Duitsers die vragen hebben over Rusland, kunnen zich wenden tot Alexander Rahr (55). De historicus, diplomaat, lobbyist en adviseur van het Russiche Gazrpom, schreef een aantal boeken, waaronder biografieën van Michail Gorbatsjov en Vladimir Poetin. Hij zit in allerlei Russisch-Duitse fora en kent veel persoonlijkheden uit de Russische politieke en zakelijke elite persoonlijk – Poetin kent hij al sinds 1993. Rahr vindt dat het Westen weinig begrijpt van Vladimir Poetin en van Rusland, zegt hij tegen buitenlandse correspondenten.
'Het Westen loopt ons al twintig jaar de les te lezen, zeggen de Russen'
Waardoor is die westerse onwetendheid te verklaren?
'Na de val van het communisme dacht het Westen dat Russen willen zijn zoals wij. Toen Russen andere keuzes maakten, verdween ook de westerse belangstelling. En de ergernis nam toe. Mij wordt tegenwoordig openlijk gezegd dat ik geen Russische politici meer moet uitnodigen naar conferenties. ''Daar kunnen we niets mee,'' is het argument. ''Die lui van Poetin nemen niets van ons aan''.' Sindsdien begonnen ook de scheldpartijen over en weer. Russen hebben er ook geen zin meer in. ''Het Westen loopt ons al twintig jaar de les te lezen,'' zeggen zij. ''We hebben er schoon genoeg van''.'
Het onderlinge vertrouwen is weg. Hoe verontrustend is dat?
'Zeer. Dit kon wel eens lang gaan duren. Nog in februari begreep ik van Russische politici dat zij geen annexatie wilden van de Krim, maar autonomie voor het schiereiland en de federalisering van Oekraïne. Er moet dus sindsdien iets gebeurd zijn. Maar wat? Op de dag van de sluiting van de Winterspelen, wat Poetins grootste triomf moest worden, werd Janoekovitsj verjaagd en schreven westerse media: ''De Russen krijgen een klap op de neus. Eindelijk wordt Oekraïne democratisch''. Toen heeft Poetin misschien emotioneel overgereageerd.''
De westerse lezing is dat de pro-Russische Oekraïense president Janoekovitsj vluchtte.
'Janoekovitsj was tot alles bereid. Hij had zijn lot in handen gelegd van de drie Europese ministers van buitenlandse zaken, die met de oppositie tot een akkoord waren gekomen. Dat hield slechts een paar uur stand. Het geweld op de Maidan was extreem, ook door de rechtse paramilitairen van de oppositie, die bij Janoekovitsj' kantoor binnendrongen. Hij werd doodsbang. Hij zag zichzelf al eindigen als Ceausescu en vluchtte. Ik heb geen bewijs dat het een putsch van de ultranationalisten was, maar die mogelijkheid moet op z'n minst worden onderzocht. Net als dat we moeten weten wie de opdrachtgevers waren van de sluipschutters die in Kiev mensen dood schoten.'
Wat vindt u van de Russische uitleg dat de Krim 'Russisch' is?
'In het Westen wordt dit vaak slecht begrepen, maar in Oekraïne botsen twee werelden frontaal op elkaar. Die van de kleinkinderen van de Banderovtsy, de Oekraïense nationalisten, die met Hitler tegen de Sovjet-Unie en tegen Stalin vochten. En die van de Russische inwoners, die het Rode Leger destijds als bevrijders verwelkomden. Dat is een heel explosieve situatie. Rusland is een land van heldengeschiedenissen. En juist rond de Krim bestaat een groot aantal Russische heldenverhalen en -mythes, die iedere Rus kent. Dat is daar levende geschiedenis. Er zijn op de Krim, met 2 miljoen inwoners, bovendien 25.000 Russische millitairen gelegerd, de Russische Zwarte Zeevloot is er de grootste werkgever. En door de Oekraïense leiders werd de Krim economisch volledig verwaarloosd. Die combinatie van factoren kan de oorzaak zijn dat de bevolking massaal bij Rusland wil horen.'
'Janoekovitsj zag zichzelf al eindigen als Ceausescu en vluchtte'
Moeten andere voormalige Sovjetrepublieken met Russische minderheden zich bedreigd voelen?
'Alles is nu in beweging, we kunnen er weinig over zeggen. De situatie in Centraal-Azië is, voor zover ik kan overzien, rustig. En de Russen in de Baltische landen zijn burgers van de Europese Unie, die waarderen dat en zullen minder snel dan de Russen in Oekraïne geneigd zijn nostalgisch naar Rusland te kijken. Voor het Russische zelfbegrip vormen Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland, de Slavische republieken, een vanzelfsprekende eenheid. De verhouding tegenover de andere republieken is afstandelijker. Ik denk niet dat Poetin zijn handen zal willen branden aan Transdnestrië, waar Russen die aansluiting zoeken bij Moskou zich hebben afgescheiden van Moldavië. De structuren zijn er te verstard en de afstand tot Rusland is te groot. Bovendien ligt het pal aan de grens met de EU en NAVO.'
Zullen westerse sancties Poetin op andere gedachten brengen?
'Ik zie niets in sancties. Onze economieën zijn tegenwoordig zozeer met elkaar vervlochten dat beide partijen daar aanzienlijke schade van zullen ondervinden. Ook de inreisverboden voor Russische politici vind ik contraproductief. Er moet juist contact bijven bestaan. Duitsland is in dit conflict de aangewezen intermediair. Bij ons bestaat vaak meer begrip voor de Russische politiek dan elders. Ook op het hoogtepunt van de Koude Oorlog hielden wij, dankzij onze Ost-Politik, de kanalen naar Moskou altijd open. Maar de Krim is nu deel van Rusland. Daar is niets meer aan te doen.'
