewandelde de meest voor de hand lopende weg: hij werd pastor binnen zijn kerk. Als zodanig ageerde hij ook tegen zaken als homoseksualiteit en abortus. Totdat hij op een grote internationale conferentie in Singapore een sexy Filippijnse zeebonk leerde kennen. Het zou zijn leven ingrijpend en voorgoed veranderen. Hij verliet de kerk en scheidde van zijn vrouw, met wie hij twee kinderen had, Larissa, die nu 23 is en Isaac van 20. Sinds zij hertrouwde, heeft hij zich fulltime over de kinderen ontfermd en zijn ouders hebben hem daarbij gesteund. “Er is ondanks alle veranderingen wederzijds respect, maar ik zou willen dat er een hechter contact was, dat we diepere gesprekken konden hebben.”
Hij gelooft niet meer in een god. “Ik ben atheïst. We moeten verklaringen voor wat er gebeurt zoeken in de wetenschap. Ziektes moet je onderzoeken. Er zit geen god achter de Zwarte Dood.”
Visitekaartje
“Brazilië is altijd een conservatief land geweest. Alleen de vier dagen dat er Carnaval wordt gevierd, gaan alle remmen los. Het lijkt vrij, de bikini’s op het strand zijn piepklein en kun je beter tepelkini’s noemen en de kont wordt slechts ‘bedekt’ door een veter.” Hij schatert. “Maar als je in een minirok op straat loopt, kan dat niet, want dat is een andere ruimte. En daar gelden andere regels.
Dertig jaar geleden, toen ik een jaar of zestien was en tot een evangelische kerk behoorde was dat schokkend. En nu is het andersom. Nu is evangelisch zijn een visitekaartje!”
Hij noemt het de neo-evangelische kerken, die groeien als kool, en somt er in sneltreinvaart een stuk of tien op. Daaronder de Universele Kerk van het Rijkdom Gods die haar volgelingen op zondag rustig 300 euro vraagt voor zendelingenwerk in Afrika. In het congres is er de gestaag groeiende ‘evangelische fractie’ bestaande uit politici van verschillende partijen die hun geloof delen en die flink ageren tegen homoseksualiteit, abortus en vrouwenemancipatie. Een van de bekendsten, Marco Feliciano, bestond het onlangs om te beweren dat katholieken duivelsaanbidders en hoeren die zich ordinair kleden zijn.
Sergio: “De pastores zijn heel slecht opgeleid. Ze weten niet eens wat er in de bijbel staat. Ze weten niet eens wie Abraham is. En de mensen gaan bij zo’n kerk omdat ze grote problemen hebben in hun leven, huwelijksproblemen, drugs, geldproblemen, en uit onwetendheid. En verder hopen ze er in hun leven mee vooruit te komen. Ze hebben niet door dat ze worden gemanipuleerd door mensen die hen geld uit de zak proberen te kloppen. Het heeft te maken met onwetendheid, het ergste kwaad onder ons, Brazilianen.”
Een goede man
Hij heeft in oktober 2014 bij de presidentsverkiezingen op de socialistische Dilma Rousseff gestemd. “Die is niet echt goed, maar haar tegenstander Aécio Neves heeft een verbond met Bolsonaro (een aartsconservatief, zeer omstreden gedeputeerde van de deelstaat Rio de Janeiro, WU) en Feliciano.
Er zijn mensen die terug willen naar de dictatuur. Die hebben het duidelijk niet zelf meegemaakt en weten dus niet wat dat impliceert. Die combinatie van het geloof, het blijven hameren op de traditionele familiebanden en een geforceerd nationalisme is een gevaarlijke drie-eenheid.”
Het gezin mag dan volgens de conservatieven de hoeksteen van de samenleving zijn, maar vrouwen in Rio klagen steen en been over dat het zo moeilijk is om een goede man te vinden, ook omdat er zo veel homo zijn. Hoe ziet Sergio dat? De gay-relatiemarkt gaat ook niet over rozen, zo blijkt, maar eerst heeft hij nog een belangrijke boodschap voor vrouwen.
“Vrouwen zijn op zoek naar een partner en mannen zijn op zoek naar seks. Dat heeft alles te maken met de seksuele onderdrukking van de vrouw. De vrouw zou ook gewoon op zoek naar seksueel plezier moeten zijn. Ze moet zo veel seks kunnen hebben als ze wil zonder bang te zijn voor hoer te worden uitgemaakt. Maar dat is nog steeds de realiteit hier. Als er meer in zit, blijkt dat vanzelf wel. Het gaat erom dat je samen lol hebt en niet de een ten koste van de ander.
Veel gays zijn niet op zoek naar liefde, maar net als heteromannen naar seks, en dat maakt ze minder kieskeurig dan vrouwen. Maar toch is het niet zo makkelijk als je zou denken omdat veel gays in Brazilië nog in de kast zitten.
Sauna voor homo’s
Jongeren die uit de kast komen worden onder druk gezet door de omgeving. Er was hier een zeventienjarige jongen, prachtige jongen, rustig, bescheiden, uit een evangelisch nest. Toen zijn ouders erachter kwamen dat hij homo was, sloegen ze hem en trapten ze hem het huis uit. Een stel, een heterostel notabene, dat een sauna voor homo’s runt, ontfermde zich over hem en gaf hem werk in de sauna. Later adopteerden ze hem en stuurden hem naar school. Nu gaat hij studeren!” Sergio straalt.
Terug naar de relatiemarkt voor gays, want niet allemaal zijn ze alleen maar op zoek naar seks. Er zijn ook romantische gays, legt Sergio uit, die als vrouwen denken en die willen trouwen. “Dat is ook moeilijk, als je iemand van je eigen leeftijd zoekt”, zegt hij met een quasi-wanhopig lachje en rollend met zijn ogen. Want de jongeren zoeken een oudere, die meer stabiliteit garandeert en de ouderen zoeken een jongere, omdat ze dat spannender vinden.”
Zelf was hij getrouwd met iemand die bijna tien jaar jonger was, maar door een vertrouwensbreuk – “Niet eens door vreemdgaan” – liep de relatie op de klippen. Nu is Sergio vrijgezel. “Alles tussen de 18 en de 70 kan voor mij, als het maar leuk is”, zegt hij met een ondeugende grijns. “Je kunt een vaste en een losse relatie hebben. Het hangt er gewoon vanaf hoe goed je het met elkaar kunt vinden.”
Naschrift
Het ging sinds het eind van de jaren negentig voorwaarts met de economie van Brazilië, totdat er tijdens de eerste regeringsperiode van president Dilma Rousseff (2010-2014) de klad in kwam. Het land kampt met een toenemende polarisatie tussen links en rechts, die anders tegen economische oplossingen aankijken, en tussen conservatieven en progressieven, als het om vraagstukken als abortus, de rechten van zwarten, en homo’s gaat.
In plaats van een doorwrochte analyse presenteer ik u de komende tijd de verhalen van doodgewone burgers in mijn woonplaats Rio. Van rijk tot arm, van jong tot oud, met verschillende seksuele, religieuze en politieke voorkeuren, man en vrouw. Zo kunt u zich een beeld vormen van wat er zo al leeft in de stad waar volgend jaar de Olympische Spelen worden gehouden en waar het gist.
Lees ook het voortreffelijke interview van Alex Hijmans met Sergio Viula over zijn bekering tot atheïst en homoactivist.
