Forensische Fonetiek is een hot topic…
…..aldus Hoogleraar Vincent van Heuven in 2015. Fonetiek is het proces van lezen en verstaan (onderdeel van Taalwetenschap). Forensische fonetiek is alles dat te maken heeft met rechtspraak, de juridische toepassing. Forensische fonetiek lift mee op het succes van de DNA techniek. Men denkt dat wat met DNA mogelijk is, ook met stemprofielen kan. Overal zijn spraakonderzoeksgroepen opgericht bij forensische laboratoria. Ook bij het NFI (Nederlands Forensisch Instituut). In Duitsland zijn er al veel langer dergelijke groepen actief (Bundeskriminalamt in Wiesbaden) en in Engeland is er een universitaire opleiding (York). In Nederland is het allemaal nog niet zover.
Spraakanalyse
Bedrijfjes komen als paddenstoelen uit de grond. Bureautjes bieden forensische diensten aan, ook ten behoeve van spraakanalyse. Sommige zijn goed, maar andere zijn charlatans, aldus Vincent van Heuven. Soms is het complete flauwekul. Internationaal zijn er enkele handboeken beschikbaar. In Nederland is er geen studieboek, behalve een door Vincent en een collega geschreven boek Algemene Fonetiek. Daarin overigens geen hoofdstuk over forensische fonetiek. Over het spraakpatroon valt best via analyse het nodige te zeggen. Indertijd is er al eens een apparaat voor vervaardigd, de zogenaamde geluidsspectrograaf; er was er zelfs een van een firma die zich Voice Print Inc. noemde.
Gender
De suggestie wordt gewekt dat de persoon achter de stem is te identificeren. Dat valt nog te bezien. Er kan wel veel. Bijvoorbeeld het onderscheid man/vrouw. Onderscheid groot/klein en jong/oud zijn beter dan op toevalsbasis (maar verre van foutloos) te maken aan de hand van meetbare eigenschappen van het spraakgeluid. Zelfs zijn er claims dat onderscheid blank, zwart of geel ras na te gaan is.. Een roker is herkenbaar. Waar iemand vandaan komt en geografische oorsprong. Ook een indruk over gemoedstoestand (blij/ bedroefd/verbaasd/oprecht). Met name dat laatste (oprecht) staat ter discussie.
Grof geld verdienen
De stemanalyse als leugendetector is in het nieuws. Vincent van Heuven huldigt de opvatting dat dit wetenschappelijk niet vaststaat. Volgens hem zijn een groot aantal rapporten die deze bewering onderuit halen. Er is geen enkel (software) product dat overeind blijft als men het wetenschappelijk analyseert. Bedrijven claimen dat wel en verdienen er grof geld mee. Marco Bosmans (Directeur Forensicon) herinnert eraan dat Delta Lloyd de tool op dit moment uittest. Het verhaal van Delta Lloyd is dat de klant die bijvoorbeeld telefonisch stelt een camera te hebben verloren te horen krijgt: Er draait software mee om te controleren of u de waarheid zegt. De bellers worden gewaarschuwd. Ze gebruiken dit als truc. ‘Mijn computer zegt dat u niet de hele waarheid spreekt’. Er is sprake van beïnvloeding. De politie gebruikt dit ook. Marco Bosmans: Hoe kan het ook zijn dat op deze manier goede analyse mogelijk is. Bij de beller die mobiel belt is het volgende aan de hand : het geluid dat er ingaat is niet dat wat er uitkomt. Er wordt geen spraak, maar een gedigitaliseerd bestand geanalyseerd.
Maurice Piek (woordvoerder Delta Lloyd) op 1 december 2015.
‘We zijn bij Delta Lloyd anderhalve maand geleden met een proef begonnen. We zijn daarover heel transparant. Achterliggende gedachte is de beperking van de schadelast en het goedkoop houden van de premie voor de klant. De software analyseert het stemgeluid van de beller, die we vooraf waarschuwen over het inzetten van de tool. Stemanalyse wordt in het buitenland ook al veel toegepast. De medewerker krijgt een seintje als de software emotie signaleert en kan op basis daarvan doorvragen. Stemanalyse wordt nooit als bewijs gebruikt. Daarom is het geen leugendetector. De medewerker (6-8 medewerkers zijn speciaal getraind voor de proef) gaat daar dan nader op in bij de klant. Op basis van de ervaringen tijdens de proef besluiten we of we stemanalyse gaan invoeren’.
