Tanomah ligt in het zuidwesten van Saoedi-Arabië, op 2200 meter hoogte. Een zandbak is daar niet. Warme lucht uit de Rode Zee condenseert er tot dikke flarden mist, kruipend rond matgrijze rotsen, eromheen veel frisgroen. ‘Uit Riyadh,’ zegt een jongeman die zijn tentje opzet naast zijn enorme motorfiets, op een grasveld van de camping. Verderop een toiletblok.
Als je de bendes bavianen die de streek onveilig maken even wegdenkt zijn het net de Pyreneeën. ‘Wil je misschien een kopje thee,’ zegt de jongeman, die de 900km vanuit Riyadh in vierenhalf uur heeft afgelegd. ‘Misschien vijf. Nee, geen last van politie. Ik schroef mijn nummerbord er altijd even af.’
Campsite Tanomah
‘Weet je wel dat de Saoedi’s in Tanomah drieduizend Jemenieten hebben afgeslacht,’ bericht een Jemenitische vriend uit de diaspora via whatsapp, als ik ‘s avonds in mijn eigen tentje kruip. ‘Ergens in 1935. Bandieten, maar ook het reguliere leger. De Jemenieten waren op bedevaart naar Mekka. Piraterij, daar leefden de Saoedi’s van, voordat ze olie vonden.’
Rondvraag in Tanomah levert slechts schouderophalen op. Als je Tanomah intikt in de zoekmachines krijg je aanbiedingen over spectaculaire klimtochten, tussen extreem gevulde dames die massages aanbieden. Tanomah is vandaag de dag een koel en kalm toevluchtsoord, een soort Davos in Saoedi-Arabië.
Het bloedbad van Tanomah is volgende week honderd jaar oud, leerde ik onlangs via de website van al-Masirah, kanaal van het Noord-Jemenitische Houthi-regime. Houthi’s zijn een familie uit de kaste van Hashemieten, directe afstammelingen van profeet Mohammed. In Marokko en Jordanië (en kortstondig ooit in Iraq) zetelen ook Hashemitische koninkrijken, maar die zijn soennitisch. Deze Hashemieten zijn shi’ietisch.
De Hashemitische koninkrijken in Jordanië en Irak ontstonden nadat het legendarische koninkrijk van Sharif Hoessein uit de Hejaz -de streek rond Mekka- werd verjaagd door de niet-Hashemitische bende van de familie Saud, de stichters van hedendaags Saoedi-Arabië.
Pas bij wat nu de grens met Jemen is, hield de opmars van de Sauds halt, ongeveer daar waar de Houthi’s vandaan komen. De Houthi’s waren destijds een vrij onbetekenende Hashemitische tak in het Zayditische Imamaat, een shi’ietische theocratie die grote delen van Noord-Jemen bestierde in de duizend jaar tussen de tiende en twintigste eeuw, in wisselende allianties met lokale tribalen.
Revoluties wereldwijd maakten ook aan dat Imamaat in 1962 een einde, waarna Jemen langzamerhand van veelbelovende democratie in bestuurlijk drijfzand belandde, waar corruptie hoogtij vierde. En toen was daar in 2011 de Arabische lente. In het machtsvacuüm dat volgde grepen de Houthi’s de macht.
De rotsen rond Tanomah zijn favoriet bij boulderaars
Houthi’s zijn in de diplomatieke wereld paria’s, als variant op de Talibaan. In de wereld van anti-imperialisten -tegen het Westen en alles wat naar kapitalisme riekt- gelden de Houthi’s juist als helden.
Indachtig Che Guevara in Latijns-Amerika of de Vietcong in Azië voerden de haveloze, langharige strijders van de Houthis een heldhaftige guerrilla tegen de Saoedi’s. Die Saoedi’s zijn in dat anti-imperialistische narratief een instrument van de VS en het Westen, in de samenzwering van het (zionistische) Kapitaal tegen alle volken op aarde.
Met de Houthi’s voegt Jemen zich sinds 2014 naadloos in het rijtje verzetslanden Rusland, Iran, China en Syrië, op wiens leiders ook nimmer een woord van kritiek klinkt vanuit de anti-imperialisten. De Houthi’s laten zich dat graag welgevallen, omdat het handig de aandacht afleidt van het werkelijke conflict in Jemen en hun eigen hardvochtige en discriminatoire regime.
In de Houthi slogan klinkt luid: God is de grootste. Dood aan Amrika. Dood aan Israel. Vervloekt zij de Jood. Zege voor de Islam. Niet in het rijtje, maar wel heel vaak klinkt ook de aangeboren haat van Saoedi’s tegen Jemenieten. Op zijn sterfbed zou grondlegger koning Abd al-Aziz Al Saud tegen zijn vele zonen hebben gefluisterd: ‘Houd Jemen zwak, houd Jemen verdeeld.’ Waar of niet en uitgevoerd of niet, tot op heden lijkt dat aardig gelukt.
