Vitamines zijn gezond
Dat klopt, je hebt vitamines nodig om te overleven. Dat betekent niet dat je meer vitamines binnen moet krijgen dan je nodig hebt, dat kan vervelende gevolgen hebben. Als je normaal eet, dat hoeft niet eens super gezond te zijn, maar gewoon gevarieerd met alles, dan krijg je al genoeg binnen. Een teveel aan vitamines kan voor heel vervelende bijwerkingen zorgen, bijwerkingen die minstens zo vervelend zijn als bij tekorten van vitamines. En in potjes vitamines die je bij de drogist kunt krijgen zit vaak al veel meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH), soms wel duizend keer zoveel. Dat staat op het potje vermeld, maar niet iedereen leest wat er precies inzit. Trouw iedere dag je vitamines slikken kan je duur komen te staan. “Vitaminesupplementen kun je zien als een soort medicijnen”, zegt diëtist drs. Lisanne Bosch. “Ze zijn zomaar verkrijgbaar, terwijl het gebruik veel schade kan opleveren. Zeker wanneer er meer dan duizend keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid inzit en mensen deze dagelijks nemen. De fabrikanten zouden de hoeveelheid moeten aanpassen, waarom zoveel erin? Dat is toch helemaal niet nodig? En daarnaast moet er betere voorlichting komen over de bijwerkingen die een overmaat aan vitamines kunnen veroorzaken.”
Bijwerkingen
Je kunt dus ziek worden van een teveel aan vitamines. Een stapeling van B6 kan zorgen voor neuropathische heftige pijn; pijn in het zenuwstelsel, spierkrampen, pijn in ledematen, zenuwproblemen waardoor je spieren en gevoel niet volledig werken, moeite om je aandacht ergens bij te houden, migraine, duizeligheid, nystagmus (wiebelogen), hoofdpijn en uitslag. Allemaal dingen die je liever niet hebt. Maar nergens op de potjes staat duidelijk vermeldt dat je er niet teveel van moet gebruiken.
Marloes van Erp (40): ‘Toen ik 32 was gebruikte ik multivitaminen. Mijn lichaam kan weinig vitamines opnemen, dus ik heb wel extra nodig. Maar door de synthetische variant die in iedere drogisterij en supermarkt te krijgen is, stapelde ik B6. Daardoor kreeg ik last van extreme vermoeidheid, hoofdpijn, niet verklaarbare (kies)pijn, tintelingen in handen en voeten en spierzwakte. Ik ben overgestapt op de natuurlijke variant waar alleen het werkzame middel inzit, zoals p5p dat voor b6 is en sindsdien zijn mijn klachten voorbij. Ik eet nu ook een stuk gevarieerder.
Bijwerkingencentrum Lareb registreert en analyseert meldingen van bijwerkingen en informeert de Voedsel en Warenautoriteit over mogelijke risico’s. In 2016 werd naar aanleiding van zo’n melding de maximale dagdosering van vitmanie B6 in vrij verkrijgbare (multi)vitamines op maximaal 21 mg per dag voor volwassenen gezet door de toenmalige minister Schippers. “We zien een duidelijk stijgende lijn in het aantal bijwerkingen door vitamines”, zegt epidemioloog dr. Agnes Kant van Lareb. “Dit gaat om niet-geregistreerde geneesmiddelen die vrij verkrijgbaar zijn in de winkel. Hiervan wordt dan ook niet bijgehouden hoeveel mensen dit product gebruiken en dat is lastig. Het is iets wat je zo kunt kopen en mensen denken toch vaak dat het niet kan schaden, maar dat kan het wel. Wij roepen daarom mensen ook op om hun bijwerkingen te melden.” Overigens zijn deze bijwerkingen niet altijd duidelijk het gevolg van een teveel aan vitamines. Het zijn vaak onverklaarbare klachten die niet direct aan vitaminegebruik te relateren zijn. Hoofdpijn kan ook door andere oorzaken komen, bijvoorbeeld teveel stress. Tintelingen in lichaamsdelen krijg je vaak doordat je niet goed zit of op een andere manier een verkeerde houding hebt. Maar als je dat heel vaak hebt, ook als je niet verkeerd zit, dan zou het zomaar aan teveel vitamines kunnen liggen.
