Ze komen op zondag bijeen voor samenzang, een lezing en er is zelfs een collecte, maar God wordt niet genoemd: de Sunday Assembly. Twee Britse komieken kwamen op het lumineuze idee om een atheist church te starten. Met al het goede van de kerk, maar dan zonder de bijbehorende opvattingen over het bovennatuurlijke. Een seculiere liturgie waar iedereen welkom is. Sinds vorig jaar is de beweging ook in meerdere Nederlandse steden spraakmakend actief.
Zijn atheïsme en humanisme dan zulke recente ontwikkelingen, dat dit initiatief nu pas op gang komt? Nee. Ze kunnen bogen op rijke filosofische tradities. Maar de ontkerkelijking heeft onze maatschappij laten zien dat het gat van het christendom niet kan worden opgevuld door grote denkers. Net zomin als het voetbal vervangen zou kunnen worden door de schaaksport. De kerk, of zij het zelf wist of niet, was altijd al meer dan een verzameling denkbeelden.
Het mooie van de kerk, of je gelooft of niet
Een niet-gelovige maatschappij zou de kerk gaan missen, lijkt Sunday Assembly te stellen. Ook the School of Life is die mening toegedaan, getuige het filmpje What comes after religion. Dat filmpje benoemt de volgende voordelen van religie:
Samenzijn. De kerk heeft mensen altijd samengebracht en vaak een basale sociale boodschap meegegeven: wees goed voor elkaar. Het is bij uitstek de plaats waar wij die medemens ontmoeten met wie we anders nooit een woord zouden wisselen.
Rituelen. De kerk geeft structuur en concrete vorm aan waarden als gemeenschapsvorming, herdenking, het maken van een nieuw begin en het vieren van het leven.
Schoonheid. Geen mens is te reduceren tot ratio. Wij leven minstens zo sterk vanuit emoties en zintuigen als vanuit het verstand. Religie begrijpt dat en goot waarden en waarheden in zulke vormen dat het de volle mens zou bereiken: mooie gebouwen, rijke verhaaltradities en milennia van beeldende kunst en sacrale muziek.
Zo is de kerk idealiter een instituut dat als een tuinier het bloeien van universele waarden in de maatschappij faciliteert.
Kan dat ook zonder geloof?
Ja, dat kan ook zonder denkbeelden over God, zo meent the School of Life én zo zegt de organistatie achter Sunday Assembly. Wat we ook vinden van Mohammed, Jezus of het hiernamaals, hier zijn we het bijna allemaal over eens: good is great. Het goede verdient aandacht, zorg, kunst, tijd en mag gevierd worden. Daar hoef je de Heidelbergse Catechismus niet voor te onderschrijven.
Live better, Help often and Wonder more, zegt Sunday Assembly dus, en het verzamelt prachtige kunst die daarbij kan helpen, hoopvolle mensen die het willen horen, zingen of vertellen en gebruiken die er structuur en vorm aan geven. Het bevestigt daarmee eindelijk twee dingen die we allang wisten: dat de kerk meer was dan een speculatief clubje zwevers en dat een atheïst iets totaal anders is dan een egoïstische, zielloze materialist.
Gaat het werken?
Dat is een vraag die nog open staat. Slaagt Sunday Assembly erin om een nieuwe generatie, die zich niet makkelijk aan verenigingen bindt, bij elkaar te houden? Slaagt het erin om vele generaties en subculturen bij elkaar te krijgen zoals een volkskerk dat doet, of wordt het een doelgroepdingetje? Blijkt het niet per ongeluk een tijdelijk afkickcentrum voor gefrustreerde ontkerkelijkten te zijn?
In al die vragen ligt een uitdaging voor de jonge Sunday Assembly. Net als de kwestie van eenheid: is het duidelijk genoeg wat alle Sunday Assemblies bindt of komt daar vroeg of laat ook weer 'kerkstrijd' over? Kan Sunday Assembly putten uit bronnen die diep genoeg zijn om de hype, de waan van de dag te overleven zoals de kerk dat allang heeft gedaan? De tijd zal het leren.
En de kerk dan?
De kerk mag het compliment dankbaar in ontvangst nemen; kennelijk valt er een gat in de maatschappij nu zij een beetje leegstroomt. De kerk mag van de Sunday Assembly leren dat zij geen denkersclub was maar een idealistische vriendengroep. Dat het Avondmaal een samenkomst rondom Live better, Help often and Wonder more was voordat kerkvaders elkaar de hersens insloegen over theologische haarkloverij.
De kerk mag vrolijk aanzien dat er seculiere collega's zijn die het goede willen vieren en verspreiden; verbinding en verbetering zoeken op de aarde, net als zijzelf. Good is great – and God is good, zo mag de kerk er gerust achteraan blijven zeggen vanuit haar specifieke, doorleefde traditie.
Bezoek hier de website van Sunday Assembly (een radicaal inclusieve gemeenschap waar iedereen welkom is, gelovig of atheïst).
