“Ik weet nog hoe we hier altijd zaten,” staat linksonder op deze muur gekalkt. “Ik mis je duizend maal,” staat er schuin boven. Graffiti zoals deze, op een strand in mijn standplaats Salvador, geeft de pijn weer die in nieuwsreportages zo moeilijk uit te drukken is. Na een summier berichtje in de krant is een primitief gedenkteken zoals dit vaak het enige tastbare dat van een door Brazilië’s stadsgeweld verwoest leven overblijft.
Uitgerukt hart
Gisteren nam ik voor dit artikel een bus naar een straat waar ik vijf jaar geleden regelmatig doorheen kwam, in de hoop dat de graffiti die daar indertijd dagelijks mijn hart brak er nog zou zijn. Het was een muurschildering van een tienerjongen die een bloedend hart uit zijn borst rukte en aan de voorbijganger presenteerde: een teken van liefde voor drie brothers, wiens bijnamen op een geschilderde grafsteen prijkten. Ze staan in mijn geheugen gegrift: Rolo, Xelão, Ganso. Maar niet alleen stond de graffiti er niet meer, de hele muur waarop het voor hen opgerichte gedenkteken stond was weg, omvergebulldozerd voor een nieuwe vierbaansweg naar de haven.
Meer dan tien procent van alle moorden ter wereld wordt in Brazilië gepleegd
Dit alles ter illustratie bij de droge cijfers in het jaarlijkse VN-rapport over moordstatistieken, dat eind vorige week werd gepubliceerd. Uit dit verslag, samengesteld door het VN-bureau voor drugs- en misdaadbestrijding, blijkt onder andere dat van de 437.000 moorden die er in het jaar 2012 wereldwijd gepleegd werden, er 50.108 in Brazilië plaatsvonden. Met andere woorden: meer dan tien procent van het totaal.
Geweld verschuift naar het noordoosten
Hoewel het totaal aantal moorden in Brazilië al meer dan dertig jaar rond de vijftigduizend ligt en dus redelijk stabiel is, zijn de geweldsstatistieken de laatste jaren binnen de landsgrenzen flink aan het verschuiven. Tussen 2007 en 2011 daalde het aantal geweldsslachtoffers in de deelstaat Rio de Janeiro met 29 procent; volgens het VN-rapport speelt de ‘pacificatie’ van een groot aantal favela’s in de stad Rio de Janeiro hierbij een belangrijke rol. Ook in de deelstaat São Paulo was er een daling, van 11 procent. Maar in dezelfde periode steeg het aantal geweldsdoden in het noordoosten van het land explosief: in de deelstaat Bahia met maar liefst 75 procent.
Oranjespeelstad Salvador op twaalf na gewelddadigste stad ter wereld
Volgens het VN-rapport is de hoofdstad van Bahia, Salvador – waar het Nederlands elftal op 13 juni zijn eerste WK-wedstrijd speelt – de op twaalf na gewelddadigste stad ter wereld. Daarbovenop zijn maar liefst vijf van de dertig gewelddadigste gemeenten van Brazilië voorsteden van Salvador; Simões Filho, aan de noordwestrand van de stad, is al drie jaar nationaal kampioen dood en verderf.
Maar het kan nog erger. In de kleine noordoostelijke deelstaat Paraíba (waar bloedvetes een rol spelen) steeg het aantal geweldsdoden tussen 2007 en 2011 met een bijna onvoorstelbare 150 procent.
Meeste geweldsslachtoffers zijn man en zwart
Volgens het VN-rapport is 90 procent van de geweldsslachtoffers in Brazilië man.
Daarnaast blijkt uit andere recente studies dat de op huidskleur gebaseerde ongelijkheid in het land bijna nergens zo schrijnend is als in de geweldsstatistieken – en dat deze situatie alleen maar verslechtert. Volgens vorig jaar door het Braziliaanse Centraal Bureau voor Statistiek (IBGE) gepubliceerde cijfers liep een zwarte Braziliaan anno 2011 2,4 keer zoveel kans vermoord te worden als zijn blanke buurman. Vijf jaar eerder, in 2006, liep hij daar ‘slechts’ 1,9 keer zoveel kans op. Zwarte mannen tussen de vijftien en negenentwintig jaar lopen het grootste risico: van het totaal aantal geweldsdoden dat in 2011 in Brazilië viel behoorde een derde tot deze groep.
Drugs en vuurwapenbezit hoofdoorzaken
Het VN-rapport dat vorige week gepubliceerd werd wijst drugscriminaliteit en het gemak waarmee in Brazilië aan vuurwapens te komen valt aan als de belangrijkste factoren in het geweldsprobleem,.
