Minder dan vierentwintig uur na de toespraak die president Dilma Rousseff vrijdagavond tot de natie richtte in een poging de huidige onrust te beteugelen, was het al duidelijk dat haar mooie maar vage woorden hoegenaamd geen effect hebben gehad.
In Belo Horizonte – waar Mexico Japan versloeg in een duel van de Confederations Cup, het test-WK dat momenteel in Brazilië wordt gespeeld – liep een vreedzame demonstratie van zeventigduizend mensen uit op geweld. Er vielen zeker vijftien gewonden en voetbalfans werden bij het verlaten van het Mineirão-stadion geconfronteerd met heftige scènes.
In Salvador, waar tegelijkertijd de wedstrijd Brazilië – Italië plaatsvond, zullen de toeschouwers – overwegend Brazilianen – weinig van de protesten gezien hebben. Die vonden namelijk op enige afstand plaats: 1.700 man oproerpolitie hield zo’n 5.000 betogers, die onderling hevig verdeeld waren, buiten een ruime veiligheidszone rond het stadion.
Een wereld van verschil
Het politiekordon lag toevallig bij mij om de hoek. Op het moment dat het Braziliaanse elftal het tweede doelpunt tegen Italië maakte, zag de wereld er vijf kilometer verderop heel anders uit. De agenten in de foto rechts waren de eerste lijn van een dubbel kordon dat moest verhinderen dat demonstranten, die eerder elders in het centrum met de politie slaags geraakt waren, richting stadion zouden marcheren.
Neuzen tellen
Over hoeveel mensen aan deze protestmars deelnamen lopen de schattingen uiteen. Radiostation Band News FM en medianetwerk Globo hadden het 's middags over duizend betogers. Mensenmassa’s tellen blijft altijd giswerk, maar het was mij – ik zag de mars vanaf een viaduct onder me door lopen – duidelijk dat het er vele malen meer waren. Later op de avond hadden zowel Band News FM als Globo het over vijfduizend deelnemers.
Veel demonstranten klagen erover dat de Braziliaanse media het aantal mensen dat aan de protesten deelneemt nogal eens te laag schat. Dat kan een van de redenen geweest zijn dat de mensenmassa die onder het viaduct doorstroomde de leus ‘TV Bahia! Mentira todo dia!” scandeerde, “TV Bahia! Elke dag leugens!” Naast mij op het viaduct stond namelijk een cameraman van die zender, onderdeel van het oppermachtige Globo-netwerk.
Volgens de politie namen aan de manifestaties in Salvador gisteren slechts 2.500 betogers deel.
Verdeeldheid
De demonstratie die ik zag, georganiseerd door Movimento Passe Livre (‘Beweging voor Gratis Openbaar Vervoer’ – de groep die de afgelopen weken de massademonstraties in São Paulo en Rio de Janeiro op touw zette) was namelijk slechts één van een aantal verschillende protesten dat in Salvador plaatsvond. Net als in andere Braziliaanse steden zijn de demonstranten onderling sterk verdeeld, vooral over de vraag of de confrontatie met de politie gezocht moet worden of niet.
Schermutselingen
De protestmars van Movimento Passe Livre marcheerde door naar het grote winkelcentrum Iguatemi, waar het tot een hevige schermutseling met de oproerpolitie kwam. Die zette traangas, peperspray en de cavalerie in; het winkelcentrum sloot in paniek zijn deuren. Vervolgens rukten de demonstranten op naar de Avenida Paralela, die het centrum van Salvador met het vliegveld verbindt en sloten die af, waarbij het opnieuw tot heftige confrontaties met de politie kwam.
Vijf mensen werden gearresteerd, waaronder een journalist. Francis Juliano, verslaggever van de nieuwssite Bahia Notícias, werd door de politie opgepakt omdat hij een agent, die peperspray in het gezicht van een fotograaf spoot, daarop aansprak. Juliano werd later op de avond vrijgelaten.
Duidelijke boodschap
Hoewel de demonstraties in Confederations Cup-speelsteden Belo Horizonte en Salvador – en ook in een westelijke voorstad van Rio de Janeiro – in geweld eindigden, verliepen manifestaties in meer dan honderd andere steden vreedzaam. In heel Brazilië gingen honderdduizenden mensen de straat op.
De boodschap is duidelijk: de regering van Dilma Rousseff moet met iets substantiëlers over de brug komen.
Alle foto's bij deze reportage zijn van Alex Hijmans