Fit door vitamines
Niet iedereen heeft dezelfde hoeveelheid vitamines nodig, stelt Bosch. Maar het lijkt zo’n gemakkelijke weg om naar een gezonder en fitter leven te gaan. “Daar trappen veel mensen in”, vertelt ze. “Als je met iemand praat over je niet helemaal fit voelen, komen die al snel met het advies om multivitamines te gebruiken ‘Want dat heeft mij ook zo geholpen’. Ik zie ze hier in mijn spreekkamer, regelmatig komen ze met dozen vol supplementen die ze allemaal slikken. Ik val regelmatig bijna van mijn stoel van verbazing! Een deel van de multivitamines en gewone vitamines bevatten veel te veel stoffen. Soms zelfs meer dan duizend keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, vind je het gek dat je er problemen van kunt krijgen? Maar daar hoor je de reclames niet over, het is allemaal ‘gezond’ en als je ‘fit’ wilt zijn, dan gebruik je dit.” Als je gezond en gevarieerd eet, dus groente, fruit, volkoren, vis, noten, melk, halvarine en water neemt, dan krijg je in principe genoeg vitamines binnen. Ook mineralen haal je uit gewoon voedsel. Op de website van het Voedingscentrum staat een eetmeter die je kunt invullen om te zien of je genoeg vitamines binnenkrijgt. Op het gebied van gezonde voeding valt nog veel te winnen, denkt Bosch: “Door gezonder en gevarieerder te eten, krijgen mensen vaak meer energie. Dat voelen ze dan. Maar daarvoor wisten ze niet dat dat kon. Dat is best lastig, want dat betekent ook dat mensen klachten door teveel vitamines niet altijd herkennen als klachten. Als ze dan stoppen met hoog gedoseerde supplementen en hun hoofdpijn is voorbij, kunnen ze achteraf redeneren dat hun hoofdpijn daar vandaan kwam. Maar dat je door teveel vitamines slikken hoofdpijn kunt krijgen, dat is nog niet doorgedrongen. Dat maakt het ook lastig om te zien wat het probleem bij iemand is.”
Als je wilt dat iets iets doet in je lichaam, moet je er ook alert op zijn dat het ook iets kan doen wat je niet wilt
Als arts wil je niet te snel mensen met klachten afwimpelen, want een hoofdpijn afdoen als ‘teveel gebruik van vitamines’ terwijl die persoon later een hersentumor blijkt te hebben, wil helemaal niemand. Kant: “Als je wilt dat iets iets doet in je lichaam, want daarvoor slik je het, moet je er altijd alert op zijn dat het ook iets kan doen wat je niet wilt in je lichaam. Dat hangt met elkaar samen. Het is niet zo dat omdat iets natuurlijk is, dat het dan niet meer gevaarlijk zou zijn. Neem bijvoorbeeld slangengif, dat is heel natuurlijk, maar ik zou het toch niet innemen. Vitamines zijn zo te koop, daardoor denken mensen snel dat het geen kwaad kan ‘want het is gewoon verkrijgbaar’. Maar dat is niet zo. Bijvoorbeeld vitamine K werkt niet goed samen met andere medicijnen, vooral niet met antistollingsmiddelen. Als je al geneesmiddelen gebruikt voor je bloedstolling, dan moet je dit niet zomaar gaan combineren. Vitamine A en D hebben al wettelijke grenzen hoeveel er in preparaten mogen zitten, net als B6. Volwassenen mogen maximaal 3000 microgram A en 25 microgram D per dag binnen krijgen.”
Niet iedere gemelde bijwerking wordt meteen als zodanig gezien. Pas als er bij Lareb meerdere dezelfde meldingen binnenkomen, starten ze een onderzoek naar deze vitamine of dit supplement om te kijken of het een bijwerking kan zijn. “Pas als wij daar aanleiding toe zien, gaan we op basis van analyse een signalering schrijven. Daarvoor gaan we eerst alle toepasselijke literatuur erbij halen en zelf bedenken of deze bijwerking een mogelijkheid is. Niet alles wat gemeld wordt heeft per definitie een relatie, maar als je het niet meldt, komen we er nooit achter”, zegt Kant. Daarom is het juist wel heel belangrijk dat mensen vermoedens wel melden. En dat gebeurt ook wel. “We zien een stijgende lijn in het aantal bijwerkingen bij vitamines en andere niet-geregistreerde medicijnen. Maar we weten niet of dat samenhangt met dat er meer supplementen gebruikt worden of niet. Het zijn niet-geregistreerde, los verkrijgbare middelen die iedereen kan gebruiken. Dat maakt controle er op lastig.”
