Thaise jongeren maken na de vakantie weer massaal een knieval voor hun docenten. Letterlijk. Uit respect. Als vanouds. Maar voor het eerst is er protest.
Tv-kijkers hielden de adem in toen de 16-jarige Netiwit zijn kans greep om te ageren tegen Wai Kru, zoals het verplicht eren van leraren heet. ‘Ik eer mijn ouders, want ik weet dat ze van me houden en alles voor me doen wat ze kunnen. Maar mijn docenten doen hun werk niet goed en verdienen dus geen respect.’
Op zijn Facebookpagina laakt hij docenten die geen antwoord geven als hij ze tijdens de les vragen stelt. Hij geeft toe, zijn vragen zijn soms erg kritisch. Over de Thaise geschiedenis, bijvoorbeeld. Of over het Boeddhisme. Maar ook als studenten iets niet snappen bij wiskunde of biologie, levert dat ontwijkende reacties op.
Het stellen van kritische vragen of het doorvragen als je iets niet begrijpt, wordt in Thailand weinig respectvol gevonden. Dat kan tot gezichtsverlies leiden en dat is ongeveer het ergste wat iemand kan overkomen.
Scholieren en studenten van de internetgeneratie zijn de eersten die nu moeite krijgen met traditionele omgangsnormen op school. Ruim veertig jaar na de studentenopstand in Europa, eisen zij nu beter onderwijs. Dat laatste is hard nodig ook, want volgens onderzoekers zakken de ooit trotste Thaise universiteiten steeds sneller op internationale kwaliteitslijsten.
Uiterlijk vertoon
Kwaliteitsverbetering gaat langzaam, maar als het aan Netiwit wordt wel snel begonnen met het afschaffen van het ouderwetse uiterlijk vertoon. Met de Kru Wai. Maar ook met het schooluniform, dat op alle publieke scholen verplicht is. Van kleuterklas tot universiteit. Met de daarbij behorende strenge voorschriften voor haardracht. Het haar van meiden niet langer dan twee centimeter onder het oor; de jongens met kort geschoren koppen.
‘Je schaamt je als je uitgaat op een plaats waar ook veel modern geknipte werkende jongeren komen’, zegt hij. Om daaraan wijs pedagogisch toe te voegen, dat zoiets niet bevorderlijk is voor het zelfvertrouwen van zich vaak toch al onzeker voelende pubers.
Vooral voor zijn kritiek op uniform en haardracht krijgt Netiwit op Facebook veel steun. Bijna 14.000 vrienden zeggen het met hem eens te zijn. Sommigen vertellen over docenten die, hoewel verboden, toch slaan als leerlingen in overtreding zijn. Anderen kondigen aan acties voor te bereiden voor meer vrijheid.
En op de campus van de Thammasat Universiteit hangen opeens foto’s die de status van het schooluniform belachelijk maken: een veel te krappe schoolblouse met uitpuilende borsten, een meisjeshoofd halverwege het lichaam van een jongen met afgezakte broek en twee tegen elkaar wrijvende jongenspantalons.
Genadeloos
Genadeloos zijn de reacties op Facebook van twee anonieme docenten. ‘Als je het schooluniform bespot, spot je met de beste tradities van ons land en ons volk”, zegt de eerste. ‘Wie ben jij om het niet eens te zijn met de koning Chulalongkorn, die als eerste het schooluniform invoerde op de door hem opgerichte universiteit? Dat de geesten die waken over ons onderwijs je maar in stukken mogen snijden en je in de rivier werpen.’
Zijn collega: ‘Schaam je. Je valt anderen lastig met dingen waar ze het niet mee eens zijn. Dat is vermoeiend. Daarom zeggen ze dat ze het met je eens zijn. Maar dat is niet zo. Je beledigt alles waar we trots op zijn. Je bent het niet waard om student te zijn. ’
De zwijgende meerderheid onder de studenten zal zich herkennen in de kritiek van de docenten. De opstandige student schopt tegen de zuilen waar op de Thaise samenleving is gebouwd. De eenheid van volk, het gezag van de koning en de richtlijnen van het geloof. Het zijn waarden en normen die ook de internetgeneratie heeft meegekregen. Thuis, in de tempel, op school, via de nationale tv.
