Voor veel Nederlandse televisiekijkers begon de ondergang van het communisme in Oost-Europa met de euforie rond de val van de Berlijnse muur en eindigde zes weken later, op Eerste Kerstdag, met de terechtstelling van het zonderlinge Roemeense dictatorsechtpaar Ceausescu.
Op 22 december was het tweetal per helikopter halsoverkop de Roemeense hoofdstad Boekarest ontvlucht nadat een manifestatie was uitgelopen op een revolutie. Ceausescu zag eind 1989 de communistische regimes in de buurlanden verkruimelen, maar geloofde blind in zijn eigen onoverwinnelijkheid. Hij liet tienduizenden arbeiders aanrukken die hem moesten toejuichen. In een toespraak, die rechtstreeks door de staatstelevisie werd uitgezonden, wilde Ceausescu zijn rol als leider van de Roemeense socialistische revolutie herbevestigen.
Al snel blijkt dat hij verkeerd gegokt heeft. Het volk op het plein mort openlijk. Een van de meest memorabele scenes uit het bewogen jaar 1989 is het moment waarop het volksrumoer tot Ceausescu doordringt en er een vlaag van kinderlijke verbazing over zijn gezicht trekt. Als hij na een tumultueuze onderbreking weer aan het woord is, probeert Ceausescu de menigte te bedaren door een hoger minimumloon te beloven, een maatregel waarvan “1500 mensen” zullen profiteren. Hij verbetert zich en roept snel dat “anderhalf miljoen” mensen erop vooruitgaan. Maar de revolutiegeest is uit de fles. De Roemenen, verkleumd, hongerig en afgestompt, laten zich niet afschepen. De manifestatie loopt over in een demonstratie, die uitmondt in de bestorming van het Centraal Comité.
Binnenkort verdwijnt het bloedige slotakkoord van de Roemeense revolutie onder 70.000 vierkante meter winkelgemak en sportplezier
Na wat omwegen komen de gevluchte Ceausescu’s de volgende dag aan bij een militaire barak in Targoviste, een garnizoensstadje ten noordoosten van Boekarest waar ze gevangen worden genomen. Die spartaans ingerichte barak is nu een grimmig museum dat laat zien hoe Nicolae en Elena hun laatste dagen doorbrachten. Terwijl in de hoofdstad duizenden arbeiders op een reusachtige bouwplaats zeulen met marmeren blokken en enorme kroonluchters voor het megalomane Huis van het Volk, scheppen de Ceausescu’s soldatenvoedsel van metalen borden en slapen op eenpersoonsbritsen, voortdurend gadegeslagen door een soldaat.
Drie dagen later, het is Kerstochtend, zet een helikopter een vuurpeloton en de leden van een geïmproviseerde rechtbank af bij de barak. Elena en Nicolae worden meegenomen naar een andere kamer, met het opschrift ‘Comandant’, waar ze medisch onderzocht worden. Omdat hun laatste uren op film zijn vastgelegd, zal iedere museumbezoeker de inrichting van de kamer herkennen. Aan de muur hangt nog altijd de grote kaart van de socialistische volksrepublieken Bulgarije, Polen, Joegoslavië, Albanië en Hongarije. Op een kale tafel staan vier telefoons met draaischijven, drie beige en een rode, en in een hoek van de kamer prijkt een boekenkast met het verzameld werk van Nicolae Ceausescu en studies over het dialectisch materialisme. De tijd heeft hier stilgestaan.
De kamer waar het showproces werd gehouden is een kale ruimte met wankele tafels en stoeltjes die zo uit een lagere school lijken te komen. Binnen een uur tijd worden Elena en Nicolae ter dood veroordeeld wegens genocide en de vernietiging van de Roemeense economie. Als de soldaten een van de twee echtelieden willen wegvoeren naar de executieplaats eist Elena dat zij en haar man gelijktijdig zullen worden gedood. Ze protesteert luid wanneer de soldaten haar handen achter de rug vastbinden: “Schande. Ik heb jullie als een moeder opgevoed.”
Het laatste en meest lugubere deel van het museum is de binnenplaats waar de terechtstelling daadwerkelijk plaatsvond. Van een afstandje lijkt de executiemuur bijna dertig jaar na dato nog vol bloedvlekken te zitten. Dichterbij gekomen blijkt dat de kogels stukjes van de gele pleisterlaag hebben weggeslagen en de onderliggende rode bakstenen hebben blootgelegd. Op de vloertegels naast de muur zijn met witte verf de contouren getekend van twee lichamen.
Het eigenlijke moment van de executie staat niet op film, hoewel de beelden die suggestie wel wekken. De cameraman zou bezig zijn geweest om een batterij te vervangen juist op het moment dat de salvo’s losbarstten. Toen de camera weer draaide, schoot een soldaat voor het audiovisuele effect nog een magazijn leeg terwijl Elena en Nicola al dood op de grond lagen.
Over twee jaar is dit bloedige slotakkoord van de Roemeense revolutie verdwenen onder 70.000 vierkante meter winkelgemak en sportplezier. Dan komen de toeristen alleen nog naar Targoviste voor het vervallen paleis van Vlad III, beter bekend als Vlad de Spietser of graaf Dracula.
