‘Blacks komen hier. Wat de fock gaat er gebeuren?’ Hij begreep het wel, medeoprichter van Patta Edson Sabajo. En iedereen die een beetje op de hoogte is van de geschiedenis van de Zeedijk, weet waar hij op doelt: de enorme overlast die junkies, veelal afkomstig uit Suriname, veroorzaakten op de Zeedijk gedurende de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw.
Sabajo doet z’n uitspraak op de tentoonstelling Ongekend Zeedijk in het Amsterdam Museum. De tentoonstelling vertelt aan de hand van beelden en interviews het verhaal van de Zeedijk die door dezelfde Edson Sabajo de oudste straat van Amsterdam wordt genoemd. Of dat echt zo is, is zeer de vraag, maar ongetwijfeld is de Zeedijk wel de bekendste straat van Nederland. Met instituties als de St. Olofskapel, In ‘t Aepjen, ‘t Mandje, Toko Dun Yong, de Hartjesdagen en Nam Kee om er maar een paar te noemen, is het onmogelijk de Zeedijk in bekendheid te verslaan. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de The Queen’s Head, bakkerij Brood, Patta (schoenen en meer) of de Shan He Hua tempel.
Dat het eens een dijk is geweest tegen de boosaardige activiteiten van de zee is vandaag de dag nog moeilijk voor te stellen, maar zover terug gaat deze tentoonstelling niet. Het is vooral de recente geschiedenis die aan bod komt en die wordt toegelicht door ondernemers en bewoners onder het motto: van wie is de Zeedijk? Chinezen vonden er hun plek, net als Joden en Surinamers. Er is een queer-community en een jazz-scene. Maar er zit ook de oer-Hollandse slagerij Vet. En het is de woonstee van Rietje Dikhout die al 78 jaar op de dijk woont.
Matrozen
Wat de Zeedijk tot de Zeedijk maakt is vooral de diversiteit. Dat was in het verleden niet anders, toen de Zeedijk nog zo ongeveer de eerste straat was die matrozen die maanden op zee hadden vertoefd in het vizier kregen. Vogels van diverse pluimage liepen er toen ook al rond en in die zin is de dijk niets veranderd. Nog altijd is het een genot om op een terras te zitten op de dijk zelf of op de aangrenzende Nieuwmarkt en te kijken naar het voorbijtrekkende volk. Grotere variatie zul je in Nederland nergens anders aantreffen.
Voor de doorgewinterde Zeedijk-kenner zal de tentoonstelling vooral een feest van herkenning zijn. Met foto’s van “voorbijgangers” die menigeen bekend zullen voorkomen. En de Chinese leeuw die altijd tevoorschijn komt op nieuwjaarsdag zal evenmin verrassen.
Maar er zijn ook wel wat minder bekende voorwerpen te vinden. Zoals een prachtig affiche waarop de Zeedijk tot rampgebied wordt verklaard. De dreigende tekst, “De politie en gemeente kunnen niet instaan voor uw veiligheid”, geeft aan hoe hopeloos de situatie was in de jaren zeventig een tachtig. En ook de klok die er hangt en waarop de naam is te vinden van de koningin van de Zeedijk is weergaloos mooi.
Die minder bekende kanten alleen al maken het de moeite waard een bezoekje te brengen aan Ongekend Zeedijk. De tentoonstelling is nog te zien tot 5 januari 2025.
Willem Oosterbeek, Wallenbewoner, doet in vijfhonderd woorden regelmatig verslag van het dagelijks leven vanuit de beroemdste buurt van Nederland.