Nazrien (45): ‘Toen het slikken van magnesium een hype was, deed ik daaraan mee. Maar in plaats van dat ik me beter ging voelen, werden mijn klachten erger. Ik trilde over mijn hele lichaam en ik kon niet meer lopen. Ik nam ook zink, maar daar werd ik heel duizelig van. Ik neem helemaal geen vitamines meer, maar ik ben naar de dokter gegaan. Ze zeggen dat die vitamines geen bijwerkingen hebben, geloof dat maar niet! Davitamon totaal for femme viel ook heel slecht bij mij. De vitamines zijn wel uitgewerkt, maar ik ben nog steeds niet helemaal hersteld en ik ben onder behandeling bij de allergoloog en de neuroloog. Bij mij zijn mijn hersenen blijkbaar niet helemaal in orde, dan valt elke goedbedoelde extra vitamine negatief uit. Op de verpakking staat vaak dat het middel geen bijwerkingen heeft, dat die niet bestaan, maar dat is onzin.’
Kankergroei
Als mensen geen tekorten hebben, is het gebruik van voedingssupplementen om het risico op kanker te verlagen ook niet nodig. Sterker nog, het kan zelfs het risico op kanker verhogen. Hoogleraar Ellen Kampman van Wageningen Universiteit: “Vitamines kunnen de groei van sommige soorten kanker zelfs versnellen. Dan denk je goed bezig te zijn… Uit onderzoek is gebleken dat zware rokers die extra betacaroteen kregen, de natuurlijke oranje kleurstof in wortels, een grotere kans hadden op longkanker dan zware rokers die een placebo kregen. Ook de B-vitamine foliumzuur kan de groei van kanker stimuleren. Als je kanker hebt, moet je beslist met je arts overleggen voordat je vitamines gaat slikken. De dosis is vaak te hoog, maar het feit dat het een synthetische vorm is die mogelijk anders werkt dat de natuurlijke vorm in groenten en fruit kan ook uitmaken in de werking. Ook zijn groenten en fruit een mooie, zeer gebalanceerde combinatie van verschillende stoffen en dat is heel lastig na te maken. We weten ook dat vooral vrouwen multivitamines slikken, maar liefst 60 procent van de vrouwen boven de 50 doet dat. De gezondheidsraad beveelt het gebruik van vitamine D en calcium aan voor deze groep, maar voor de andere vitamines is dat meestal helemaal niet nodig en het kan gevaarlijk zijn.”
Daarom is het heel belangrijk dat je altijd je vitaminehuishouding laat testen bij de huisarts voordat je ook maar iets gaat gebruiken. Er is een NutriProfiel is bijvoorbeeld zo’n speciaal screeningsprogramma dat je via de huisarts kunt aanvragen en dat nagaat of je een tekort aan vitamines hebt. Als dat inderdaad het geval blijkt te zijn wordt er eerst gekeken of dat ligt aan wat je eet en of dat anders en beter kan. Als het via gezonde voedingsgewoonten niet gaat lukken, pas dan krijg je het advies om supplementen te gaan gebruiken.
Wanneer mogen vitamines wel?
Als je lichaam één of meerdere vitamines niet opneemt, is het noodzakelijk om die vitamines alsnog binnen te krijgen. B12 is daarvan een bekend voorbeeld, dit wordt ook op oudere leeftijd minder goed door de darm opgenomen. Een tekort daaraan kan tot net zoveel vervelende gevolgen met uitval, moeheid en andere dingen leiden dan een teveel aan vitamines. Maar B12 wordt toch opgelost met prikken? Ja dat kan en dat moet ook als jouw darm het niet goed opneemt. Maar je kunt ook een B12-tekort krijgen als je geen vlees en zuivel gebruikt. Ikzelf heb ook een B12 tekort en ik heb een ontzettende hekel aan prikken. Ik eet overigens wel vlees, daar kan het tekort bij mij niet vandaan komen. Toen de internist mij voorstelde dat ik voor eigen rekening ook pillen mocht gaan gebruiken, heb ik daar dankbaar gebruik van gemaakt. Nu heb ik geen B12 tekort meer. Maar ik slik geen multivitamines of andere commerciële vitamines, de dokter heeft mij opgegeven welke pillen ik mag gebruiken, met hoeveel van wat er precies in. Vitamines slikken kan noodzakelijk zijn, maar alleen als een arts dat zegt.
