‘Dierenhaar, daar kun je zoveel aan aflezen. De ondersoort van het dier, de omgeving waar dit exemplaar vandaan komt, en ook alle sporen van stropers die op het dier zijn achtergebleven zijn belangrijk.’ Terwijl Claire Gwinnett, directeur van het centre for crime, justice and security en professor in forensische en milieuwetenschap aan de universiteit van Staffordshire op 13 mei 2022 aan een geïnteresseerd publiek uitleg geeft over het belang van forensisch onderzoek bij het oplossen van stroperij, klinkt op de achtergrond het diepe gebrul van leeuwen. Alsof die haar boodschap benadrukken, lacht ze. Het publiek grinnikt mee. Zo’n honderd mensen zitten bij elkaar op het terrein van Buffelsfontein, een private game reserve op een uur rijden van Kaapstad. Forensisch onderzoek is bij het oplossen van misdaad tegen mensen al een zeer belangrijk instrument gebleken, maar bij het opsporen van stropers wordt het nog te weinig benut.
Ondanks hoge straffen nog steeds veel stropers
De academie die vandaag geopend wordt, een initiatief van de Nederlander en voormalig projectleider bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) Andro Vos, moet in deze strijd een bijdrage leveren. Door forensisch onderzoek toe te passen kunnen veel meer stropers gepakt worden, zo is de gedachte. De straffen tegen stropers zijn al omhoog gegaan. Als je een neushoorn stroopt loop je risico op vele jaren (53 jaar is geen uitzondering) gevangenisstraf, maar nog steeds lukt het veel stropers om te ontkomen. De bedoeling is dat zowel rangers als studenten forensisch onderzoek, ecologie en diergeneeskunde, hier allerlei vaardigheden opdoen om de juridische keten in Zuid-Afrika, maar ook elders ter wereld, te ondersteunen bij de strijd tegen stroperij. Andro werkt samen met Greg Simpson, dierenarts van groot wild, professor en bekend van de Zuid-Afrikaanse televisie, vanwege zijn werk met studenten in het gebied rond het Krugerpark, en Fred van Alphen, vastgoedondernemer en liefhebber van de Zuid-Afrikaanse natuur. Van ALphen investeerde in de academie. De bedoeling is dat Vos het management voor zijn rekening neemt en Simpson zich gaat ontfermen over het curriculum en de studenten. Van Alphen denkt mee over het businessmodel van de academie.
Gwinnetts toehoorders zijn geïnteresseerden uit Zuid-Afrika, enkele journalisten, investeerders en stagebegeleiders van universiteiten en hogescholen die hier hun studenten naartoe willen sturen om te helpen stroperij op te lossen. En dat is belangrijk. In Hoedspruit, vlak bij het noordelijk gelegen Krugerpark, zijn ze de strijd aan het verliezen, vertelt een van de rangers van het Southern African Wildlife College, een trainingsfaciliteit voor rangers, die ik in de week na de opening van de academie bezoek. ndanks de succesvolle inzet van speurhonden om stropers te stoppen, iets waar ze sinds een jaar of tien met groeiend succes gebruik van maken, oogt hij vermoeid. In de Zuidelijker gelegen provincie Kwazulu Natal werden in 2022 tot nu toe meer dan 100 neushoorns gestroopt, nu al meer dan het totale aantal van 2021 in dit gebied.
Verloren strijd
Terug naar de academie in Buffelsfontein, waar de WFA na lang zoeken naar een goede locatie, haar deuren vandaag opent. Bij de opening zijn ook twee politievrouwen aanwezig uit Waterfront, rond de haven van Kaapstad. Na de lezing vertellen ze tijdens de lunch over hun strijd om stropers te stoppen die jacht maken op abalones, een dier met een prachtige schelp. Op sommige momenten zijn ze bijna in tranen. Het is ondoenlijk om met te weinig menskracht en middelen de stropers te stoppen, zeker op zee, waar honden maar ook ‘slimme hekken’ die elke beweging detecteren, niet kunnen worden ingezet. Er gaan stemmen op om de jacht op abalones maar als verloren te beschouwen, aldus de Zuid-Afrikaanse Daily Maverick. Dat zien ze desondanks niet zitten. ‘Dan offeren we de abolone, maar vervolgens is een andere diersoort in trek bij stropers. We moeten de strijd doorzetten.’
