Die bekende zin is een dierbaar motto van de social media generatie geworden. Hij heeft al menig timeline gesierd, en in vele creatieve vormen. Maar hoeveel mensen weten ook dat het uit een lied van Leonard Cohen komt? Zijn fans genieten al sinds 1992 van “Anthem”.
Zo is het ook met Cohens lied “Hallelujah”. Het verscheen in 1984 op een album dat in Amerika werd geweigerd door zijn eigen platenmaatschappij. “Niet echt hitgevoelig, niet echt eighties”.
Toen het album wel in Europa werd uitgebracht, viel deze parel ook nog weinigen op. Er verschenen hele biografieën van Leonard Cohen waarin het lied niet werd genoemd. Hallelujah is inmiddels een niet meer weg te denken monument in de popgeschiedenis. Over het lied is zelfs een heel boek geschreven.
Het lijkt een beetje het lot van Leonard Cohen te zijn om klassiekers te schrijven die langzaam maar zeker doorsijpelen in onze cultuur, en nooit écht op zijn naam komen te staan. Toen de oude meester twee jaar geleden “Hallelujah” inzette in het Olympisch Stadion in Amsterdam, vroeg een vrouw achter mij gênant hardop: “Die is toch van Jeff Buckley?”. Zo is ook “Suzanne” voor velen een lied van Herman van Veen, en de “crack in everything” is een anoniem plaatje op Instagram.
En Leonard maar zwoegen.
Monnikenwerk
Want zwoegen doet hij, de Canadese Jood. Er is een bekende anekdote over een gesprek tussen Leonard Cohen en Bob Dylan. Laatstgenoemde sprak in de vroege jaren ’80 zijn bewondering uit over “Hallelujah” (dat Dylan als visionaire early adopter wél direct herkende als uitblinker).
“Hoe lang ben je daar mee bezig geweest?”
—“Oh, vier of vijf jaar.”
Dylan antwoordde dat hij zijn meest recente hit in een kwartiertje had geschreven.
Achteraf vertelt Cohen dat zelfs die vier, vijf jaar een leugentje waren.
Het was misschien wel het dubbele. Of nog langer.
Leonard Cohen treft zo eens in de zoveel tijd een lied aan dat de jarenlange worsteling waard is.
Met de geduldige en perfectionistische discipline van een boedhistische monnik en de Israëlitische vechtlust van een Jakob laat hij zo’n lied niet gaan tot hij tot de kern is doorgedrongen.
Zo ging het met Anthem, zo ging het met Hallelujah. En toen was daar, in de 2012 biografie, plotseling de belofte van een nieuw meesterwerk. Leonard Cohen onthulde dat er één bijzonder lied was waar hij al decennia mee worstelde. En dat het op het volgende album zou verschijnen.
Popular Problems
En nu is het september 2014, de maand waarin de onvolprezen singer-songwriter 80 jaar oud wordt en plotseling met een nieuw album komt: Popular Problems. Wij moeten nog anderhalve week wachten, maar Mart Smeets mocht de cd alvast beluisteren.
Bij De Wereld Draait Door deed hij enthousiast verslag. Smeets maakte daar van de once in a lifetime opportunity gebruik om wat liefdesteksten aan Halina Reijn voor te dragen. Dat begrijpen we best. Maar geheel conform het vaste patroon van alle Cohen-klassiekers noemde Smeets de parel van de cd niet.
Die parel draagt de titel “Born in Chains”.
Veertig jaar lang werkte Leonard Cohen aan dit ene lied. Ook als dat poëtische overdrijving is (joden en het getal veertig…) en het zelfs maar een vijfde van die tijdsduur is, kunnen we Born in Chains op z’n minst gerijpt noemen.
Op basis van eerdere liveoptredens kunnen we alvast een voorlopige analyse maken.
Born in Chains
De tekst is bijna archetypisch Cohenesque. Op zijn oude leeftijd keert hij terug naar het fundament van zijn joodse opvoeding, de basis van vele religies en een sleutelmotief in ons aller psyche: het Exodusverhaal van slavernij en verlossing.
Nu Cohen 80 jaar oud is kan hij het laatste couplet van “Hallelujah” waarmaken:
Even though it all went wrong
I’ll stand before the Lord of Song
with nothing on my tongue
but Hallelujah
Born in Chains is in feite niets dan een pre-mortem uitwerking van die belofte.
Dat de tekst erg theologisch is maakt dit lied juist kansrijker. Suzanne kreeg haar diepte door het middelste couplet over Jezus, Anthem is een Psalm en Hallelujah een hymne. Born in Chains gaat verder op die weg en is bijna gospel.
Maar van deze man kunnen we dat hebben. Zijn religie is zalf op de wonden van een geseculariseerde wereld. Onze spiritueel droge maatschappij snakt naar water uit een rots.
En dan is daar een oude, wijze Cohen die zijn priesterlijke naam eer aandoet in de 21ste eeuw door ons allen weer een weg naar de onnoembare, naar the Name te wijzen.
En nu live
Ook de melodie heeft alles. Wie de filmpjes bekijkt, ziet een gospelklassieker in wording. Niet alleen de Nick Caves, maar ook R&B artiesten zullen dit gaan coveren. De beurtzang biedt bovendien mogelijkheden voor popkoren en ook voor voorzang in eigentijdse synagogen, kerken en andere spirituele gelegenheden.
Ironisch genoeg zijn veel studioalbums van Leonard Cohen wat rommelig, eenvoudig en gemakzuchtig in elkaar gemixt. Dat staat haaks op het decennialange proces van de songwriting, maar juist dat draagt bij aan het mysterie. Wie Cohen in volle glorie wil meemaken, moet hem zien touren. Live, zo zegt hij zelf, rondt hij zijn liederen pas definitief af. Born in Chains is ook nu nog niet voltooid.
Als de man volgend jaar in de buurt is, of de tickets nu 8, 80 of 800 euro kosten: zorg dat u erbij bent. Zodra “Born in Chains” wordt ingezet, ziet u een tijdloze artiest de laatste hand leggen aan zijn laatste grote meesterwerk. Dat garandeert 7 onvergetelijke minuten. Mark my words.
Born in Chains van Leonard Cohen. Hier live:
