Opperbevelhebber Prayuth gaat eind dit jaar met pensioen en heeft daarom geen zin in een militaire coup. Dat weet iedereen in Thailand. Verantwoordelijk zijn voor bloedvergieten is slecht voor je karma – en zie dat in de laatste fase van je leven nog maar goed te maken.
De generaal deed deze week via de radio, voor de zoveelste keer in het onrustige afgelopen half jaar, een hartstochtelijke beroep op de strijdende politieke partijen en gelieerde protestgroepen: Ga alsjeblieft met elkaar in gesprek. Blijf kalm!
Maar nadat vannacht opnieuw drie doden zijn gevallen bij aanslagen op anti-regeringsbetogers – en na spoedoverleg met de bevelhebbers van alle krijgsmachtonderdelen – klinkt hij opeens zeer dreigend: ‘Als het nu niet is afgelopen met het geweld, grijpt het leger op volle sterkte in om de orde te herstellen.’
De kans op nachtelijke pingponggranaten is groot
De generaal was nog niet uitgesproken, of het voltallige kabinet moest zich uit de voeten maken tijdens een vergadering in uitgerekend een gebouw van het leger. Dat werd door betogers – tevergeefs uiteindelijk – bestormd. Maar de bevelhebber doelde vooral op het nachtelijk geweld.
Sinds duizenden demonstranten de afgelopen maanden op en langs straat bivakkeren, worden ze regelmatig voor het ochtendkrieken beschoten of met ‘pingpong’-granaatjes bekogeld. Tot nu toe vielen 28 doden. Er is geen spoor van de daders. De demonstrantenleiders beschuldigen de regering en de politie ervan achter de aanslagen te zitten.
De regering, gesteund door ‘niet goed geïnformeerde boeren’ uit het noordoosten, is bang om haar hachje te verliezen. Zeggen ze. Want niet alleen maar de elite, maar in toenemende mate ook het volk is de ‘populistische praktijken’ van het door de ‘corrupte biljonairsfamilie’ Shinawatra gefinancierde kabinet zat.
Zijn de betogers zelf schuldig aan het bloedvergieten?
De regering en de aan hen gelieerde actievoerende roodhemden denken dat juist de betogers zelf, of in elk geval extremisten onder hen, verantwoordelijk zijn voor het bloedvergieten.De ‘grote mannen’ achter de demonstraties van het afgelopen half jaar hebben namelijk belang bij ingrijpen van het leger, beweren zij. Het is voor ‘de rijke elite’ van 140 adellijke families, rijke Chinees-Thaise ondernemers en de royaalste royalisten de enige manier om eindelijk af te komen van de door hen zo gehate maar wettig gekozen regering – een kabinet dat opkomt voor de belangen van het kritische noorden en agrarische noordoosten van het land, maar ook steeds meer steun krijgt in de armere wijken van Bangkok.
Land van de Glimlach grimmig in het nieuws
Al een jaar lang is het Land van de Glimlach op een grimmige manier in het nieuws. Politici achtervolgen elkaar met moties van wantrouwen en juridische procedures. Verkiezingen zijn ongeldig verklaard en nieuwe geboycot en uitgesteld. De premier en negen ministers moesten opstappen, een vleugellam demissionair kabinet achterlatend. Het parlement is uitgerangeerd; de senaat valt ruziënd uiteen. De koning is oud.
Anti-regeringsbetogers – die zich vroeger als geelhemden manifesteerden en nu het rood-wit-blauw van de Thaise vlag als oorlogskleuren gebruiken – blokkeren in Bangkok al maanden kruispunten en overheidsgebouwen. Ze maken via acties verkiezingen onmogelijk, omdat zonder voorafgaande ‘politieke hervormingen’ de ‘corrupte regeringspartij’ weer zal winnen dankzij ‘de domme boeren in het noorden’.
