Ook gruwelijke beelden aan lunchpartijen met een raciale achtergrond keren daarmee terug. In de VS gaat een petitie rond om senatoren en vertegenwoordigers te laten weten lynchen als een wreed overblijfsel uit het verleden strafbaar te stellen als federale haatmisdaad. De ‘Stop Lynching Coalitie’ wijst erop dat families van slachtoffers geen gerechtigheid kunnen zoeken, omdat er geen specifieke wetgeving op is gericht. Daders blijven hierdoor vrij van straf. De Klu Klux Klan, een geheime blanke organisatie in de VS, die door racistich geweld bekendheid verwierf, kreeg na een lunchpartij veel medestanders.
(Update: Robert Fuller was een 24-jarige zwarte man die op woensdag 10 juni 2020 rond vier uur ’s morgens aan een boom werd gevonden in Palmdale, Californië, aan het Poncitlán-plein. Zijn dood krijgt weinig of geen berichtgeving door lokaal nieuws, en stadsfunctionarissen hebben vermoedelijk zijn dood als zelfmoord bestempeld en zijn dood zonder bewijs gekoppeld aan de COVID-19-pandemie. Zijn dood viel samen met de Black Lives Matter-protesten. De snelheid van de stad om zijn dood een zelfmoord te noemen voor enig onderzoek, is in de VS reden om aan te nemen dat de dood van Robert een lynchpartij was.)
De demonstratie in de VS werd een stuk vreedzamer overgenomen door ‘Black Lives Matter’ in Nederland, maar veranderde typisch Nederlands in een soap door een conflict rond het optreden van de burgemeester van Amsterdam, deels door een bord dat verwees naar de zwartepietendiscussie en premier Rutte die de tijd rijp vond om daar de zere vinger op te leggen.
De eerste burger van Amsterdam vertikte het om de ruim vijfduizend koppige menigte die onverwachts was komen opdagen en onvoldoende afstand van elkaar nam vanwege ruimtegebrek op de Dam uit elkaar te laten jagen door de sterke arm om eventueel besmettingsgevaar door het coronavirus in te dammen. Dat zou neerkomen op gelijkwaardige taferelen als in de VS, zo dacht zij, en dat was in haar ogen niet de bedoeling van de demonstratie en het beeld wat de wereld wilde zien.
Zij meende dat de deelnemers aan het protest ook een eigen verantwoordelijkheid droegen en zelf moesten beslissen of zij zich wel of niet aan het besmettingsgevaar wilden blootstellen. Die verantwoordelijkheid nam zij zelf ook door zich zonder ambtsketen, maar met een button op onder de menigte te begeven als ware zij één van hen.
De poppen waren aan het dansen. De actiegroep achter de demonstratie was ervan overtuigd dat de burgemeester juist had gehandeld, want wie tegen haar was, was een racist. En die kant lijkt het op te gaan. Iedereen is een racist en iedereen is in principe besmet met corona en kunnen we elkaar doodziek maken als we onvoldoende afstand houden. Het ‘duivelse dilemma’ waarvoor zij kwam te staan stuitte op (on) begrip en werd de verantwoordelijkheid om haar wel of niet op te hangen afgeschoven naar de gemeenteraad, die daar woensdag over vergadert. (Update 11-06-2020: De burgemeester mag aanblijven. Wel wordt zij onderdeel van een onderzoek naar haar doen en laten en hoe dat kon gebeuren.)
Premier Rutte keurde het beleid van burgemeester Halsema af en leidde de aandacht van ‘Black Lives Matter’ af met zijn boodschap dat de tijd van ‘Zwarte Piet’ voorbij is, omdat het voor pijn in de samenleving zorgt. Zijn nieuws heeft geen politieke lading, maar was meer een signaal naar de samenleving toe die moet begrijpen dat de inzichten zijn veranderd.
Hij loopt daarmee in de pas van de gemeente Groningen. Op 13 mei 2020 berichtte Reportersonline al met ‘Tijd is voorbij: geen Zwarte Pieten meer’ dat de plaatselijke overheid ‘Zwarte Piet’ in de ban wilde doen. Wethouder Chakor zei: ‘Wij vinden het belangrijk dat Sinterklaas een feest is dat door iedereen gevierd kan worden, en dat de figuur van ‘Zwarte Piet’ door niemand als kwetsend wordt ervaren. De intocht van Sinterklaas is het decor geworden voor demonstraties van voor- en tegenstanders van ‘Zwarte Piet’, en dat gaat ten koste van de essentie van het feest.’
Dat betekent in de praktijk dat de roetveeg – en naturel Piet steeds meer aan terrein wint. Maar het zal nog wel duren, voordat de ‘diehards’ om zijn en de gedachte is doorgedrongen dat in de intermenselijke contacten schoorsteenroet niet meer zwart is, iedereen kleurenblind is en wie nog wel wat kan onderscheiden ziet, dat iedereen een grijze muis is.
Zeggen dat je geen racist bent, is bovendien geen keuze meer. Online en offline dienen we ons ertegen te verzetten. Dat vertellen de reacties ons waaruit blijkt dat iedereen die zwijgt ook een racist is. En ook al ben je het niet het te weinig is om iets aan het probleem te veranderen. Daarom moet – waar dan ook – mondeling of schriftelijk worden verklaard, dat je ‘antiracist’ bent. Bij deze.
Of het begrip helemaal uit de samenleving verdwijnt, is niet zeker. Er bestaat immers ook een bijnaam ‘Zwarte Piet’ die slaat op iemand die zwart haar heeft of zijn kleding betreft, of het betreft iemand die als rover of piraat door het leven is gegaan, laat staan het gelijknamige kaartspelletje dat nog niet als ‘negerzoen’ uit de samenleving is verdwenen.
Voor zover het nog niet is gebeurd, zou ‘Zwarte Piet’ als eenheidsnaam voor diverse acteurs ook uit de inventaris van het Cultureel Erfgoed in Nederland moeten verdwijnen om te vermijden dat ‘welles en nietes’ elkaar nog langer om de oren kunnen slaan dat het hier wel/niet om een folkloristisch figuur gaat, die alle kenmerken heeft van racisme.
Hoelang het gaat duren voordat we daadwerkelijk niet meer in kleur denken, is moeilijk te voorspellen. Wellicht als de honderd miljoen dollar die basketballegende Michael Jordan voor tien jaar beschikbaar heeft gesteld om racisme uit de wereld te helpen op is of als we geen ‘Zwarte Piet’ meer kunnen zien en horen.
Moeten we er iets mee? Jazeker. Mee veranderen betekent modern denken. Niemand gaat nog door een schoorsteen om pakjes in een schoen te stoppen om een wortel voor het paard van Sinterklaas mee terug te nemen. We moeten ook consequent zijn. De volgende stap is Sinterklaas een schop geven, omdat die zich als blanke schuldig heeft gemaakt aan racisme en onderdrukking en niet ieder jaar in december uit het rijk der doden kan opstaan. De geschiedenis is dan in balans met de actualiteit.
