Deze week zie ik weer overal het tegenovergestelde gebeuren. Willem Engel maakt een zeer foute opmerking over de slachtoffers van de aardbeving in Turkije en het gescheld van links is niet van de lucht. Niet alleen op Engel zelf, maar ook richting zijn volgers. Idem dito op aanhangers van PVV, FvD en op nog eens wat nieuw rechtse stemmers.
Val de volgers niet aan
Wat kan er gedaan worden aan de wereldwijde ruk naar (overdraagzaam) rechts? Journalist Gideon Rachman (die het boek ‘Het tijdperk van de sterke man schreef) constateert dat het een probleem is dat als de ene partij bereid is tot amoreel gedrag en de regels van fatsoen en wetten bewust overtreedt, het lastig wordt voor de ander om de correcte weg te bewandelen teneinde die eersten te verslaan. De verleiding is groot om eveneens ‘laag te gaan’, maar dan speel je het spel van de ander mee. Om de democratie te beschermen is er volgens Rachman allereerst waakzaamheid geboden: bescherm zaken als onafhankelijke rechtbanken en vrije media. Ten tweede, val de sterke mannen aan, maar beledig hun volgers nooit. Het was een ernstige vergissing van Hillary Clinton destijds om naar Trump-aanhangers te verwijzen als een ‘basket of deplorables’. In ons kikkerland liet Maarten van Rossum (die ik meestal wel kan waarderen) zich verleiden om in De Slimste Mens het programma Vandaag Inside te betitelen als ‘platte pret voor mensen met beperkte intelligentie’. Niet zo slim, want je zet er een miljoen landgenoten mee weg.
De Jinek-rel
En soms kun je je wat betreft de politiek leiders in houding en uitspraken beter ook even inhouden. Wie herinnert zich niet de rel toen Thierry Baudet in 2021 in de talkshow Jinek zat en in de laatste minuten van de uitzending gemangeld werd door lolbroek van dienst Martijn de Koning. In plaats van te laten zien hoe het óók kan, dacht Martijn: ‘Wat jij kan, kan ik ook’ c.q. ‘Wie kaatst, kan de bal verwachten’. De cabaretier ging vol in de aanval en verlaagde zich tot hetzelfde niveau waar hij zo op schold. Baudet werd compleet geroast, tevens middels de etniciteit van zijn partner en aanstaande kinderen. Gevolg: alle sympathie ging naar Baudet en Eva Jinek kon haar excuses maken. Begrijp me goed: cabaret en satire moeten altijd blijven en moeten ook alle onderwerpen bij de kop kunnen pakken. Humor is even op adem kunnen komen. Echter: houd iemands liefdes- en gezinsleven erbuiten, tenzij die onderdeel vormen van zijn of haar openbare leven.
Samenwerken
Joe Biden werd vorige week tijdens zijn State of the Union speech onbehoorlijk uitgejouwd door Trumpiaanse Republikeinen. De president bleef kalm en liet zich van zijn sterkste zijde zien. “Finish the job”, zei hij herhaaldelijk. De klus klaren en daarvoor heeft hij de steun van die Republikeinen nodig. Biden richtte zich dan ook nadrukkelijk tot hen, eerst en vooral door te benadrukken wat er goed liep in de eerste twee jaar van zijn ambtstermijn. Hij benoemde onder meer projecten over infrastructuur en de productie van microchips, de steun aan Oekraïne en de bescherming van federale rechten voor het homohuwelijk. “We horen dikwijls dat Democraten en Republikeinen niet kunnen samenwerken. Maar de afgelopen twee jaar hebben we het tegendeel bewezen aan de cynici en de doemdenkers.”
Vuil spel
Dit is een voorbeeld van wat Gideon Rachman bedoelt. Je niet laten verleiden het spel net zo vuil te spelen als je tegenstanders. Zelfs bij sport geldt dat de eerlijke winnaar én de eerlijke verliezer beiden kunnen rekenen op meer sympathie dan de oneerlijke winnaar of de valse verliezer. En lukt het in de politiek niet om altijd een sjiek weerwoord of een passend alternatief te noemen, wanneer onverdraagzame types hun kretelogie de wereld inspuiten, dan kun je altijd nog de ‘silent treatment’ toepassen. Oftewel: negeren die hap!
