Duitsland is op zoek naar nieuwe opslagplaatsen voor atoomafval. Zelfs de al in gebruik zijnde, zeer omstreden zoutkoepel bij Gorleben wordt niet uitgesloten. Collega Tammo Beishuizen van het Dagblad van het Noorden kreeg bevestigd dat de Duitsers plannen hebben voor een opslagplaats, vlak over de grens bij Bourtange. Dat voornemen leidt tot onrust, niet alleen in Duitsland, ook aan de Nederlandse kant van de grens.
Wantrouwen tegen nucleaire energie is in Duitsland diep geworteld. Kom niet aan met een verhaal over ‘schone en veilige kernenergie’. Als Duitsers het ergens over eens zijn, is het dat atoomenergie – en atoomafval – levensgevaarlijk zijn en een bedreiging vormen voor toekomstige generaties.
Maar liefst negentig procent van de bevolking steunt de ‘Atomausstieg’, het politieke besluit om Duitslands zeventien kerncentrales te sluiten en af te zien van verdere opwekking van atoomstroom. Over deze keuze bestond al consensus, maar na de ramp in 2011 in het Japanse Fukushima werd bovendien besloten dat de nucleaire reactoren versneld worden stilgelegd.
Bondskanselier Angela Merkel (CDU) gaf daarmee toe aan politieke en maatschappelijke druk. Acht kerncentrales werden onmiddellijk stilgelegd. Negen centrales functioneren nog, maar uiterlijk 2022 moet Duitsland een kernenergievrij land zijn.
Zonnepanelen
Het wegvallen van atoomenergie moet natuurlijk worden gecompenseerd. De Duitsers kozen voor de omschakeling naar zon-, water- en windenergie en ze noemden dit enorme, miljarden euro’s verslindende project de ‘Energiewende’. Al die windmolens in het Duitse landschap en op zee? Die enorme hoeveelheden zonnepanelen op Duitse huizen? Ze zijn onderdeel van die, door de staat gesubsidieerde, poging om over te schakelen op duurzame, ‘groene’ energie
De Energiewende gaat niet zonder slag of stoot. Zo moet er een heel nieuwe infrastructuur worden opgebouwd, simpelweg omdat het bestaande electriciteitsnet niet is berekend op de omschakeling. Duizenden kilometers nieuwe leiding moeten nog worden aangelegd. De kosten daarvan worden doorberekend aan de consument, waardoor de electriciteitsprijzen in Duitsland nu tot de hoogste in Europa behoren. Duitse energieconsumenten moeten in 2013 zo’n 20 miljard euro opbrengen om alle subsidies voor duurzame energie te bekostigen.
Ondanks de problemen rond de overschakeling naar groene stroom, zijn er nauwelijks Duitsers die pleiten voor een terugkeer naar kernenergie. Ook al lopen er nieuw gebouwde, monstrueuze hoogspanningsmasten langs hun dorpen en daalt daardoor de waarde van hun huizen, en ook al wordt hun horizon vervuild door honderden windmolens: voor een grote meerderheid van de Duitsers is een terugkeer naar atoomenergie onbespreekbaar. Zodra, zoals nu, wordt heroverwogen wat de beste plek is om radio-actief afval op te slaan, schieten de burgercomites in regio’s waar de natuurlijke voorwaarden voor opslag het gunstigst zijn, als paddestoelen uit de grond: ‘Niet in onze achtertuin!’
Zodra, zoals nu, wordt heroverwogen wat de beste plek is om radio-actief afval op te slaan, schieten in Duitsland de burgercomites als paddestoelen uit de grond: ‘Niet in onze achtertuin!’
Waarom is in Duitsland de ‘Atom-Angst’ zoveel heviger dan, bijvoorbeeld, in Nederland of Frankrijk (en daaraan gekoppeld de bereidheid om miljarden te spenderen aan de overgang naar duurzame energie)? Deskundigen komen er niet echt uit. Duitsers houden niet van risico’s, vermoeden sommigen, Duitsers eisen veiligheid en zekerheid en zij vinden dat de rampen in Tsjernobyl (in 1986) en in Fukushima hebben aangetoond dat de nucleaire lobby hen die veiligheid niet kan garanderen.
Verwoesting
Historici en sociologen wijzen bovendien op de romantische Duitse betrokkenheid op de natuur, die moet worden beschermd tegen radioactieve verwoesting. Anderen vermoeden dat achter de protesten een diep wantrouwen jegens de beloften van autoriteiten schuil gaat, gevoed door het nazistische en communistische verleden. Bondskanselier Merkel – nuchter als altijd – houdt het er maar op dat we hier te maken hebben met een typisch Duits debat, dat soms richting hysterie gaat. Net als dat over immigratie een zeer Nederlands debat is.
Hoe dan ook: het maatschappelijk verzet tegen atoomenergie was in Duitsland altijd intens. Nergens reden zoveel auto’s rond met de bekende gele anti-kernenergie stickers. De protesten tegen de opslag van radio-actief afval in de zoutkoepel bij Gorleben, werden een terugkerend Duits ritueel. Dat verzet werd begeleid door de politieke opkomst van De Groenen. Die partij van milieu-activisten vormde in 1998 samen met de sociaal-democratische SDP een landelijke coalitie. Daarmee stond het vraagstuk van de Energiewende in Duitsland definitief op de politieke agenda.