Aan Tanomah gewijde Graphic op al-Masirah
Een ander terugkerend element in de Houthi-propaganda is het bloedbad van Tanomah. Op 1 juli 1923 zouden in het dal waarin het stadje ligt drieduizend Jemenitische pelgrims op weg naar Mekka afgeslacht zijn door Saoedische troepen, in naam van Abd al-Aziz.
‘Het is zeker gebeurd’, zegt Alexander Weissenburger (35), associate researcher aan de Austria Academy of Sciences. Bij Weissenberger kom ik uit als ik eindelijk de waarheid wel eens wil weten, via een kort rijtje Jemenexperts. Sommigen hebben nog nooit van Tanomah gehoord.
Aan Tanomah gewijde Graphic op al-Masirah
Arabist Weissenburger wel. Hij bestudeerde voornamelijk teksten uit Jemen, maar ook uit Saoedi-Arabië en cables van Britse diplomaten, waarin de vraag aan Abd al-Aziz wat er precies gebeurd is. ‘Die erkent dat er helaas een ongeluk is gebeurd, begaan door de Ikhwan, een tribale militie die de koning oprichtte en veelvuldig gebruikte in zijn veroveringen. Maar dat de eigendommen tegelijk met excuses zijn teruggegeven.’
Het Saoedisch narratief vindt Weissenberger plausibel, want de Ikhwan stonden in de jaren twintig van de vorige eeuw bekend om hun slachtpartijen, ook in het noorden van Saoedi-Arabië, richting Iraq. Later, zegt Weissenburger, keren de geradicaliseerde Ikhwan zich tegen de koning. Samen met de Britten verslaat de koning in 1929 de Ikhwan en ontbindt hij de militie. Daarna kan alle schuld op de Ikhwan worden geschoven. ‘Dat is ook het huidige standpunt van de Saoedi’s. ’
Er is ook een versie waarin geen pelgrims, maar soldaten vanuit Jemen worden verslagen. Het was immers een tijdperk waarin het gezag over de streek wisselde tussen de Imam vanuit Jemen, de oude sharif Hussein vanuit de Hejaz en diens vijanden de Sauds vanuit het oosten. Het leger Jemenieten zou in die versie sharif Hussein te hulp komen tegen de Sauds. ‘Maar dat vind ik weinig plausibel,’ zegt Weissenberger. ’Want het was pelgrimstijd.’
Still uit een video over Tanomah
In de Jemenitische, of beter: Houthi versies zijn het de Saoedi’s die de Ikhwan -hier heten ze Al-Ghatghat- aanvoeren vanwege de aangeboren, eeuwige Saoedische vijandschap jegens de Jemenieten. Die komt deels voort uit religieuze motieven, veel Noord-Jemenieten zijn immers Zaydi shi’ieten en volgens hardline soennieten daarmee afvalligen.
In de Houthi versie is het bloedbad van Tanomah bovendien een examen dat Abd al-Aziz aflegt voor zijn Amerikaanse, westerse en zionistische broodheren, want dat hij diens agent is, staat in hun visie op de wereld buiten kijf.
Weissenburger: ‘Dat het gebeurd is, dat is zeker. Hoe precies en hoeveel slachtoffers er zijn gevallen is onduidelijk. Er zijn versies met 500, 3000, zelfs van 5000 en 7000. Dan gaat het alleen om rijaal: mannen. Het getal drieduizend is algemeen geaccepteerd’
Drie jaar geleden was er al een centennial, vanwege de islamitische jaartelling die elf dagen korter is. Morgen opnieuw, conform de juliaanse kalender is het dan precies een eeuw geleden dat het bloedbad bij Tanomah plaatsvondt.
Toevallig is het nu net als toen pelgrimstijd en kan Tanomah weer flink worden herinnerd. Weissenburger: ‘Het zit in het collectieve geheugen van de Jemenieten. Bijvoorbeeld als er schoolkinderen omkomen door een Saoedisch bombardement of iets anders naars. Ze hoeven het niet eens meer te noemen, dan is daar als vanzelf de herinnering aan Tanomah.’
—
Hier lees je een uitgebreide Jemenitische Engelstalige versie van de Tanomah geschiedenis, hier zie je een video van al-Masirah en hier lees je een Engelstalig artikel op al-Masirah
Lees meer over Jemen en Saoedi-Arabie op abumelle.org
