Supermarktketen Lidl kreeg het op social media zwaar te verduren omdat ze het in een folder hebben over het Winterfeest. Ook lijken er steeds meer instanties te zijn die liever ‘Prettige Feestdagen’ wensen in plaats van bijvoorbeeld een ‘Vrolijk Kerstfeest!’. Voor rechtse politici en hun aanhang is dit een bewijs dat Nederland lijdt aan oikofobie. Terecht?
Wat is oikofobie?
Oorspronkelijk komt de term oikofobie uit de psychologie. Het betekent de angst voor het eigen huis, of de eigen omgeving. Zelfs in de psychologie is deze aandoening nauwelijks bewezen. In 2004 schreef de Britse conservatief Roger Scruton het boek England and the Need for Nations en gaf hij een culturele betekenis aan deze term terwijl hij daarvoor hij geen enkele wetenschappelijke onderbouwing gaf.
In 2013 schreef Thierry Baudet dit idee ongeveer over in zijn boekje Oikofobie en de Angst voor het Eigene en verklaarde hij zichzelf kort daarna tot de belangrijkste intellectueel van Nederland. Oikofobie is dus een term die wetenschappelijkachtig klinkt maar geen enkele wetenschappenlijke basis kent. Een term bovendien die voor Baudet een van de peilers van zijn politieke gedachtengoed is.
De mentor van Baudet, Paul Cliteur muntte in 2017 de term occidentofobie. Dat gaat over diezelfde vermeende Westerse zelfhaat, oude wijn in nieuwe zakken dus. Hij stelde zelfs een meldpunt in (Hollandse traditie), zo kon FvD met terugwerkende kracht toch nog een een sociaal-wetenschappenlijk sausje over deze pseudowetenschappenlijke theorie proberen te gieten. Cliteur ging nog een stapje verder ook; hij wilde aanzetten tot occidentofobie strafbaar stellen, hoe vertelde hij er verder niet bij. De site is inmiddels offline en tot op heden heeft nog niemand een wetenschappenlijke basis voor het inmiddels gepolitiseerde begrip kunnen leveren. Dat is ook niet zo gek, want hoe zou je een georganiseerde vorm van zelfhaat kunnen bewijzen? Wat niet bestaat bestaat niet, net zoals de kerstman zeg maar.
Maar ligt ons traditionele kerstfeest nou wel of niet onder vuur?
Dat ligt eraan hoe je het bekijkt. De vorm waarin de meeste Nederlandse gezinnen Kerstmis vieren staat vrij ver van hoe we dat vroeger deden. De meeste Nederlanders zien met kerst geen kerk van binnen. En ook zaken als mistletoe en rendieren hebben weinig met de traditionele Nederlandse kerstviering te maken. Je kunt stellen dat het kerstfeest zich ontwikkelt zoals een gezonde toekomstbestendige traditie dat hoort te doen.
Als je kijkt naar de rel rond de Lidl-folder blijkt het allemaal nogal opgeklopt gedoe. Termen als kerst en Oud en Nieuw komen er veelvuldig in voor en het boekje staat vol met kerstversiering en hapjes in kerstboomvorm. Als dit een serieuze aanval op onze tradities zou zijn is het op z’n minst halfslachtig te noemen. De Duitse winkelketen heeft er gewoon voor gekozen een folder uit te brengen die handig is voor de hele decembermaand, dat scheelt nog eens geld ook.
Wat betref de kerstwensen is het al sinds de ontzuiling heel gebruikelijk dat veel Nederlanders en bedrijven er voor kiezen om het neutralere ‘Prettige Feestdagen’ voor hun kerstkaart te gebruiken. Voor sommigen is dat misschien nog een principiële keuze, tegelijkertijd is het nog praktisch ook want je hebt meteen wat aan de jaarwisseling gedaan. Het is in elk geval geen recente ontwikkeling.
Wat is dan precies het probleem?
Het probleem is dat extreemrechts de suggestie dat ‘men’ onze kerstviering aanvalt in weerwil van de feiten gebruikt om hun ononderbouwde theorie van oikofobie te promoten. Dat is op zich niet nieuw, onzekerheid en angst zaaien is een traditionele tactiek van populisten. Dat hun aanhang hier intrapt bij een grotendeels vercommercialiseerd feest is nog wel een beetje grappig ook.
Wat minder grappig is, is dat bij een op het eerste gezicht onschuldig frame over kerst en oikofobie gevaarlijker begrippen als cultuurmarxisme en omvolking nooit ver weg zijn. Op social media kun je lezen dat de EU, Soros en moslims onze kerst willen afpakken en dat soort cocktails zijn een kadootje voor complotdenkers.
Wat doen we eraan?
Niet zoveel misschien, je kunt je schouders ophalen en er om lachen. Of als het toch ter sprake komt tijdens het kerstdiner kun je aan je oom vragen wat hij bedoelt met oikofobie? En hoe zit het dan met sushi en rendieren, is dat ook oikofobie? En wat vindt hij van de kerstverlichting bij de Turkse buurtsuper?
En als je sterk hecht aan een traditionele kerstruzie: Vraag dan eens waarom ze zo bang zijn voor het hedendaagse Nederland en onze moderne tradities? Waarom hebben ze zo’n hekel aan problemen die niet bestaan? Misschien moeten we daar een woord voor verzinnen?
