Arme Batman.
Keer op keer wordt hij herinnerd aan die verschrikkelijke avond waarop zijn ouders in een steegje werden vermoord. “Hoe vaak moet ik dit moment herleven?”, vraagt het alter ego van Bruce Wayne zich af in het stripverhaal 'Old school'. De miljardair uit Gotham City reflecteert op zijn onvermijdelijke lot om steeds te moeten laten zien hoe hij Batman is geworden.
“In elk tijdperk. Vanuit elke hoek. In elk medium.” Het is een aardig voorbeeld van wat wel metafictie wordt genoemd: een fictief personage dat verwijst naar zijn eigen 'fictiefheid'.
75 jaar
En inderdaad, wat heeft Batman al veel meegemaakt. Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Detective Comics nummer 27 verscheen, met daarin voor het eerst “the amazing and unique adventures of the Batman!”. Hoewel die strip pas in de lente van 1939 verscheen, is uitgeverij DC Comics in januari alvast begonnen met het verjaardagsfeestje.
DC is namelijk in 2011 de serie Detective Comics na 881 edities weer opnieuw vanaf 1 gaan nummeren. Nu volgens de nieuwe telling de serie opnieuw bij het 'historische' getal 27 is aangekomen, was dat voor de uitgeverij een passende gelegenheid om terug te kijken op driekwart eeuw Batman.
Het verjaardagsnummer bevat zeven verhalen, zoals een verhaal waarin Batman een alternatieve wereld te zien krijgt waarin zijn ouders de overval in het steegje hebben overleefd. Ook zien we een Batman die daadwerkelijk een 75-jarige man is geworden en met een batarang de taart aansnijdt. De collectie verhalen is een fijne ode aan een iconisch personage dat een turbulente geschiedenis achter de rug heeft.
Geschiedenis 'the Bat-Man'
De eerste vijanden van “the Bat-Man” zijn vooral gangsters, die op weinig mededogen hoeven te rekenen: wanneer een crimineel aan zijn einde komt in een vat zuur noemt Batman dat “een passend einde voor zijn soort”. In 1940 geeft de uitgeverij de gemaskerde detective een eigen stripserie. Al snel worden superschurken als de Joker geïntroduceerd en krijgt Batman hulp van Robin, the boy wonder.
In de jaren vijftig is de voornaamste tegenstander van Batman niet fictief. Psychiater Fredric Wertham publiceert het boek Seduction of the Innocent (1954) waarin hij beweert dat geweld in strips schadelijk is voor kinderen. Maar ook het samenwonen van Bruce Wayne en Robin – de adolescente “Dick” Grayson – vindt hij gevaarlijk. “Verhalen zoals Batman kunnen homoseksuele fantasieën bij kinderen opwekken”, schrijft Wertham. Het boek en daaropvolgende hoorzittingen in de Amerikaanse senaat over de schadelijkheid van comics, deden het imago van strips – en dus ook van Batman – geen goed.
Adam West
Halverwege de jaren zestig keert Batman echter terug om een definitieve rol in de popcultuur op te eisen. Acteurs Adam West en Burt Ward spelen in de televisieserie van zender ABC een vrolijke en onschuldige versie van het dynamische duo. De serie loopt 120 afleveringen en er wordt ook een film gemaakt. Een deel van het succes is dat alles ongelooflijk over the top en kitscherig is. De serie drijft op absurdistische verhaallijnen, zelfspot en flauwe woordgrappen. Een voorbeeld is de bizarre manier waarop Batman, Robin en politiecommissaris Gordon deduceren welke schurken achter een aanval op zee zaten.
Batman: “Pretty fishy what happened to me on that ladder.”
Commissaris Gordon: “You mean where there's a fish there could be a Penguin?”
Robin: “But wait! It happened at sea… C for Catwoman!”
En dan waren er nog de gevechtsscènes. POW! ZAP! CRASH! Media spraken zelfs van een rage – 'Batmania' – dus vanuit commercieel oogpunt was het niet meer dan logisch dat DC Comics de stripverhalen aanpaste aan de stijl van de televisieserie.
The Dark Knight
In de jaren zeventig werden de verhalen weer wat duisterder en halverwege de jaren tachtig zette Frank Miller een nieuwe standaard met de verhalen The Dark Knight Returns en Year One. Deze grauwe verhalen zijn een wereld van verschil met de kleurrijke televisieserie. In een voorwoord van Year One schreef Miller: “Voor mij was Batman nooit grappig.”
De ruwere Batman paste kennelijk goed in de tijdgeest en er volgden meer hardere strips. Zo verlamt de Joker in Batman: The Killing Joke de dochter van commissaris Gordon, vermoordt de Joker Robin in A Death in the Family (althans, dat leek toen zo) en breekt supercrimineel Bane de rug van Batman in Knightfall zodat een andere held tijdelijk de rol van Batman overneemt.
Al die veranderingen zijn nodig om de superheld relevant te houden. Een personage dat driekwart eeuw geleden is bedacht, kan niet op precies dezelfde manier blijven bestaan. Nu lezers en bioscoopbezoekers meer realisme willen, kan Batman bijvoorbeeld echt geen maillot meer dragen, zegt de Nederlandse tekenaar Romano Molenaar. “Batman heeft geen superkrachten dus hij heeft een pak nodig dat tegen een stootje kan”, zegt Molenaar, die anderhalf jaar geleden een Batman-avontuur tekende.
Bewaarder van folklore
Dennis O'Neil was in de jaren zeventig auteur van diverse Batman-verhalen en was tussen 1986 en 2000 coördinator van de Batman-strips. Hij realiseerde zich al snel dat hij “bewaarder van folklore” was, omdat iedereen Batman kent. “Een van de grootste uitdagingen was om de personages te laten evolueren en tegelijk de essentie intact te laten”, vertelt O'Neil telefonisch.
Een goed voorbeeld daarvan lezen we in de nieuwe Detective Comics 27, in het eerste deel van het verhaal 'Gothtopia'. Daarin zien we bekende figuren in een nieuw jasje. Batman en Catwoman zijn een gelukkig stel, superschurk Penguin is burgemeester en Gotham City is de “veiligste stad van de VS”. Batman komt al snel achter wat de lezer ongetwijfeld ook denkt: dit moet een hallucinatie zijn.
- Detective Comics 27 is te koop bij stripspeciaalzaken en via de app van DC Comics (€6,99). In die app kun je ook de Detective Comics 27 uit 1939 downloaden (gratis).
Adam West en Burt Ward als Batman en Robin
Dit artikel is eerder verschenen in nrc.next
