Samen met arbeidsrechtadvocaat Mirjam Decoz schreef Kuiper een petitie voor aanvullende wetgeving tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag, die ze aanbood aan minister van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Maar liefst twintig procent van de jonge vrouwen die in de horeca flexwerk doen, loopt de kans lastiggevallen te worden door collega’s. Dat getal leidt Kuiper af uit het onderzoek Agressie op het werk van TNO (2014). Dit is gelet op de risico’s die jonge vrouwen sowieso lopen en die verbonden zijn met de aard van het contract en van de branche. “Dat is een substantieel deel van je werknemersbestand, als je dat werknemers mag noemen”, vertelt Kuiper. “Dan heb je de klanten die in de horeca dames lastigvallen niet eens meegenomen. Horeca is ook een apart geval. Hierin lopen werk en privé enigszins door elkaar. Ook zijn de werktijden anders dan bij kantoorbanen, veel mensen werken op tijdstippen dat hun sociale netwerk niet werkt. Ook drinken ze vaak met collega’s nog wat na hun dienst. Dat geeft ook een extra risico.”
Er zijn te weinig sancties op ongewenst gedrag
Machtsevenwicht
Seksuele intimidaties komen het minst voor in organisaties waar er machtsevenwicht is tussen mannen en vrouwen. Er is een gemiddelde te zien bij organisaties die een traditionele verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers hebben, dus mannen aan de top en vrouwen onderaan. Dat geldt ook voor bedrijven waar het meest mannelijke medewerkers zijn. De meeste seksuele intimidatie komt voor waar de traditionele verhoudingen doorbroken worden, waar meer vrouwen in van oorsprong mannenorganisaties gaan werken. Sociologen verklaren dat door het uitsluitingsmechanisme door de dominante groep naar de nieuwkomers. Naar vrouwen toe krijgt dat de vorm van seksuele intimidatie. Dat verandert wanneer vrouwen 25 tot 30 procent van het werknemersbestand uitmaken en de functies gelijkelijk verdeeld zijn. Dit komt uit het onderzoek van de universiteit van Groningen in opdracht van het ministerie van SZW onder leiding van prof. Jeanne de Bruijn Ongewenste intimiteiten op het werk. Onderzoek naar ongewenste omgangsvormen tussen de seksen in arbeidsorganisaties (1986), sindsdien zijn er geen grootschalige onderzoeken meer geweest. Wel waren er onderzoeken binnen sectoren als de politie en gezondheidszorg.
Na 1986 zijn er geen grootschalige onderzoeken meer gedaan
Kom in actie
Wat moet je doen als je ziet dat een collega lastiggevallen wordt? “Ga dan in ieder geval naar het slachtoffer toe en zeg dat je het hebt gezien. Help als dat kan en zoek anders hulp. Als je zelf kunt interveniëren, spreek mensen dan aan op hun gedrag en leg ze uit waarom dat niet kan. Als jij het niet kunt stoppen, schakel dan iemand in die dat wel kan. Dit lijkt heel simpel, maar mensen vinden het toch nog vaak heel moeilijk. Maar je moet ergens beginnen. Zeker als het gaat om seksuele intimidatie moeten mannen elkaar aanspreken.” Maak duidelijk wat grensoverschrijdend gedrag is en ga er niet vanuit dat dit bij jou niet voorkomt. Door erover te praten en het steeds weer terug te laten komen, verlaag je de drempel om het te melden.
Wetgeving en sancties
Veranderingen hierin beginnen bij de werkgever. “Die moet dit gedrag niet accepteren, niet van de klant, maar ook niet van het personeel”, legt Kuiper uit. “Personeel moet ook melding kunnen doen zonder het risico te lopen hun baan kwijt te raken. Een wettelijk kader voor de afhandeling van klachten ontbreekt nog. Kleinere organisaties zoals de horeca en de retail zouden via hun branchevereniging een vertrouwenspersoon kunnen aanstellen. Daar kan iedereen terecht voor hulp en opvang als ze last hebben gehad. Daar kun je ook een klachtenprocedure onderbrengen, die je op Cao-niveau kunt regelen. Nu zijn klachtenprocedures voor consumenten ook op brancheniveau geregeld met onafhankelijke en deskundige onderzoekscommissies, dat kan ook voor medewerkers.” Daarnaast is het belangrijk om de risico’s op ongewenste omgangsvormen terug te dringen, bijvoorbeeld via de al wettelijk verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie.
Zorg voor een onafhankelijke vertrouwenspersoon
Verdrag
Nederland gaat een internationaal verdrag van de International Labour Organization ratificeren, waarin de aanpak van geweld en intimidatie op het werk geregeld wordt met de nadruk op gendergerelateerd geweld. Die organisatie is de arbeidspoot van de VN. “Afgelopen dinsdag had ik een gesprek met de minister over de petitie en toen zei ze ook dat ze dat ratificeren, dus omzetten in wetgeving. Het liefst in Europees verband, maar als dat te lang duurt gaan we het zelf doen. Bedrijven hoeven niet te wachten op deze wetgeving, maar gebruik de klachtenregeling voor klanten als structuur voor klachtenregelingen van werknemers.”