De tegenpartij dreigt met een veldslag ‘om de democratie te verdedigen’
De tegenpartij – de roodhemden die de regering steunen – dreigt met een veldslag ‘om de democratie te verdedigen’. Ze eisen dat de verkiezingen, nu gepland op 20 juli, doorgaan. Een compromis is onmogelijk, leerde een oppositieleider toen hij dat voorstelde en zelfs door z’n eigen achterban werd weggehoond.
Thai worden steeds venijniger
De politieke tegenstellingen snijden diep in de samenleving. Thaise kennissen praten steeds venijniger over ‘die anderen’. Op Facebook worden dagelijks vriendschappen opgezegd. Collega’s spreken niet meer met elkaar.
De taxichauffeur, afkomst uit het regeringsgezinde noordoosten, vertelt boos kijkend geen betogers meer in zijn auto te willen. En journalisten verdacht van sympathie voor de verkeerde partij, worden openlijk bedreigd.
Thai hebben niet geleerd om het oneens te zijn
‘Thai denken in goed en slecht’, verklaarde psychiater Kavi al eerder. ‘Ze hebben niet geleerd het gewoon over iets oneens te zijn. Thuis, op school en op het werk wordt niet gediscussieerd. Als er al een verschil van mening lijkt te ontstaan, dan leg je je bij voorbaat neer bij het standpunt van de machtigste in het gezelschap. Je ouders, je leraar of je baas. Op die manier leer je de standpunten van een ander niet begrijpen. In tegendeel. Het onbegrip neemt alleen maar toe. Daarom: Hoe langer de acties duren, hoe groter de haat.’
‘Politici en betogers moeten zich ontspannen’, aldus de psychiater. ‘Zo niet, dan is hun beroemde glimlach weg en slaat de stress om in paniek en agressie. Dan moet je je bergen, leert de Thaise geschiedenis.’
Trotse Thai schamen zich voor de chaos
Hoe groot haat en in elk geval onbegrip over en weer ook zijn, de meeste Thai zijn het er na zes maanden wel over eens dat de ellende eindelijk moet stoppen. Ze zijn het zat, aan welke kant ze ook staan. Toerisme en economie zakken in. Klanten blijven weg. Banen verdwijnen. En erger nog: Trots als ze zijn, schamen zich voor de chaos. Vooral ten opzichte van omliggende landen als Laos en Cambodja, waar ze zich vaak zo laatdunkend over uit laten.
Pijn deed het dan ook toen vorige week uitgerekend de premier van directe buur Myanmar – tot voor kort nog het door generaals bestuurde Birma – alle partijen in Thailand opriep om tot een vreedzame en democratische oplossing te komen. Een tv-presentator was er even stil van.
Een coup om de democratie te redden?
De Thai schamen zich zo voor hun buren in Zuidoost Azië, dat ze afkeurende internationale reacties op een militaire coup voor lief zullen nemen. De Verenigde Staten liet deze week nog weten het niet te kunnen voorstellen dat de oudste bondgenoot in Azië zou afglijden naar een militaire dictatuur. Belangrijke handelspartners als Japan, China, Australië en ook Europa lieten zich eerder op een zelfde wijze uit.
‘Ik weet dat westerse regeringen een coup ondemocratisch vinden’, zegt een lokale journalist. ‘Maar misschien is er hier eentje nodig om de democratie nieuw leven in te blazen. En dan komen de buitenlandse investeringen van zelf weer.’
Het leger heeft al 18 keer ingegrepen
De druk op de bevelhebber om zijn manschappen in actie te laten komen, is extra toegenomen nu een gerespecteerde groep van ex-staatsmannen en dito legerleiders hem publiekelijk oproept om de patstelling te doorbreken. Waarom niet, vragen die oudgedienden zich af. Sinds Thailand een constitutionele parlementaire democratie is, heeft het leger al 18 keer ingegrepen om burgerregeringen ‘bij te sturen’. De laatste keer in 2006.
Dienstplichtigen volgen niet meer blindelings bevelen
Maar sindsdien zijn de tijden veranderd, zeggen politieke waarnemers. Niet formeel, maar wel feitelijk is het Thaise leger gedemocratiseerd. De militaire top behoorde van oudsher bij de elite en werden blindelings gevolgd door z’n manschappen. Dat ligt nu anders.
