Op 14 juni kreeg het 11-jarige meisje Kailane Campos een enorme steen naar haar hoofd. Met haar oma Kátia had ze een Candomblé-tempel in een voorstad van Rio verlaten. candomblé is een van de bekendste godsdiensten met Afrikaanse roots in Brazilië. Kailane was gekleed in het voor de religie kenmerkende wit. Dat en de nabijheid van de tempel waren voor haar belagers kennelijk genoeg om haar aan te vallen. Heftig bloedend viel ze op de grond. Haar oma Kátia vertelde aan de pers: “Gelukkig raakte de steen eerst een lantaarnpaal. Als hij haar direct had geraakt, was ze niet meer onder ons geweest.”
De daders zijn tot op heden niet gevonden, maar voor Kátia en vele geloofsgenoten staat vast wie het zijn: volgelingen van een van de vele evangelische kerken in Brazilië, die volgens critici van deze kerken worden opgehitst door hun pastores om mensen die een andere godsdienst aanhangen aan te vallen. Omdat ze kinderen van de duivel zouden zijn.
Tempels in brand
Volgens het Centrum voor de Bvordering van Religieuze Vrijheid en Mensenrechten (Ceplir) in Rio, dat de religieuze intolerantie heeft onderzocht, zijn in de periode juli 2012 tot en met december 2014 948 klachten over religieuze intolerantie ingediend. 71 procent van de vijandigheden was gericht tegen aanhangers en heiligdommen van Afro-Braziliaanse godsdiensten.
Religieuze leiders worden aangevallen, er zijn zelfs al enkele doden gevallen, en tempels worden in brand gestoken. Maar er worden geen daders aangehouden en het is dus ook moeilijk vast te stellen wie het zijn en of de agressie steeds van dezelfde stroming komt.
Feit is dat er een probleem ligt en het parlement van de deelstaat Rio de Janeiro, de Assemblee van Gedeputeerden, zeg maar de Provinciale Staten van Rio de Janeiro, wijdde er op 18 augustus een hoorzitting aan. Daar waren alle religieuze stromingen aanwezig, behalve de vermeende daders, de neo-Pinkstergemeenten. Wat is het profiel van deze stroming binnen de enorme hoeveelheid grote en kleine evangelische kerken in Brazilië?
Jachten en jetski’s
Dell Cordeiro staat aan het hoofd van de kleine presbyteriaans kerk Gemeenschap van het Kruis, in het westen van Rio. “Deze neo-Pinkstergemeenten hangen de theologie van de welvaart aan en dat moet je opvatten in letterlijke materialistische zin. Rijk worden met God. Welvaart is een beladen term geworden. De armen sluiten zich uit wanhoop bij hen aan. Hun lemma is: Houd op met lijden en de mensen geloven blindelings wat ze zeggen.” Tijdens de hoorzitting sneerde de sociaal-liberale (centrum) gedeputeerde Átila Nunes over jachten en jetski’s, waarover de leiders van de kerken zouden beschikken. Bisschop Edir Macedo, de hoogste leider van de Universele Kerk van het Rijkdom Gods, is volgens financieel nieuwsagentschap Forbes een van de rijkste religieuze leiders ter wereld. Zijn vermogen werd in 2014 op 1,1 miljard dollar geschat. Een afvallige bisschop vertelde media enkele jaren geleden hoe Macedo zijn geestelijken onderwees hoe ze de mensen geld uit de zak moesten kloppen. Er zijn videobeelden van.
Blind gehoorzaamd
Maar daar blijft het niet bij. De Universele Kerk van het Rijkdom Gods wordt ervan beschuldigd haat te zaaien, met name tegen homoseksuelen en aanhangers van Afro-Braziliaanse godsdiensten zoals Umbanda en Candomblé. Marcos Lord, pastor in opleiding bij de van oorsprong Amerikaanse Metropolitan Community Churches, met ook vestigingen in Brazilië: “Sinds de opkomst van de neo-Pinkstergemeenten is de religieuze intolerantie toegenomen. Ze bekommeren zich helemaal niet om sociale zaken, wat toch bij een kerk voorop moet staan. Er is weinig zelfreflectie en er wordt blind gehoorzaamd aan de leiders.”
Een van de soapseries van Brazilië’s oppermachtige zender Globo TV, Babilônia, flopte omdat er lesbische scenes in voorkwamen. Macedo, die zelf een tv-station heeft genaamd Rede Record (Record Net), en andere leiders van neo-Pinkstergemeenten riepen hun gelovigen op om de serie te boycotten. Ook lanceerde Record Net een eigen serie, De Tien Geboden, uiteraard gebaseerd op de bijbel en uiteraard op hetzelfde tijdstip uitgezonden. Het werd een daverend succes en Globo TV beet in het stof. Een ongekend fenomeen in de geschiedenis van de Globo TV.
Fractie van de kogel
Ook in de politiek neemt de invloed van deze kerken toe. In het nationale congres is sprake van een ‘evangelische fractie’, die vrouw- en homovriendelijke wetsvoorstellen tegenhoudt. Een evangelische pastor verwoordde het tijdens de hoorzitting in de Assemblee van Rio aldus: “Het discours van deze neo-Pinkstergemeenten is met bloed besmeurd. Het is de fractie van de kogel, die in naam van Jezus intolerantie predikt.”
Grote afwezigen tijdens het debat waren de neo-Pinkstergemeenten zelf. Hun website nodigt niet uit tot contact, alleen voor mensen in religieuze nood die een pastor willen spreken, is er een chatmogelijkheid. Bisschop Edir Macedo heeft een Twitteraccount met een kleine 275.000 volgers. Op een verzoek om een interview reageerde hij vooralsnog niet.
Een dag na de hoorzitting was er nog beroering in de Assemblee in Rio over een wetsvoorstel van de evangelische gedeputeerden. Op woensdag 19 augustus werd dat in stemming gebracht. De evangelische gedeputeerden wilden een boete van 270.000 real (een kleine 70.000 euro) opleggen aan mensen die religie belachelijk maken. Tot opluchting van de tegenstanders, die op internet luidkeels hun zorgen hadden uitgesproken, haalde het wetsvoorstel het niet. De plaatselijke krant O Dia, De Dag, hield onder haar lezers een peiling: binnen vier uur stemden 5319 lezers tegen het wetsvoorstel en 1978 voor. Ruim een kwart van de lezers vond het voorstel dus een goed idee.
Naschrift
Op de Engelstalige website Contributoria verschijnt van mijn hand in september een reportage over de (politieke) macht van de evangelische kerken. Het is niet onmogelijk dat ze in 2018 bij de volgende presidentsverkiezingen een eigen kandidaat naar voren schuiven. Marcos Lord voorspelt in dat geval het eind van Brazilië als lekenstaat, een christelijk Iran dus eigenlijk.
Lees hier meer over mijn verhaal op Contributoria: https://www.contributoria.com/issue/2015-09/559450b3e4101b402c00003e/production
