“Hé Petrus, hoe is het?!” roept zanger Xander de Buisonjé (Judas) naar acteur Mark van Eeuwen die Petrus speelt. Het is een ijskoude februariavond. Licht- en geluidmensen rond de Amersfoortse Langegracht maken alles in orde om de scène ‘Het laatste avondmaal’ op te nemen. Even verderop geeft Martijn Fischer (Jezus) een interview aan een van de vele aanwezige televisiejournalisten. Tussen alle regieaanwijzingen door neemt The Passion-regisseur Richard Grifhorst de tijd om te vertellen hoe “waanzinnig” het is om in Amersfoort te filmen. “Ik woon al elf jaar in Nijkerkerveen, dus Amersfoort voelt als mijn eigen stad. Er zijn hier zóveel mooie locaties, dus we moesten echt keuzes maken.” Bijzonder aan Amersfoort vindt Grifhorst de combinatie van pittoreske en minder traditionele locaties. Zo zijn er niet alleen in de historische binnenstad, maar ook in industriële Wagenwerkplaats filmopnames gemaakt. “Ik heb de stad op een heel andere manier leren kennen. Hier aan de Langegracht, met op de achtergrond Onze Lieve Vrouwentoren, is een van de mooiste plekjes.”
Belgische vluchtelingen
Ook Paul de Vos, projectleider namens de EO en KRO, is enthousiast over de stad Amersfoort. “The Passion leeft erg onder de bevolking, de middenstanders en de gezamenlijke kerken. Zo is Amersfoort de eerste Passion-stad waar een speciaal magazine verschijnt.” Dat een kunstenaarscollectief zelfs als tegenreactie de anti-Passion ‘Jezus Mina’ opvoert, vindt De Vos prima. “De terechtstelling van Jezus was tweeduizend jaar geleden ook een veel besproken gebeurtenis. Juist het van mening verschillen en de dialoog hierover maakt dat het verhaal leeft en betekenis krijgt in 2016.”
Het is dit jaar honderd jaar geleden dat Belgische vluchtelingen vanwege de Eerste Wereldoorlog naar Amersfoort vluchtten. Tijdens The Passion zal voor de vluchteling van toen en nu speciale aandacht zijn, zegt De Vos. “Het verhaal van Jezus gaat over hoop in tijden van angst en lijden. Vluchtelingen van nu kunnen daar over meepraten. Daarom loopt een aantal van hen mee met de processie.”
Maar iedereen die met het grote witte kruis meeloopt, heeft zo zijn eigen verhaal, weet De Vos. “Er lopen ieder jaar wel mensen mee die net iemand begraven hebben of zelf ziek zijn. Het bijzondere aan The Passion is dat het verhaal van Jezus Christus een hoopvol verhaal is voor iedereen die het even niet meer weet.”
‘Het verhaal van Jezus Christus is een hoopvol verhaal voor iedereen die het even niet meer weet’
Gevoelige snaar
Maar de vraag is: komt die boodschap ook over? Mirella Klomp, onderzoeker en docent aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam, staat elk jaar op een ‘Passionplein’. Samen met haar studenten doet ze onderzoek naar The Passion en over haar bevindingen schrijft ze een boek. “Het is heel verschillend welke boodschap mensen meenemen. Op het plein staat de ervaring vooral centraal: eenheid, solidariteit en gezelligheid.” Ook Klomp hoort dat mensen de thema’s van The Passion – liefde, verraad, lijden en opoffering – verbinden aan hun eigen leven. “Zo liep er eens een vrouw in de processie die al twintig jaar MS had. Dat ze nog kon lopen en niet in een rolstoel zat, ervoer ze als een wonder en daarom liep ze mee. Ze gelooft in hoop, vertelde ze.”
‘Dat ik als gelovige in het publiek ‘Kruisig hem, kruisig hem!’ schreeuw, vind ik aangrijpend’
Kruisig hem!
Hoewel Klomp The Passion als wetenschapper volgt, raakt het spel bij haar zelf soms ook een gevoelige snaar. “Dat ik als gelovige in het publiek ‘Kruisig hem, kruisig hem!’ schreeuw, vind ik aangrijpend. Ik vraag me dan af: welke keuze maak ik als het erop aankomt?”
Klomp vertelt dat The Passion niet op zichzelf staat. “Al sinds de vierde eeuw klinkt het passieverhaal in de Goede Week en processies en passiespelen vinden ook al eeuwen plaats. Vroeger gebeurde dat in een door en door christelijke cultuur. Anno 2016 is dat niet meer zo; het christendom is in onze samenleving minder dominant aanwezig dan toen.”
‘Dat geloof je zélf…’
In die niet-christelijke cultuur was het voor de omroepen aftasten hoe ze het paasverhaal wilden vertellen, merkte Klomp. “Bij de eerste editie in Gouda liepen ze het risico dat het een flop zou worden. De verteller zei toen aan het einde sceptisch: ‘Er zijn mensen die hebben gezegd dat Hij zal opstaan uit de dood. Ik heb vernomen dat ook Jezus zelf dit een paar keer gezegd heeft.’ Daarna grinnikte hij smalend: ‘Dat geloof je zélf…’. Maar omdat bleek dat The Passion ieder jaar miljoenen kijkers trekt, verontschuldigen de makers zich inmiddels veel minder voor het bijbelverhaal.”
Een persoonlijk hoogtepunt vond Klomp dat Jezus na zijn opstanding in Groningen tussen de mensen stond in plaats van ver weg; in Rotterdam verscheen hij bijvoorbeeld bovenop de top van de Erasmusbrug. Klomp: “Jezus staat er juist om bekend dat hij zich tussen de mensen begaf.”
3J’s
Voor David Grifhorst is het verhaal van hoop en liefde het “belangrijkste en meest dramatische verhaal dat er bestaat”, vertelt hij aan de Langegracht. “Het is waanzinnig cool om dat op een moderne manier te mogen vertellen.”
Het is al nacht als Jezus en zijn discipelen even later in het bootje in het water stappen. Dan zingt Martijn Fischer met stokbrood en wijn ‘Geef mij een naam’ van de 3J’s: “Noem mij maar God, noem mij het goede. Geloof maar in mij, ik ben de ruimte en de tijd. Ik ben er nu en ik zal er morgen zijn”.
Dit artikel van freelance journalist Sjoerd Wielenga staat in het magazine ‘Passie in Amersfoort’ van de Raad van Kerken Amersfoort.
