De Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsburg overleed in september op 87-jarige leeftijd in haar woning in Washington. Het vertrek van haar nachtmerrie Donald Trump maakt ze dus niet mee mee. Wie was deze vrouw, klein van stuk (1.55 meter), maar groot qua daadkracht en voor de duvel niet bang?
Ze staat als tatoeage op stoere mannen-biceps, op T-shirts ansichtkaarten, tassen, telefoonhoedjes en baby-rompertjes. Er is een compleet Halloween- (of carnavals-) kostuum van haar en ze heeft rollen in een Legofilm en in de game Marvels Deadpool 2. Er is een fitnessregime naar haar vernoemd en je kunt actiefiguren van haar kopen. Voorts was er een vaste imitator van haar bij het TV-programma ‘Saturday Night Live’. Sinds een blog haar een bijnaam gaf, ging opperrechter Ruth Baden Ginsburg door het leven als Notorious RBG.
Joods, vrouw en moeder
Over haar carrière die in de jaren ’50 van de vorige eeuw startte, verscheen op Internationale Vrouwendag 2018 de film ‘On the Basis of Sex’. Een vrouw die zich in mannenbastions door glazen plafonds heen wist te slaan . Vanwege haar opzienbarende uitspraken, haar strenge uiterlijk en haar inzet voor gelijke rechten voor vrouwen en mannen werd ze een icoon. Ze putte daarvoor uit haar eigen ervaringen. Geboren in Brooklyn als dochter van joodse ouders met Russisch-Oostenrijkse roots werd ze van meet af aan aangespoord om iets van haar leven te maken. Dat ging echter niet zonder slag of stoot. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog moesten vrouwen zo snel mogelijk weer terug naar hun oude rol: namelijk thuis achter het fornuis. “Ik was Joods, vrouw en moeder. Die combinatie was een beetje veel van het goede”, schreef ze later.
Op de plek van een man
Al tijdens haar studie ontmoette ze Marty Ginsburg, haar latere echtgenoot. “Hij was de eerste jongen die het interesseerde dat ik hersens had”, vertelde Ruth over de man met wie ze tot zijn overlijden in 2010 samen zou zijn. Ze trouwen en krijgen dochter Jane. Dat houdt haar niet tegen om door te studeren. Op Harvard is ze één van de negen vrouwen op de rechtenfaculteit. De rector roept hen eens bij zich met de vraag hoe ze zich voelen over het feit dat ze de plek van mannen innemen. Dan wordt Marty ziek. Ruth, die op jonge leeftijd haar zus en moeder al aan ziektes verloor, combineerde de zorg voor Marty met die voor haar kind én haar promotiestudie.
Feministe
Omdat ze nergens als juriste wordt aangenomen, begint ze als secretaresse op een advocatenkantoor. Maar haar ster rijst al snel. In 1963 komt ze erachter dat haar loon een stuk lager is dan dat van haar mannelijke collega’s bij de faculteit van Rutgers Law School, waar ze dan werkt. En dus mobiliseert ze de andere vrouwen om gelijke salaris behandeling te eisen. Dat resulteerde uiteindelijk in een substantiële verhoging van de salarissen. Nog niet gelijk, maar de toon was gezet. Tussendoor krijgt ze in 1965 zoon James. In 1971 is Ruth mede-oprichter van de Women’s Rigths Project, een nieuwe tak van de American Civil Liberties Union. “Ik vraag geen gunsten voor het vrouwelijk geslacht”, zei ze daarover. “Het enige wat ik vraag, is dat mannen hun voeten uit onze nekken halen.” Ginsburg zocht juist zaken uit die om gelijke rechten voor vrouwen en mannen draaiden. Zo stond er bijvoorbeeld nog een uitspraak uit 1873 overeind waarin het Hof verklaarde dat staten het recht hadden vrouwen de toegang tot de advocatuur te verbieden, omdat het ‘de missie van de vrouw is het nobele ambt van vrouw en moeder uit te oefenen’.
Ook strijd voor mannen
Maar ook mannen stond zij asl jurist bij. Zo was er het geval van een man die getrouwd was met een vrouwelijke luchtmachtofficier. Hij klaagde dat hij geen aanspraak kon maken op voorzieningen die officiersvrouwen wél kregen. Een van Ginsburgs bekendste zaken diende voor het Hof van Beroep in Denver, waar haar cliënt, een man, de verzorgingskosten van zijn moeder niet van de belastingen af mocht trekken. Als hij een vrouw was geweest had het wel gemogen. Het hof besliste dat dit onderscheid ongrondwettig was. Uiteindelijk wint Ruth vijf van de zes door haar aangeklaagde anti-discriminatiezaken die ze als advocaat voor het Hoge Gerechtshof aanspant. De rest van de jaren ’70 werkt ze tevens voor de ACLU, die opkomt voor de vrijheden en rechten van álle Amerikaanse burgers. In die periode wint ze opnieuw belangrijke rechtszaken voor het Hooggerechtshof, waaronder Frontiero vs. Richardson, waarin beslist werd dat het Amerikaanse leger geen onderscheid meer mocht maken tussen mannen en vrouwen.
