Wordt de Braziliaanse president Dilma Rousseff vandaag of morgen uit haar ambt ontheven?
Wie dezer dagen in Brazilië een krant openslaat of de tv aanzet zou dat haast denken, want in een mediastorm die steeds apocalyptischer vormen aanneemt worden haar naam en het woord ‘impeachment’ (een eufemistische term voor ‘afzetten’) met regelmaat in één adem genoemd.
Waar gaat het allemaal om?
‘Operatie Wasstraat’
Zo’n anderhalf jaar geleden zette de Braziliaanse federale politie ‘Operatie Wasstraat’ in gang; een grootscheeps onderzoek naar het witwassen van naar schatting drie miljard euro door politici, zakenlui en criminelen. Geld in ruil voor politieke gunsten.
‘Operatie Wasstraat’ is een leuke woordgrap, vooral omdat de betrokkenen hun deals steevast sloten bij een benzinepomp in de hoofdstad Brasília. Maar het is ook de grootste witwasaffaire ooit in het toch al door corruptie geplaagde Brazilië.
Afgelopen maandag werden de eerste celstraffen uitgedeeld: zes zakenlui kregen straffen variërend van zes tot vijftien jaar opgelegd. Tenminste een tachtigtal anderen moet nog voorkomen.
Raken de spetters van ‘Operatie Wasstraat’ oud-president Lula?
Wat begon als een onderzoek naar het witwassen van geld is in anderhalf jaar tijd uitgegroeid tot een megaschandaal waarbij enkele van ’s lands grootste bedrijven betrokken zouden zijn. Onder andere oliegigant Petrobras (grotendeels in staatshanden) en negen grote bouwbedrijven worden tegen het licht gehouden. Een maand geleden arresteerde de federale politie Marcelo Odebrecht, de president van Odebrecht, het grootste bouwconcern van Latijns-Amerika, op verdenking van betrokkenheid bij het schandaal.
De spetters van ‘Operatie Wasstraat’ lijken nu ook de roemruchte oud-president Lula te gaan raken. Eind vorige week werd bekend dat onderzocht gaat worden of de oud-president (weliswaar ná het aflopen van zijn laatste termijn) zijn politieke invloed gebruikt heeft om Odebrecht te helpen waardevolle buitenlandse contracten in de wacht te slepen. Lula ontkent bij monde van zijn Instituto Lula, een stichting die tot doel heeft de samenwerking tussen Brazilië, de rest van Zuid-Amerika en Afrika te bevorderen, dat hij de wet zou hebben overtreden.
Slecht nieuws voor huidige president Rousseff
Het nieuws dat haar illustere voorganger en mentor nu ook in het vizier van de federale politie gekomen is, is wel het laatste wat president Dilma Rousseff momenteel kan gebruiken.
Zelf ligt zij onder vuur omdat zij tijdens de periode waarin bij Petrobras corruptie gepleegd zou zijn de voorzitter van de raad van bestuur van het staatsoliebedrijf was. Zij ontkent dat zij destijds van de corruptie op de hoogte was en het tegendeel is nog altijd niet bewezen.
Toch is haar populariteit lager dan ooit. Volgens opiniepeiler Ibope stond eind juni nog slechts negen procent van de Braziliaanse bevolking achter haar, en er gaat geen dag voorbij of de oppositie of een rechtse opiniemaker roept om een impeachmentprocedure. Voor 16 augustus staan in heel Brazilië massademonstraties gepland.
Soep wordt niet zo heet gegeten als zij opgediend wordt
De kans dat Rousseff daadwerkelijk met een impeachmentprocedure te maken gaat krijgen lijkt echter klein. Brazilië is een relatief jonge, maar voor Latijns-Amerikaanse begrippen stabiele democratie. Een zittende president uit het zadel wippen gaat zomaar niet, vooral niet – en dit is het hele eiereten – als er geen bewijslast tegen haar bestaat.
Lula is echter een ander verhaal. In de ogen van veel, vooral arme, Brazilianen is de oud-president een heilige. Maar evenzoveel anderen – onder wie opvallend veel mensen die behoren tot de tijdens Lula’s twee ambtstermijnen tot stand gekomen nieuwe middenklasse – vinden hem de grootste boef van heel Brazilië. Als het vorige week door de federale politie aangekondigde onderzoek naar zijn lobbypraktijken daadwerkelijk belastend bewijsmateriaal oplevert, dan kan hij zijn goede naam, alsmede eventuele aspiraties om na afloop van Dilma Rousseffs tweede termijn in 2018 opnieuw een gooi naar het presidentschap te doen, vaarwel zeggen.
Voorzitter parlement breekt met Rousseff
Alsof de politieke crisis waarmee Rousseff momenteel te kampen heeft nog niet ingewikkeld genoeg was brak de voorzitter van de Braziliaanse tweede kamer, Eduardo Cunha, eind vorige week met de regering-Rousseff.
Cunha’s partij, de centrumrechtse PMDB, is de belangrijkste coalitiepartner van Rousseffs Arbeiderspartij. De PMDB heeft zijn steun aan de regering nog niet ingetrokken, maar Cunha, een controversiële evangelisch-christelijke politicus die zelf presidentiële aspiraties heeft, wel. Dat kan het voor Rousseff net een tikje moeilijker maken haar beleid te voeren.
Overigens trok Cunha zijn steun aan de regering in nadat zijn eigen naam in verband werd gebracht met het megaschandaal dat door ‘Operatie Wasstraat’ aan het licht gebracht is. Cunha zou een bouwconsultant om een steekpenning ter waarde van vijf miljoen dollar gevraagd hebben. Mocht dat bewezen worden, dan kan ook Cunha zijn presidentiële aspiraties vaarwel zeggen.