Neem buurjongen Pat, 20 jaar. Goed stel hersens, studeert politicologie en Engels, danst op moderne popmuziek en heeft een spetter van een vriendin. Hij probeert voldoende geduld op te brengen om het een westerse journalist desgevraagd uit te leggen:
‘Ín rijke landen als Nederland kan iedereen doen wat hij zelf wil. Maar in mijn land zijn we nog niet zover. Hier is het niet iedereen voor zich. Hier moeten we samenwerken om een beter land te krijgen. Daarom moet je laten zien dat je bij elkaar hoort. Dat begint met het schooluniform. Met een uniform zijn alle studenten gelijk – rijk en arm.’
Het accepteren van leiding is belangrijk voor een land, zegt Pat. ‘Dat leer je in je jeugd, door ouders en leraren te gehoorzamen en te respecteren.’
Hij maakt zich al pratend kwader: ‘Laat die Netiwit opkrassen naar Amerika of Engeland. Daar is vrijheid, toch? Haha, daar hebben ze op de beste universiteiten trouwens ook uniformen. En wat willen ze nog meer? De vrijheid om zelf te bepalen of je je huiswerk maakt? De vrijheid om te bepalen hoe laat je ’s morgens op de universiteit komt? Stom, stom, stom!’
Flauwe grappen
Maar volgens Bert, de Nederlandse docent Engels en Rechten die verderop in de straat woont, pakken de traditionele omgangvormen slecht uit voor de kwaliteit van het onderwijs.
‘Ik heb in China les gegeven en daar hangen studenten aan je lippen. Ze barsten van de ambitie, ze willen alles weten, willen perfect Engels spreken. Maar hier stellen ze geen vragen. Dat mogen ze niet, denken ze. Ze willen vooral vermaakt worden. Als je flauwe grappen maakt vinden ze je een goede onderwijzer. Harmonie is het waar het hier omdraait. Niet om kwaliteit.’
Radicale verandering is nodig, zegt Bert. De plannen tot nu toe leiden tot niets. Neem de overheidscampagne ‘English Speaking Year 2012’. Belangrijk actiepunt was leerlingen in schoolkantines Engels te laten praten met het personeel. Vergeten was dat het personeel zelf geen woord Engels spreekt.
Open grenzen
Al een paar jaar vraagt het bedrijfsleven om verbetering van het onderwijs. Vooral internationale bedrijven vrezen bij verdere economische groei moeilijk aan goed personeel te komen. Personeel dat vragen stelt, meedenkt, initiatieven neemt en zich goed in Engels kan uitdrukken.
Het huidige kabinet neemt de kritiek serieus. Dat moet wel. In 2015 is de Asean Economic Community (AEC) een feit en openen de Zuidoost-Aziatische landenin navolging van 'Europa' hun grenzen voor elkaars werknemers. En het kan toch niet zo zijn dat goed opgeleide burgers uit buurlanden de banen van Thai inpikken. Dat zou binnen de regio een enorm gezichtsverlies betekenen. Toch lijkt het die kant op te gaan. Waar zes Nederlandse universiteiten in de internationale top 100 staan, zakken de twee beste universiteiten van Thailand bijna de top 300 uit.
Intussen geeft Netiwit de strijd niet op. Wezenlijke verandering van het systeem is zijn doel. Alleen kritische studenten kunnen straks ons land leiden. Alleen met geld verandert er niets. Daarom heeft hij het Comité Scholieren Onderwijs Revolutie opgericht. Van zijn bijna 14.000 vrienden hebben zich er veertig bij hem aangesloten.
Dit artikel verscheen in verkorte vorm in opinieweekblad De Groene Amsterdammer
THAILAND TIP – Bezoek een Wai Kru: Altijd op donderdag (Dag van Brihaspati, god der leraren) ergens in september/oktober. Vraag toestemming, blijf op achtergrond. – Wai Kru begrijpen: Scholieren/studenten knielen en kruipen naar hun leraren en bieden traditionele cadeau's aan: gepopte rijst (staat voor drukke leerlingen die door de deksel niet uit de pan springen) en bloemen van de aubergine (zoals de bloemknoppen hangen, zo buigen de leerlingen voor leerkrachten).
