Op de voorste rij zat Willi Lemke, oud-senator uit Bremen, met dat eeuwige petje van Werder Bremen op z'n hoofd, de voetbalclub waarvan hij ooit manager was. Peer Steinbrück, kanselierskandidaat voor de SPD, liep er rond in hemdsmouwen – en werd zonder petje onder de brandende zon steeds roder, net als veel van z'n collega-parlementariërs. Scholieren van de Duits-Amerikaanse John F. Kennedy Schule zwaaiden met Amerikaanse en Duitse vlaggetjes. En op het podium van de Pariser Platz trok Barack Obama tegen half vier 's middags zijn jasje uit. 'We kunnen onder vrienden informeel zijn,' vond de Amerikaanse president.
Hoogtepunt
Obama's rede, aan de voet van Berlijns iconische Brandenburger Tor, moest het hoogtepunt worden van het eendaagse bezoek van de president en diens gezin aan de Duitse hoofdstad. Dat hij hier stond, aan de oostelijke kant van de beroemde stadspoort, waar ooit de communisten de dienst uitmaakten, was voor de president een bewijs dat 'onze waarden hebben gewonnen'. Hier maakte Obama bekend dat hij, samen met Rusland, het aantal kernkoppen met eenderde wil verminderen.
De 4600 genodigden – enkelen werden met flauwteverschijnselen afgevoerd – klapten welwillend. En de scholieren joelden bij Obama's vele oneliners over 'vrijheid' en 'gerechtigheid'.
Maar een historisch moment, zoals Obama's voorgangers Kennedy en Reagan bij hun grote redes in Berlijn in 1963 en 1987 wisten op te roepen, zat er niet in. Daarvoor zijn de verhoudingen sinds de val van de Muur te zeer genormaliseerd.
Spioneren
Van Obama werd verwacht dat hij het kritische Duitse publiek zou uitleggen waarom Amerikaanse veiligheidsdiensten massaal burgers bespioneren, ook Duitsers. Hij nam hiervoor in de gezamenlijke persconferentie met bondskanselier Angela Merkel (CDU) minutenlang de tijd. 'Deze programma's hebben levens gered,' legde Obama uit. 'En ze worden juridisch streng begeleid. We gaan niet zomaar door ieders e-mail.'
Veel concreter werd Obama niet. Het bezoek moest het daarom vooral hebben van de opgeruimde sfeer en de symboliek. Symboliek is er in een historisch zwaar beladen stad als Berlijn – met een kanselier en een Duitse president die leefden onder het communisme – voldoende. Zo leek Bondspresident Joachim Gauck, een voormalige mensenrechtenactivist uit de DDR, tegen zijn tranen te vechten toen hij naast Obama naar het Amerikaanse volkslied luisterde. Op dat moment was Amerika weer even het land dat Barack Obama zo graag vertegenwoordigt: een baken van vrijheid en van hoop.