Homohuwelijk
RBG maakte naam en faam als voorvechter voor vrijheid en gelijkheid voor iedereen. In dit kader maakte ze zich tevens sterk voor rechten van de LGBTQI+ gemeenschap. Zaken waar Ruth Bader Ginsburg een doorslaggevende stem in had waren onder anderen de wettelijke erkenning ervan en decriminalisering van homoseksualiteit. In 2015 was ze meer dan overtuigend in haar argumenten om het zogenoemde homohuwelijk in de V.S. te legaliseren. Kort daarna was ze de eerste Amerikaanse opperrechter ooit, die een zogeheten same-sex marriage voltrok.
Benoemd voor het leven
Daarbij wordt ze tevens hoogleraar aan de Columbia Universiteit in New York en in 1980 benoemt president Carter haar tot rechter voor het Hof van Beroep. Daar werkt ze tot Bill Clinton haar in 1993 voordraagt als rechter van het Federale Hooggerechtshof, een positie die door de senaat werd goedgekeurd met slechts drie stemmen tegen. Ze was o.a. verantwoordelijk voor de in 1996 ingevoerde wet waarmee het militair instituut van Virginia geen vrouwen meer mocht weigeren op de opleiding. Gebeurde dit wel, dan zou het instituut zijn aanspraak op subsidie verliezen.
Beroemde befjes
Heel vaak verschilde Ginsburg van mening met andere leden van het Hooggerechtshof. Uit haar mond klonk dan: “I dissent” (“Ik ben het er niet mee eens”). Ze beschouwde haar afwijkende inzichten als een uitdaging om haar mederechters van haar gelijk te overtuigen. Niet alleen in haar carrière durfde ze zich te onderscheiden, maar ook in haar uiterlijk. De eenvormige zwarte toga’s waren ooit ontworpen om een gevoel van eenheid te creëren tussen alle rechters. Dus speelde Ruth aka R.B.G. ermee door er allerlei decoratieve kragen op te dragen. Naast het feit dat deze fleurige accessoires haar ‘vrouw zijn’ benadrukten, hadden de befjes elk een eigen verhaal én betekenis. Aan de kleur was bijvoorbeeld af te lezen of ze bij een uitspraak van het Hooggerechtshof tot de meerderheid (goudgeel) of de minderheid (zwart-goud) behoorde.
Donald Trumps nachtmerrie en vice versa
‘Ze is een slecht mens, een zombie en anti-Amerikaans’, zo vonden de conservatieve Amerikanen. Ze kreeg bakken vol sh*t over zich heen, toen ze enkele maanden voor de presidentsverkiezingen van 2016 verkondigde te emigreren wanneer Donald Trump president zou worden. Iets waar ze helaas op terug moest komen. Maar ze vocht door. RBG is in de ogen van de progressieven niets minder dan een superheld, het feministische en antiracistische geweten van het hoogste rechtsorgaan, waar alle wetten en wetsvoorstellen aan de Grondwet worden getoetst. Maar ze kreeg het zwaar. Samen met haar liberale collega Sonia Sotomayor tekende ze nog bezwaar aan tegen de derde versie van het reisverbod dat Trump afkondigde tegen reizigers uit een reeks moslimlanden. Volgens Ginsburg had de president met zijn tig tweets verraden dat de maatregel bedoeld was tegen moslims in het algemeen, ook al verpakte hij het later als een nationale veiligheidskwestie. Maar de meerderheid van het Hof gaf Trump het groene licht.
Sterven in het harnas
Ze bleef doorzetten, ondanks de problemen met haar eigen gezondheid. In 1999 werd bij haar al eens kanker vastgesteld. Ginsburg overleefde het, maar ze kreeg in 2009, 2018 en 2019 opnieuw met deze ziekte maken. In juli dit jaar liet Ginsburg weten dat er opnieuw kanker bij haar was vastgesteld, deze keer aan haar alvleesklier. Ondanks deze killer in haar toch al fragiele lichaam bleef ze krachtig overkomen. Ze werkte verder tussen de bestralingen en chemokuren door. Maar toen was het gedaan met de kleine, grote vrouw. Met haar 87 jaar was ze de langstzittende in het Supreme Court. Ruth Bader Ginsburg was benoemd voor het leven en stierf in het harnas. Haar collega John Roberts zei na haar overlijden dat het land een jurist met een historische status verloor. “Vandaag rouwen we, maar in het vertrouwen dat toekomstige generaties Ruth Bader Ginsburg zullen herinneren zoals wij haar kenden: een onvermoeibare en vastberaden voorvechter van gerechtigheid!”
Beeld: Pixabay
