In andere landen, zoals Guatemala en Nicaragua, ging de Nederlandse ambassade uit bezuinigingsoverwegingen dicht. In Panama daarentegen heeft Nederland er een geopend, een ambassade die zich voor het overgrote deel richt op het zakenleven.
Minister Lilianne Ploumen van buitenlandse handel kwam zelfs even over om ‘de eerste steen te leggen’ en wees op de hub-functie die zowel Nederland in Europa als Panama in Latijns Amerika hebben. Volgens haar liggen er kansen op het gebied van landbouw en duurzame energie in het kleine Panama, naast de maritieme sector, waar een bedrijf als Boskalis al vijftien jaar actief is in het land.
Ook aantrekkelijk is de nabijheid van Aruba, dat in het Caribische gebied eveneens een hub wil zijn en dat contacten heeft gelegd met Panama om samen te werken op het gebied van toerisme.
Tweede kunstmatig eiland
Panama is niet alleen een hub wat de scheepvaart betreft, het vliegveld van Panama Stad breidt nog steeds uit en de luchtvaartmaatschappij Copa Airlines die er haar thuishaven heeft, vliegt vanuit Panama naar meer dan zestig bestemmingen. Ons KLM landt dagelijks in Panama City en ook Air France is er onlangs bijgekomen.
Philips heeft besloten een deel van zijn activiteiten in Latijns Amerika in Panama te concentreren. De huren zijn er lager dan in een stad als Sao Paulo en de veiligheid is er groter. Heineken is gegroeid van een productie van 600.000 hectoliter per jaar naar 1,4 miljoen hectoliter. Boskalis verwacht een tweede kunstmatig wooneiland aan te leggen in 2014, vergelijkbaar in grootte als het eerste eiland dat een contractwaarde had van ongeveer 50 miljoen. Op dit moment wordt samen met de klant gekeken naar het definitieve ontwerp en mogelijke besparingen, laat het bedrijf weten.
De maritieme dienstverlener ziet redelijk veel goede vooruitzichten in Panama maar als gevolg van een verlate oplevering van de verbreding en verdieping van het Panama kanaal laat de aanbesteding ervan op zich wachten.
Na een jaar de motor kapot
Wiger Franke is eigenaar van het bedrijf Wequips, dat machines voor de maritieme sector, de mijnbouw en civiele werken verkoopt. Hij is in Panama vertegenwoordiger voor onder andere Dawson, REMU en Taets. “Als je door Panama loopt, voel je dat het bruist” vindt hij. “Het is business minded. Het mooie is dat de Nederlandse ambassade ook oog voor ons heeft, het midden- en kleinbedrijf. Ze hebben een actieve handelsfilosofie.”
Het is niet gemakkelijk om als ondernemer te beginnen, waarschuwt hij. “Ik loop al tien jaar mee hier in Zuid-Amerika, eerst in dienst van een Nederlands en een Amerikaans bedrijf, en ik heb een groot netwerk. Maar om zo hier te komen en te beginnen, dat is heel moeilijk. Je moet het vertrouwen winnen en je moet geduld hebben. Beslissingen worden langzaam genomen. Maar als dan de studies gedaan zijn en iemand de aanbesteding heeft gewonnen, dan moet ze ook gisteren de machines hebben.”
Hij zit met zijn speciale soorten machines in een niche, de concurrentie neemt wel toe. “Latijns Amerika richt zich steeds meer op de Europese markt, omdat die betere kwaliteit levert dan de Amerikaanse. Die komt met auction materiaal, dat wel goedkoop is, maar dan gaat na een jaar de motor kapot en dan is die niet meer leverbaar. Dus mensen richten zich niet langer uitsluitend op het goedkoopste. Er is een besef dat kwaliteit zich terugbetaalt.”
Mister 10 Percent
“Panamezen verlaten hun land niet, zoals veel andere Latino’s doen. Dat geeft aan dat ze het redelijk naar hun zin hebben. Mijn secretaresse verdiende eerst 250 dollar per maand en un 500 dollar. Ze rijdt een autootje, ze gaat drie keer per week buiten de deur eten”, zegt specialist in herbebossing Hessel van Straten. Hij heeft bosbouwprojecten gedaan in onder andere Brazilië en Ecuador, en heeft de laatste jaren in Panama gewerkt. “Ik heb iets meer ruimte nodig dan in Nederland en dat kan hier, en ook met minder geld. Soms betaal je zelfs nog een paar kwartjes per vierkante meter.”
Hetzelfde heeft vastgoedontwikkelaar Sander Temminck ervaren. Hij is onder andere betrokken bij projecten voor sociale woningbouw van de Panamese regering en bij toeristische projecten. In het oude centrum van Panama knapt hij een oud hotel op. Zijn droom is “een mooie resort business over 20 jaar”.
Aantrekkelijk voor investeerders in Panama is dat er veel belastingvoordelen of -vrijstellingen voor hen zijn. Het is dus niet al te moeilijk om aan investeerders te komen. Als je bos aanplant of als je een gebouw neerzet, betaal je minder belasting, aldus Van Straten en Temminck. Van Straten: “Daarom zitten ook veel hoofdkantoren van bedrijven hier.”
Het is wel noodzakelijk om met een lokale partner te werken, hebben ze geleerd, vooral om vergunningen rond te krijgen en fouten in de bureaucratische processen, die er nu eenmaal zijn, te voorkomen. De overheid is de zakenwereld welgezind, maar je moet ervan uitgaan dat ze ook een graantje wil meepikken. President Martinelli wordt Mister 10 Percent genoemd, grappen ze. “Maar”, relativeert Van Straten, “ik zou weleens willen weten hoeveel er in Nederland bij de bouwfraude achterover is gedrukt.”
Niet groeien
Dat opeens de Panamese regelgeving wel op merkwaardige wijze kan veranderen, heeft het Nederlandse VT Shipping ervaren, in Panama leverancier van brandstof aan schepen. Sinds kort is er een wet van kracht die zegt dat in de toeleveringsbranche voor schepen (levensmiddelen, brandstof etc) 75% van de aandeelhouders Panamees moet zijn.
VT Shipping, met drie schepen in Panama en 70 Panamese werknemers, is het enige Nederlandse bedrijf dat direct wordt geraakt door deze maatregel. In zijn huidige vorm mag het bedrijf blijven bestaan, maar het mag volgens de nieuwe wet niet groeien, noch nieuwe vaartuigen of machines aanschaffen. “We operen hier nu ruim drie jaar. Op deze manier zouden we nog 9 jaar kunnen doorgaan en dan is het afgelopen”, aldus José Digerónimo, die de Panamese tak van VT Shipping bestiert.
De wet is in strijd met een handelsverdrag dat Panama met de Europese Unie en met de Verenigde Staten heeft afgesloten en dat op 1 augustus van kracht is. Minister Ploumen heeft haar bezorgdheid erover tegen de Panamese regering uitgesproken. In EU-verband wordt overleg gevoerd over te ondernemen stappen.
Vanuit Nederland zegt algemeen directeur Niels Groenewold: “We kunnen er waarschijnlijk wel een oplossing voor vinden. Maar Panama heeft nu aangetoond dat het geen betrouwbare partner is. Ze willen het Singapore van Latijns Amerika worden, maar dan moeten ze niet zoiets doen. Vandaag is het de maritieme sector, morgen is het de detailhandel of de restaurants. Wij durfden de stap naar Panama te maken, omdat het de laatste tien jaar heel betrouwbaar was. Maar andere bedrijven worden nu misschien angstig.”
Meer van Wies Ubags…