Nu bestaan die manschappen voor bijna de helft uit jongens uit het arme noordoosten. Die hebben geen 500 euro om onder de dienstplicht uit te komen, maar tegenwoordig wel voor een goedkope smartphone waarmee ze het nieuws volgen. ‘Die jongens zullen niet zo gemakkelijk op roodhemden schieten die hun democratie verdedigen’, aldus een Thai die voor een buitenlandse ambassade de ontwikkelingen analyseert. ‘De militaire top moet hen duidelijk maken dat het ook in het belang van hun families is, dat het leger in actie komt.’
Soldaten verstoppen zich in bosjes of in de schaduw
In Bangkok is het leger al alom aanwezig, al valt het nauwelijks op. Op strategische plaatsen zijn gecamoufleerde posten opgetrokken. Om toeristen niet af te schrikken, vaak verstopt in het groen bij een hotel of in de schaduw van een kantoorkolos.
Officieel zijn de soldaten er gekomen om boze burgers tegen elkaar te beschermen. Maar de dienstplichtigen hangen vooral verveeld rond. Chattend. Knabbelend aan een zoveelste stokje met gegrilde vleesballetjes. Alsof ze in afwachting zijn van nadere orders.
Toeristen denken dat er een burgeroorlog woedt
‘Een militaire coup is in eerste instantie natuurlijk slechte reclame op toeristisch gebied’, zegt een touroperator in Bangkok. ‘Maar veel hebben we niet meer te verliezen. Toeristen denken door alle negatieve nieuwsberichten dat in het hele land al een burgeroorlog woedt. Het toerisme is al met dertig procent ingestort. Direct na een coup valt het natuurlijk helemaal dood. Maar tegelijkertijd brengt dat wel de rust die we nodig hebben om weer toeristen te werven.’
De onrust van nu – hoewel volgens veel Nederlandse en Belgische expats, zo blijkt op social media, niet gevaarlijk voor toeristen – wordt in het buitenland toch geassocieerd met beelden uit 2010 van een geblokkeerd vliegveld en een schietpartij waarbij negentig doden vielen. ‘Maar zover laat niemand het in Thailand meer komen. Daar hebben we met z’n allen van geleerd.’
Is advies om Bangkok te rmijden terecht?
Westerse ambassades, die van Nederland voorop, hebben de reiswaarschuwingen voor Thailand deze week aangescherpt. Mijdt Bangkok, is het dringende advies. De ambassade gaat daarmee verder dan twee maanden geleden, toen anti-regeringsdemonstranten grote blokkades hadden opgeworpen op plaatsen waar ook veel toeristen komen – bij stations van de skytrain en grote shoppingmalls. Toen was de waarschuwing alleen die demonstraties te mijden.
Het afgelopen half jaar heeft de boosheid zich geen enkel moment gericht op buitenlanders. De sfeer was vaak zo ontspannen, dat toeristen zich met plezier mengden met glimlachende betogers. Dat was en is niet verstandig: Sporadisch werd en wordt op demonstraties geschoten.
Tanks met bloemen waren toeristische attractie
De blokkades zijn nu opgeworpen op plekken van de hoofdstad waar nauwelijks toeristen komen. En zelfs daar zijn ze gemakkelijk te ontwijken. In het noorden van de stad gebruikte de politie deze week voor het eerst sinds lange tijd een waterkanon en traangas tegen demonstranten. Een Nederlandse expat was een blok verder op en heeft er niets van gemerkt.
De kans is reëel dat Bangkok na een coup rustiger en veiliger dan normaal is. Dat was ook in 2006 zo, toen de met bloemen versierde tanks een toeristische attractie bleken. Toeristen elders in Thailand – bijvoorbeeld op een van de vele zonnige eilanden – baalden dat ze die foto hadden gemist.
(Dit artikel op wordt zo nodig geactualiseerd; like voor het laatste nieuws facebook.com/typischthailand)
