Noem het beroepsdeformatie, maar de naam van de Eeuwige werkt voor mij altijd heilzaam op het meest vluchtige medium dat er is. Vandaag leek een goede dag. De seculiere Volkskrant heeft iets over God geplaatst. En nog wel zonder zure toon. Dat beloofde wat. Maar het viel dus vies tegen.
Het betreffende artikel is geschreven door twee VU-wijsgeren en draagt de pretentieuze titel 'God is springlevend in de moderne filosofie'. Hier komt het, zou je denken. Maar bestaand uit een actueel bedoelde inleiding over de nieuwe Exodus-flm, een flauw gecreëerd probleem en een argumentloze weerlegging van datzelfde probleem is het vooral gebakken lucht. En als christen die net als Emanuel Rutten en Jeroen de Ridder academische diploma's over het thema 'God' heeft gehaald voel ik mij geroepen om in dit schrijfsel afstand te nemen (toch dé hype van 2014) van hun vlugschrift.
Dit zijn mijn bezwaren tegen het stuk in opspraak:
1. De inhoud deugt voor geen kant
Als je in je titel grote beloften doet, moet je die waar kunnen maken in je stuk. Zoals ik nu met punt 1, punt 2 en punt 3 gestructureerd aangeef waarom ik beweer wat ik beweer in mijn titel. Dat weten en kunnen deze twee wijsgeren veel beter dan ik, dus waarom doen ze het niet? Een grote uitspraak onderbouwen door alleen maar te zeggen dat er recentelijk nogal wat steekhoudende argumenten voor zijn opgevoerd in de academische wereld is op geen enkele manier geloofwaardig. Werk die argumenten uit, of zeg niks.
Voor het overige gaan de auteurs bij voorbaat uit van een niet-deugend beeld van onze samenleving. Volgens hen is het een moderne mythe dat geloof in een levende God door de wetenschap achterhaald is. Ik durf dat uitgangspunt te betwijfelen. Misschien is er een groep geharde atheïstische intellectuelen die zo denkt, maar wie onze cultuur beschouwt ziet juist alle vormen van geloof in 'meer tussen hemel en aarde' welig tieren. God is nooit echt dood geweest, en heeft jullie rationalistische beademing al helemaal niet nodig!
2. Het maakt christenen alleen maar meer verdacht
De auteurs zijn openlijk christen en werken aan de vanouds griffermeerde Vrije Universiteit. Als je dan wetenschappelijke beweringen in de krant zet die exact in jouw levensbeschouwelijke straatje passen, roep je de nodige achterdocht op. Natuurlijk kun je rekenen op genoeg medechristenen die het stuk blind delen, blij met de titel en onverschillig tegenover het hoe en wat van de onderbouwing. Maar de doelgroep die Rutten en de Ridder op het oog lijken te hebben heeft een omgekeerde reactie: automatisch wantrouwen zodra een #gristen roept dat zijn geloof een wetenschappelijk #feit is. Je moet met een behoorlijk substantieel stuk komen om de sympathie van die groep te winnen. En het lijkt me toch dat de auteurs het met me eens zijn dat dit stuk verre van substantieel was – hoogstens een armoedige teaser die de opponent op geen enkele manier uitdaagt tot het kopen van hun boeken.
Het gevolg? Hoongelach van the usual suspects (denk bijvoorbeeld aan Jeroen Pauw en Sylvia Witteman, maar voor een real-time Twitterfeed kun je hier klikken). Volkomen terecht, als je het mij vraagt, maar oh zo jammer. Dit zwakke Volkskrant-artikel werkt als koren op de molen van de doorgewinterde anti-theïsten waar Rutten, de Ridder en ik op onze eigen wijze een weerwoordje aan willen bieden. Hoeveel prachtig mooie christelijke bijdragen moet deze krant nu weer plaatsen voordat deze smet van de reputatie van God en haar kerk is afgeveegd?
3. Ratio is overrated
Tenslotte een veel fundamenteler punt. Wat willen de heren nu eigenlijk bereiken? Laten we ons Nederlandse universitaire systeem eens vertrouwen bieden en er gewoon vanuit gaan dat de filosofische argumenten die (net als God) wel genoemd maar niet gezien worden technisch gezien hout snijden. Dat er werkelijk steekhoudende argumenten zijn voor het bestaan van een interventionist God. Theoretisch heb ik geen enkel bezwaar tegen die aanname, maar wat hebben ze te zoeken in de Volkskrant? Het lijkt erop dat Rutten en de Ridder de vertaalslag willen maken van koude logica naar de kloppende harten van duizenden lezers.
En zo werkt dat niet.
Geloven is voor een heel groot deel niet rationeel, maar relationeel. Kent u één bekeerling die zuiver wetenschappelijk tot de conclusie kwam dat er een Here op de wolken woont en vroom op z'n knieën ging? Het lijkt me op z'n best een extreme minderheidsgroep. Geloofsuitspraken komen tot stand in relatie tot de Kerk, sinds millennia het feilbare maar soms verrassend warme huis van de grootste familie in de geschiedenis. Geloofsuitspraken komen tot stand in relatie tot het gezin waar geloof zo'n vanzelfsprekende rol vervulde. In relatie tot de vriendengroep bij wie je voor het eerst in contact kwam met religie. In relatie tot de Eeuwigheid, als je één van de vele verschillende manifestaties van een Godservaring hebt mogen meemaken.
Bevrijding
Ik geloof in de Kerk omdat zij me doorproefde woorden en gebruiken biedt waarmee talloze generaties hun existentiële angst, hoop, liefde en vertwijfeling hebben geadresseerd. Ik geloof dat ik via de Bijbel in contact kom met een rijke traditie die begeesterd omgaat met universele vraagstukken. Ik geloof dat ik een Ander nodig heb om het beste uit mijzelf te halen en mijn lelijkste kant te kruisigen. Ik geloof fundamenteel dat ik op aarde ben om in verbondenheid te leven met de anderen en de Ander. Ik wil geloven in een Schepper die de kosmos bedoeling geeft en een bron van hoop en liefde is. Ik kies geloof als ultiem medicijn tegen het cynisme dat overal op de loer ligt.
Dat is een way of life die veel dieper gaat dan de ratio. Geen rationeel argument kan mij ervan terug laten komen. Geen theoretisch betoog kan het ook verdedigen of bevestigen. Dit is in feite de kern van mijn betoog: logisch over God redeneren slaat in de maatschappij als een tang op een varken.
Ik gun de voorspelbare anti-religieuzen bevrijding uit hun rationalistische dwangbuis. Is er ook maar iets dat de moeite waard is dat op bevredigende wijze kan worden beschreven met logica? Hen die schamper lachen om de irrelevantie van de Bijbel gun ik een ontmoeting met de tijdloze vergezichten van de oude profeten. Hen die het hardst roepen dat wonderen niet bestaan wil ik met hun nieuwgeboren kleinkind in de armen vragen of ze er nog steeds zo over denken. Hen die diep angstig zijn vanwege persoonlijke of mondiale zorgen wil ik graag voorhouden: zit je nu liever in de kerk of in de academie?
En hen die dat al te goedkope gezicht van atheïsme willen counteren door te bogen op wat studeerkamerfilosofie wil ik een dag op het marktplein rond laten lopen. Of ik gun hen nóg een opinieplaats in de Volkskrant waarmee zij hun niet-gelovige én gelovige criticasters elegant, eloquent en begeesterd de mond snoeren. Dan zit ik weer op de voorste rij.
