Momenteel telt het Huis 220 Republikeinen en 212 Democraten. Er zijn drie openstaande vacatures, door het overlijden van twee Democraten en het opstappen van een Republikein. De Republikeinse meerderheid is flinterdun. Dat is uitzonderlijk. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er maar twee keer eerder zo’n kleine meerderheid geweest. De kans op een zogeheten ‘flip’, waarbij de Democraten de meerderheid krijgen, is op papier dan ook aanwezig. Maar het is lastiger dan je denkt: slechts zo’n 45 zetels worden daadwerkelijk als competitief gezien. De rest is solide blauw (Democratisch) of rood (Republikeins). Slechts een kwart van de 45 competitieve zetels zijn echte nagelbijters: in de peilingen kunnen die alle kanten op. Op verkiezingsavond wordt er daarom gekeken naar die races, die zich afspelen in Alaska, Maine, Colorado, Washington State, Virginia, Michigan (2), Californië (3), Oregon en New York. De peilingen gaven tot een paar weken geleden de Democraten meer kans om het Huis te winnen, maar de laatste dagen krijgen de Republikeinen een nipte meerderheid in de voorspellingen.
De reden dat er maar weinig van de 435 zetels echt competitief zijn is: gerrymandering. Dat is het manipuleren van kiesdistrictgrenzen door de tegenpartij’s stemmen te concentreren in een paar districten (“packing”), zodat ze daar grote meerderheden behalen maar weinig invloed hebben elders, of door hun stemmen juist te verspreiden over meerdere districten (“cracking”), zodat ze nergens een meerderheid halen, wat de herindelende partij een verkiezingsvoordeel geeft. Met name in staten waar Republikeinen onbeperkte controle hadden over het herindelingsproces is weinig competitie. Door de GOP gecontroleerde staten tekenden 184 van de districten die gebruikt worden bij de verkiezingen van dit jaar—veel meer dan andere kaarttekenaars. Maar slechts vijf daarvan zijn onbeslist, en twee andere districten, beide in handen van een Democraat, worden ingeschat als licht Democratisch. Democraten met onbeperkte controle over het herindelingsproces deden het iets beter. Van de 75 districten die zij tekenden, zijn er vier onbeslist, en vijf andere staan te boek als licht Democratisch. De Republikeinen hebben zich de afgelopen decennia door gerrymandering in een positie gezet waardoor ze de verkiezingen voor het Huis per definitie makkelijker kunnen winnen dan de Democraten. ‘Eerlijke’ verkiezingen beginnen niet pas bij de stembus, zou je kunnen concluderen.
De senaatsrace verloopt anders. Elke staat krijgt twee senatoren, ongeacht het aantal inwoners. Ook daar kun je van alles van vinden, want Wyoming heeft bijvoorbeeld maar een half miljoen inwoners en Californië telt er 39 miljoen. Toch hebben ze elk evenveel afgevaardigden in de Senaat. De Democraten zullen het ook in deze verkiezingsstrijd zwaar krijgen. Om hun meerderheid te behouden zouden de Democraten Montana en Ohio moeten winnen, waar de Republikeinen juist op winst staan in de peilingen. Ook Allred, de Democratische tegenkandidaat van Ted Cruz in Texas zou dan een wonder moeten verrichten, wat ondanks zijn naam een uphill battle is: Cruz staat er zo’n 5% voor. Minder dan normaal in Texas, maar nog steeds veel. Maar het was dus niet voor niets dat Kamala Harris eind oktober naar Texas ging om daar campagne te voeren: het was voor het eerst in 30 jaar dat een Democratische kandidaat voor het presidentschap dat in de heetste fase van de Get Out The Vote campagne deed. Ook in Florida is er nog een long shot kans op een Democratische overwinning, maar ook daar is het gat zo’n 5%.
Kortom: er bestaat een serieuze kans dat Kamala Harris bijvoorbeeld het presidentschap wint, maar de facto een ‘lame duck’ president wordt. Want een Republikeins congres kan al haar plannen de facto tegenhouden. Zo groot is de macht van een president immers ook weer niet.
Biden heeft momenteel al problemen om voorstellen door het Republikeinse Huis te krijgen, als de Senaat óók Republikeins wordt, dan wordt dat helemaal kansloos. Met een meerderheid in het Congres kunnen partijen immers niet alleen beleid maken, maar ook voorkomen dat de tegenpartij zijn plannen realiseert. Een goed voorbeeld hiervan is de Republikeinse blokkade van de benoeming van Merrick Garland voor het Hooggerechtshof in 2016, toen de Republikeinen de Senaat controleerden en weigerden om de Democratische kandidaat van president Obama in overweging te nemen. Mede daardoor is er nu een grote meerderheid in het Hooggerechtshof voor de conservatieven: 6-3. Dat heeft verstrekkende gevolgen, wat met het terugdraaien van abortusrechten al zichtbaar is geworden.
De echte vraag van vandaag is misschien niet wie president wordt, maar wie straks echt de macht heeft om Amerika te sturen.