Soms kun je beter negeren
Begin 80’er jaren maakte de naoorlogse generatie voor het eerst kennis met actieve anti-migratie politiek. In 1982 werd Hans Janmaat gekozen als lid van de Tweede Kamer voor de Centrum Partij, later Centrum Democraten. Hij beloofde zich in te spannen voor de belangen van de autochtone arbeiders en middenstanders. Economische argumenten vormden de hoofdmoot van zijn betoog. Immigranten werden volgens hem naar Nederland gelokt vanwege ons ‘riante uitkeringenstelsel’. Janmaat verwierp zelf nadrukkelijk het stempel ‘extreemrechts’. Hij affichieerde zichzelf als staatsnationalistisch en sociaal-conservatief. Zijn standpunten brachten hem echter in een isolement. Als hij het woord voerde, verlieten veel kamerleden de vergaderzaal. De relatief klein blijvende aanhang in het land kon dan ook verklaard worden vanuit de weerstand en het negeergedrag van media en maatschappij. (overigens in combinatie met het gebrek aan charisma van Janmaat) Zelf weet hij zijn definitieve nederlaag eind jaren ’90 aan verkiezingsfraude. “Ze hebben versneld stemmachines ingevoerd en de computerprogrammeur bepaalt de uitslag.” Het moet gezegd: Hans Janmaat was Donald Trump ver vooruit.
De tolerantie-paradox
Handen over elkaar en lippen op elkaar houden als de nieuw rechtse leiders hun desinformatie en onverdraagzaamheid spuien? Nee, zeker niet. Negeren is iets anders dan zwijgen. Wetenschapsfilosoof Karl Popper schreef in 1945 in zijn boek ‘De open samenleving en haar vijanden’: “Onbeperkte tolerantie zal leiden tot verdwijning van tolerantie. Als we tolerantie uitbreiden tot zelfs diegenen die intolerant zijn, als we niet bereid zijn om een tolerante samenleving te beschermen tegen de felle aanval van de intoleranten, dan zullen de toleranten vernietigd worden en daarmee dus ook de tolerantie.”
Let op de zwakkeren
Elkaar afzeiken lijkt zo’n beetje de hobby van iedereen momenteel. De een cancelt of boycot de ander en vice versa. Op social media, in het dagelijks leven, in talkshows en in de politiek. Het is een meningencircus en van links tot rechts haalt men elkaar naar beneden. Het is heel verleidelijk om Thierry Baudet tot ‘Bidet’ om te dopen of Willem Engel tot ‘WC Engerd’ zoals ik op social media geregeld tegenkom en waar ik mezelf ook weleens aan bezondig. Maar het werkt averechts. Net als blokkeren averechts werkt. Vorige week las ik in een post op Facebook: “Wil iedereen die op Schorum [sic] voor Democratie stemt, zichzelf hier onmiddellijk ontvrienden?” Dat is je peergroup opzichtig laten weten dat jijzelf enorm OK bent. Waardoor mensen die zich wellicht aangetrokken voelen door het rechtse gedachtengoed, maar nog niet van plan zijn om daar daadwerkelijk op te stemmen, net over het randje geduwd worden. Exact het tegenovergestelde van wat we willen. Vergeet niet dat fascistische partijen veel aanhang genereren bij de zwakkeren in de samenleving. Deze mensen allemaal bestempelen als jammerlijk en betreurenswaardig is net zo goed inhumaan.
Constitutionele toetsing
Zet er alternatieven tegenover. En tracht het via de wettige en wettelijke wegen te stoppen. Als zij met hun onderbuik spreken, reageren wij via de redelijkheid is in feite een variatie op de quote van Michelle Obama. Daarvoor hebben we dossiervreters nodig in Den Haag, mensen die de wet goed kennen en een lange adem hebben. De Pieter Omtzigts en de Attje Kuikens zeg maar. De pleitbezorger van de tolerantieparadox, de eerdergenoemde Karl Popper zegt: “We zouden in naam van de tolerantie het recht moeten opeisen om de intoleranten niet te tolereren. We zouden ervoor moeten zorgen dat iedere beweging die intolerantie predikt, zichzelf buiten de wet plaatst. We zouden de oproepen tot intolerantie als crimineel moeten beschouwen, op dezelfde wijze als we oproepen tot moord, ontvoering of heropleving van de slavernij als crimineel beschouwen.” Dat betekent dat politieke partijen die openlijk racistisch, seksistisch of anderszins inhumaan zijn, gewoon als ongrondwettelijk kunnen worden verklaard. Dat is de allerslimste optie. Laat ze in feite zichzelf maar opblazen. Maar dat houdt wel in dat de tolerante Nederlanders allemaal moeten gaan stemmen en massaal moeten kiezen voor verdraagzaamheid. Alleen met een dergelijke strategie kunnen we onverdraagzaamheid het zwijgen opleggen.