Na de lezingen, een lunch en een game drive over het terrein, wordt de academie zelf bezocht. In de grote hal zijn verschillende plaatsen delict te zien met geprepareerde dieren. Een leeuw, gedood door pijlen en een strop, een onthoornde neushoorn en een giraf die ook door een strop aan zijn einde is gekomen. De ene stroperijzaak is de andere niet, vertelt Simpson. ‘De leeuw is gedood omdat hij vee aanviel.’ Soms worden leeuwen overigens ook gedood omdat zowel in Azië (waar veel gestroopte dieren of hun onderdelen uiteindelijk eindigen), als in traditionele Afrikaanse gemeenschappen, kracht aan bijvoorbeeld hun botten wordt ontleend. De neushoorn is een ander verhaal. Dit dier is slachtoffer van de jacht van grote misdaadsyndicaten op neushoornhoorn, waarmee ze miljarden verdienen. Juist omdat die syndicaten vaak buiten beeld blijven, is forensisch onderzoek, zoals het veilig stellen en determineren van sporen en het traceren van telefoons, zeer belangrijk. De giraf werd en wordt waarschijnlijk gestroopt voor bushmeat, ofwel eten. In veel gemeenschappen rond het Krugerpark bijvoorbeeld heerst veel armoede, een van de prikkels om te gaan stropen.
Praktisch leren
Behalve deze drie geprepareerde dieren is er een boot te zien waarmee abalones gestroopt worden, er is een huis nagebouwd waar stropers hun waar verder verwerken (zoals de schelp los van de abalone snijden), en er is een laboratorium waar DNA kan worden veiliggesteld en een rechtszaal waarin zaken kunnen worden geënsceneerd.
De belangstelling voor de academie is groot, met name van universiteiten en hogescholen die er hun studenten heen willen sturen, zoals de Britse Staffordshire University en de University of Florida, maar ook Fontys Hogeschool en Van Hall Larenstein staan te popelen om met de academie samen te werken.
Verschillende bedrijven leveren bovendien technologische kennis en apparatuur. Lucas Noldus, directeur van het bedrijf Noldus laat bijvoorbeeld software zien waarmee gedrag van mensen die het plaats delict betreden, zoals rangers, studenten of politieagenten, op video wordt vastgelegd, vervolgens kan worden bekeken en van feedback voorzien. De bedoeling is dat studenten en rangers zo kunnen leren over hoe ze een plaats delict moeten benaderen en welke sporen ze dienen te zien en veilig te stellen.
‘Omdat sommige rangers niet lang op school hebben gezeten is dit een uitstekende manier om te leren. Niet door boeken te lezen, maar door praktische ervaring op te doen en daarop te kunnen reflecteren’, aldus Noldus.
Liefde voor de natuur
Rangers zijn er – op één na – bij de opening echter niet aanwezig. ‘Die komen pas later in beeld’, vertelt Vos. ‘De bedoeling is dat de studenten met hun fee voor de stage of training die ze hier gaan volgen, voor inkomen van de academie gaan zorgen. We hebben geen winstoogmerk, dus van de winst kunnen we rangers training geven.’
ChrisJan Visser, de ranger die met zijn door hem getrainde hond wél aanwezig is, vindt tijdens de borrel na de opening een luisterend oor. Hij vertelt over het moment dat hij bijna de dood vond omdat een stroper hem onder water hield en zijn hond hem redde, over dat stropers vaak teruglopen in hun eigen voetsporen om verwarring te zaaien, iets waar mensen wel, maar honden niet intrappen, en over zijn enorme liefde voor de natuur. ‘Het is de enige omgeving waar ik me helemaal op mijn plek voel.’
De liefde voor de natuur is wat iedereen bindt die bij de opening aanwezig is. Simpson hoopt dat de academie niet alleen deze vorm van kennis aanbiedt, maar ook een platform gaat bieden voor de grotere discussie over het onder controle krijgen van deze vorm van criminaliteit: ‘Forensisch onderzoek is geen silver bullet, er moet veel meer gebeuren, zoals goed onderwijs en vermindering van ongelijkheid, maar het is wel een essentieel onderdeel om stroperij goed onder controle te krijgen.’
